Prószyński Kazimierz, krypt. K.P. (1901–1944), architekt wnętrz, projektant mebli, działacz organizacji monarchistycznych, publicysta. Ur. 29 V w Mińsku Lit., był synem Konstantego (zob.) i Marii z Dynowskich.
P. uczęszczał do gimnazjum polskiego w Mińsku, a następnie przeniósł się do Warszawy, gdzie ukończył gimnazjum Wojciecha Górskiego. W wojnie polsko-radzieckiej w r. 1920 służył jako ochotnik w oddziałach łączności. W latach dwudziestych współpracował ze składem dywanów Zygmunta Kiltynowicza przy ul. Mazowieckiej 16 w Warszawie, a także z firmą «Aktgram» przy ul. Świętokrzyskiej, będącą własnością Marii R. Tarnowskiej, wytwarzającą artystyczne przedmioty dla wnętrz. Ok. r. 1923 rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, które ukończył w r. 1930 uzyskując dyplom inżyniera architekta. Od 30 I 1924 był wiceprezesem Organizacji Młodzieży Monarchistycznej i w t. r. – członkiem redakcji i czasopisma monarchistycznego „Pro Patria” (wychodzącego od czerwca t. r.). W lutym 1925, wraz ze Stefanem Gruchałą i Janem Moszyńskim, zorganizował zjazd Rady Naczelnej Organizacji Młodzieży Monarchistycznej, na którym w celu rozszerzenia działalności również na starsze pokolenie utworzono Organizację Monarchistyczną (OM). Latem t. r. Zarząd Główny OM delegował na Kresy Wschodnie P-ego, który pozyskał tam mężów zaufania mających prowadzić pracę propagandową. Gdy OM wspólnie z Obozem Monarchistów Polskich w lutym 1926 przekształciła się w Zjednoczenie Monarchistów Polskich i związała się ze Stronnictwem Chrześcijańsko-Narodowym, P. wystąpił ze Zjednoczenia. Swój krok motywował tym, że Zjednoczenie pod płaszczykiem idei monarchistycznej kryło interes klasowy ziemiaństwa. Równocześnie zgłosił akces do założonej w styczniu 1926 Monarchistycznej Organizacji Włościańskiej (MOW); w lipcu 1926 wybrano go do Rady Naczelnej i do Zarządu Głównego MOW i pozostawał w jej władzach przez kilkanaście miesięcy.
Od kwietnia do września 1926, a następnie od maja 1927 do marca 1929 P. kierował redakcją „Głosu Monarchisty”, w piśmie tym zamieszczał liczne artykuły publicystyczne, a także popularno-historyczne, jak np. kilkuodcinkową publikację Jak republika niszczyła Francję („Głos Monarchisty” 1926 nr 27–30). Jako redaktor odpowiedzialny został P. skazany w maju 1928 na trzy miesiące aresztu za publikację artykułu obrażającego Sejm; karę umorzono w drodze amnestii. W r. 1929 wchodził w skład rady redakcyjnej czasopisma „Pro Patria”. W latach trzydziestych zmalała aktywność P-ego w organizacjach monarchistycznych, nie odsunął się jednak od nich całkowicie, o czym świadczą sporadyczne publikacje w „Głosie Monarchisty”.
W połowie r. 1930 P. wyjechał do Afryki, gdzie przebywał kolejno w Conakry (Gwinea), Douala (Kamerun), Dakar (Senegal) i Agadir (Maroko). Projektował tam budynki mieszkalne, halę targową i meczet, ale projekty te z braku lokalnych uprawnień autoryzowane były przez francuskich architektów. Po powrocie do kraju w r. 1931 opublikował w „Gazecie Polskiej” cykl reportaży o zwyczajach i obrzędach ludności afrykańskiej. Przez kilka lat był stałym współpracownikiem tej gazety. Jako jej korespondent brał udział w r. 1932 w pierwszym przelocie pasażerskim sterowca z Niemiec do Rio de Janeiro. W związku z tą podróżą opublikował swoje spostrzeżenia na temat architektury brazylijskiej. Publikował również artykuły w „Kurierze Warszawskim”. W r. akad. 1932/3 został starszym asystentem Politechniki Warszawskiej przy katedrze architektury wnętrz i krajobrazu, kierowanej przez Franciszka Krzywdę-Polkowskiego. Jednym z projektów P-ego w ramach prac katedry było rozplanowanie ogrodu w Żelazowej Woli, zwłaszcza pod kątem kolorystyki roślin. W r. 1935 wraz z Tadeuszem Magnuskim otworzył przy ul. Krakowskie Przedmieście 7 w Warszawie pracownię projektową wnętrz i mebli pod nazwą «Salon Dobrych Mebli» i prowadził tam sprzedaż mebli wykonanych wg własnych wzorów. P. był propagatorem typu mebla określanego jako międzynarodowy. Czerpał inspirację zarówno z angielskich wzorów o wysokich walorach użytkowych i konstrukcyjnych, jak i francuskiej prostoty konstruktywizmu. W projektach P-ego oba te nurty biegły równolegle, składając się na twórczość określaną dziś w polskiej architekturze wnętrz mianem stylu «art deco». Produkowane przez P-ego meble wyróżniały się bogatą kolorystyką dzięki zastosowaniu różnych gatunków drewna, głównie z drzew owocowych; jako pokrycia używał często łaciatych skór cielęcych. P. był autorem wnętrz obiektów warszawskich, a m. in. sali balowej pałacu Brühlowskiego, trzech sal reprezentacyjnych ambasady słowackiej, gabinetu ambasadora w ambasadzie niemieckiej, a także prywatnych mieszkań ministrów: Kazimierza Sosnkowskiego i Juliusza Ulrycha. Meble własnej produkcji w odpowiedniej aranżacji eksponował na wystawie architektury wnętrz, zorganizowanej w marcu 1937 w Instytucie Propagandy Sztuki (IPS) przez Studium Wnętrz i Sprzętu przy Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Był też współautorem wydanego w związku z wystawą albumu Meble wnętrz mieszkalnych (W. 1937).
W r. 1939 na światowej wystawie w Nowym Jorku był P. autorem wnętrza hallu polskiego pawilonu. W związku z tym wyjazdem opublikował w „Arkadach” artykuł Z historii architektury wnętrz w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej (1939 nr 6). W latach trzydziestych w pismach fachowych wydrukował kilkanaście artykułów z dziedziny sztuki i architektury. Do ważniejszych należą: Kolorystyka w drzewie („Wnętrze” 1933/4), Sztuka magistracka („Pion” 1934), Poszukiwanie definicji („Architektura i Budownictwo” 1936), Henryk Grunwald (omówienie wystawy, „Plastyka” 1938 nr 2–3 s. 66–8). W r. 1935 opublikował w „Arkadach”: Światła miasta (nr 2), O Tadeuszu Gronowskim (nr 3), O tkaninach (nr 3), Obraz na ścianie (nr 7). Do r. 1939 P. był członkiem Stowarzyszenia Architektów RP (SARP). W okresie okupacji niemieckiej w l. 1939–44 w swym lokalu przy ul. Krakowskie Przedmieście 7 prowadził antykwariat dzieł sztuki. Równocześnie w swym mieszkaniu gromadził przedmioty zabytkowe i zebrał wartościową kolekcję, zwłaszcza mebli XVIII-wiecznych. Zastrzelony został przez Niemców w czasie powstania warszawskiego w dn. 2 IX 1944 w ruinach domu przy ul. Krakowskie Przedmieście 45 w Warszawie.
P. był żonaty (od 20 XI 1937) z Wandą z Pfeiffrów i miał córkę Zuzannę, historyka sztuki.
Bibliogr. Warszawy. Wydawn. ciągłe 1929–44, W. 1984; Pol. Bibliogr. Sztuki, II; Ciołek G., Plapis W., Materiały do słownika twórców ogrodów polskich, W. 1968 s. 78; Łoza, Architekci; – Huml I., Polska sztuka stosowana XX w., W. 1978 s. 116–17, 123, 138, 141; Łoza S., Szkice warszawskie, W. 1968 s. 26; Minorski J., Polska nowatorska myśl architektoniczna w latach 1918–1939, W. 1970 s. 140, 207, 234; Olszewski A. K., Nowa forma w architekturze polskiej 1900–1925. Teoria i praktyka, Wr. 1967; Pol. życie artyst. w l. 1915–39; Rudnicki S., Działalność polityczna polskich konserwatystów 1918–1926, Wr. 1981; Warszawska szkoła architektury 1915–1965, W. 1967 s. 265, 301; Wisłocka I., Awangardowa architektura polska 1918–1939, W. 1968; – Politechnika Warszawska. Program na r. 1930/1, W. 1930 s. 193; toż na r. 1932/3, W. 1932 s. 223; Uniechowska K., Uniechowski opowiada, czyli tajemnice mafii antykwarskiej, W. 1975 s. 57–8; – „Biul. Polit.” 1927 s. 543, 555–6, 599, 662–3, 612, 617; „Głos Monarchisty” 1926 nr 10 s. 7–8; „Komunikat SARP” 1979 nr 8/9 s. 37; „Pro Partia” 1929 nr 152/3 s. 430; – Zarząd Główny Stowarzyszenia Architektów Polskich: Lista architektów, członków SARP; – Materiały i fotografie w posiadaniu żony Wandy Prószyńskiej i córki Zuzanny Prószyńskiej oraz ich informacje; – Informacje: Ireny Huml, Marii Marczewskiej, Barbary z Prószyńskich-Olszewskiej, Witolda Prószyńskiego, Jerzego Świdlińskiego i Włodzimierza Padlewskiego.
Stanisław Konarski