Kaliński Jan Damascen h. Jelita (1664–1726), poeta i kaznodzieja pijarski, pedagog. Ur. 8 V w Sompolinku (Sąpolinku) w dawnym woj. brzesko-kujawskim. Pochodził z rodziny drobnoszlacheckiej. Uczył się u pijarów i wstąpił do nich 16 VII 1681 r., przybierając zakonne imię Jana Damascena od Matki Bożej; imię chrzestne K-ego nie jest znane. Po skończonych studiach został nauczycielem w szkołach pijarskich; źródła nie podają, w których kolegiach nauczał. Na podstawie dedykacji, jakimi opatrywał swe utwory, można sądzić, że przebywał w Chełmie do r. 1715, a potem przez krótki okres czasu w Rzeszowie i Warszawie. Kilka lat był kapelanem i kaznodzieją na dworze woj. podlaskiego Stanisława Rzewuskiego. Następnie został rektorem kolegium pijarskiego w Dąbrowicy na Polesiu, gdzie zmarł 26 XI 1726 r.
K. był dosyć płodnym pisarzem. Z jego pism poetyckich wyróżnia się utwór w 12 księgach Viennis (1717), poświęcony odsieczy wiedeńskiej. Autor naśladował tu wzory antyczne, zwłaszcza Wergiliusza, popisywał się znajomością mitologii, odbiegając często od właściwego tematu. Także ustępy panegiryczne przyczyniły się do rozbicia narracji i do hamowania toku akcji. Natomiast w ustępach wolnych od pochlebstw i popisów erudycyjnych autor potrafił osiągnąć naturalność i świeżość ekspresji. Pisarzy łacińskich, głównie Horacego i Owidiusza, naśladował także w Zodiacus caeli Sarmatici (1715) i Erymanthus in Helicone (1713). Dowiódł tymi utworami wprawy w operowaniu miarami wiersza łacińskiego, ale raz przyjęta maniera popisywania się uczonością niweczyła osiągnięcia techniczne. Ponadto ogłosił: Proces duszy niepokutującej (1726) zawierający kazania adwentowe i pasyjne, Korona z prześwietnych dostojności (1726), cykl kazań maryjnych. Oba zbiory nie odbiegają niczym od panującej wówczas konwencji oratorskiej. K. komponował również wiele panegiryków; znaczna ich liczba została zebrana w tomie pt. Auges siderum eloquentiae (W. 1720). Wszystkie druki K-ego wyszły z warszawskiej drukarni pijarów, wyjąwszy Arcanum principis pur purae tłoczone w Częstochowie w r. 1710. Dramatem interesował się K. na początku swojej kariery literackiej i w r. 1689 napisał dla sceny Prodigium virtutis heroicae Alexander Magnus z aluzjami do królewicza Aleksandra Sobieskiego. Sztuka została wystawiona na zamku królewskim. Uprawiając wiele gatunków literackich, posiadał K. ogólne rozeznanie w kwestiach teoretyczno-literackich, którego owocem był dwutomowy utwór pt. Atomi minores in sydera eloquentiae (1718, 2. wyd. 1731), przekraczający ramy tradycyjnych podręczników retoryki. Autor posłużył się w książce metodą erotematyczną, swe wywody ilustrował przykładami nie tylko łacińskimi, ale także polskimi. Tematy przykładów obok spraw prywatnych dotyczyły również zagadnień publicznych, jednak K. nie wychodził poza ogólniki; efekty retoryczne wzięły górę nad rzeczowością.
Estreicher; Korbut; Enc. Org.; Enc. Org. (1898–1904); W. Enc. Ilustr.; Podr. Enc. Kośc.; Enc. Kośc.; Enc. Ultima Thule; Bielski S., Vita et scripta quorundam e congregatione Cler. Reg. Scholarum Piarum…, W. 1812; Horányi A., Scriptores Piarum Scholarum…, Budae 1808; Viñas T., Index bio-bibliographicus, Romae 1908; Boniecki; – Borowy W., O poezji polskiej w w. XVIII, Kr. 1948; Brückner A., Literatura polska, Wielka Literatura Powszechna, W. 1933 IV; Buba J. I., Pijarzy w Polsce, (Próba charakterystyki), „Nasza Przeszłość” T. 15: 1962 s. 25; Cazin P., Le Prince-evêque de Varmie, Paris 1940; Chmielowski P., Historia literatury polskiej, W. 1899 II 119–21; tenże, Studia i szkice z dziejów literatury polskiej, Kr. 1889 I 177–210; Dobrzycki S., Historia literatury polskiej, P. 1927; Janik M., Z dziejów wymowy w w. XVII i XVIII, „Pam. Liter.” 1908 s. 436–7, 454–6, 474; Konopczyński W., Polska a Turcja, W. 1936 s. 76; Krzyżanowski J., Historia literatury polskiej, W. 1953; Pelczar J. S., Zarys dziejów kaznodziejstwa w Polsce, Kr. 1917; Plezia M., Dookoła reformy szkolnej St. Konarskiego, L. 1953 s. 12–4, 24–5; Sinko T., Historia poezji łacińskiej humanistycznej w Polsce, Dzieje literatury pięknej w Polsce, Kr. 1918, 2. wyd. 1935; – Arch. klaszt. Pijarów w Kr.: Arch. pol. prowincji, Liber suffragiorum Podolin, k. 121, Liber suffragiorum Lovic. s. 15.
Rafał Leszczyński