Łobocki (Łobodzki) Maciej h. Jastrzębiec (nieco po 1490–1553), archidiakon gnieźnieński, radca królów węgierskich, marszałek dworu Izabeli Zapolyi. Był synem średnio zamożnego szlachcica sieradzkiego Rafała z Łobodzic (zm. przed 1495) i Anny z Łaskich, młodszym bratem Mikołaja, kanonika poznańskiego (1508), późniejszego kasztelana spicymierskiego (zm. 1558). Obaj bracia uczyli się już w r. 1502 w Krakowie pod opieką kapelana swego wuja Jana Łaskiego (zob.), a w r. 1506 zapisali się tam na Akademię. W r. 1511 zyskał Maciej na Akad. Krak. stopień bakałarza, a w r. 1515 magistra sztuk wyzwolonych, potem zaś uzupełnił zapewne studia we Włoszech. Dzięki protekcji wuja Jana, wówczas kanclerza w. kor, otrzymał w r. 1517 z prowizji papieskiej archidiakonię gnieźnieńską; zrzekł się jednak tej godności i przyjął ją dopiero w r. 1525. W l. 1521–5 był też dziekanem łęczyckim. Nie brał większego udziału w życiu kościelnym, stał się za to zaufanym współpracownikiem prymasa (dzierżawił również niektóre dobra arcybiskupie). W r. 1522 wystarał się Ł. dla siebie w Rzymie o prebendę kruszwicką, ale Zygmunt I mu jej nie przyznał, zaś osoba siostrzeńca była przedmiotem zatargów prymasa z takimi biskupami, jak E. Ciołek czy P. Tomicki. Z początkiem 1528 r. Ł. zrzekł się ostatecznie archidiakonii, lecz wiosną t. r. jako «venerabilis» sprawował jeszcze powierzone sobie przez wuja funkcje kanclerza kapituły gnieźnieńskiej i chyba starosty łowickiego. Niebawem jednak zalegający z annatami i wrogo traktowany przez ogół prałatów, porzucił Ł. faktycznie stan duchowny.
Za wzorem swego brata ciotecznego Hieronima Łaskiego (zob.) obrał wtedy burzliwą drogę kariery na Węgrzech i stał się odtąd jego wiernym współpracownikiem. Już ok. r. 1530 razem zasłynęli jako łupieżcy kleru spiskiego, choć Maciej był jeszcze formalnie do czerwca 1532 kanclerzem gnieźnieńskim. Na czele kozaków brał udział w walkach Hieronima Łaskiego na Słowaczyźnie, a w latach trzydziestych sprawował funkcję starosty w Kieżmarku. Próbował w pierwszej połowie lat trzydziestych zbudować magnacką fortunę w leżącym bardziej na wschód komitacie szaryskim. W r. 1533 wziął tam od Łaskich w zastaw klucz Bartoszowce (ok. 10 wsi) i w tymże czasie wszedł w posiadanie zdobytego w r. 1532 przez H. Łaskiego zamku Kamenica (Tarkö, Steinerhaus), położonego o ok. 25 km od Krynicy. Ożeniwszy się z panią tego zamku Dorotą, córką Jana Bánffy, cześnika Królestwa Węgierskiego, a wdową po żupanie szaryskim Mikołaju Tárczay, który zginął pod Mohaczem (1526), zaczął się Ł. tytułować panem na Kamieńcu Węgierskim. W służbie politycznej Hieronima Łaskiego wiele podróżował i zdobył dużą wiedzę o krajach wschodniej Europy i Turcji. W r. 1531 był podobno w Persji; w r. 1532 posłował na zjazd książąt protestanckich w Lubece i do Turków na środkowe Węgry, gdzie uczestniczył w zdobywaniu twierdz pozostających w rękach habsburskich; w r. 1534 wysłano go na dwór polski, a w r. 1535 na rokowania z Ferdynandem I w Znojmie. Był Ł. radcą króla Jana Zapolyi i przyjaźnił się z takimi jego stronnikami, jak czeski emigrant polityczny Fičtum i zbójnik Zygmunt Kasperek (Kauffung), ale uchodził za człowieka, który dla korzyści materialnych przejdzie na stronę przeciwników. Już w r. 1534 prowadził rokowania z wodzem wojsk habsburskich na Słowaczyźnie Janem Katzianerem, zaś w r. n. przyczynił się do uwolnienia Hieronima Łaskiego, uwięzionego przez Zapolyę, i do jego przejścia na stronę Ferdynanda. Od r. 1535 utracił Ł. w zasadzie dobra Tárczayów na rzecz swego pasierba Jerzego, a po długotrwałym procesie król Ferdynand nakazał mu w r. 1542 wydać dawnym właścicielom Baranom połowę klucza Bartoszowce.
W okresie tych niepowodzeń Ł. zaczął bywać częściej w Polsce i próbował gospodarować w dziedzicznej wsi Malin (wraz z posiadłościami w 3 innych) w Sieradzkiem, ale napotkał tu na przeciwdziałanie brata ciotecznego Stanisława Łaskiego (zob.) i chyba rodzonego brata Mikołaja. Głównie jednak występował od r. 1542 jako testamentarny opiekun słowackich dóbr pozostałych po Hieronimie Łaskim, przy którego śmierci był obecny. Jako taki rządził kieżmarczanami, patronował pastorom luterańskim i wychowywał swego podopiecznego Olbrachta Łaskiego (zob.) w duchu ewangelickim. Jednocześnie służył informacjami Ferdynandowi I (np. o działalności królowej Bony). Otrzymał od niego tytuł radcy królewskiego, a w r. 1548 dobra kartuzów z Lapis Refugii koło Hrabuszyc na Spiszu (wcześniej posiadł na kilka lat prepozyturę klasztoru miechowskiego w Lendaku). Uchodził podówczas za trzecią co do znaczenia osobę w komitacie, ale nie czuł się widać usatysfakcjonowany, w każdym razie już wiosną 1549 r. obawiano się, że w czasie pobytu w Polsce sprzeniewierzy się Ferdynandowi. Jeszcze z początkiem 1550 r. tytułował się Ł. radcą Ferdynanda, lecz niebawem przeszedł na stronę konkurencyjnej królowej węgierskiej Izabeli Jagiellonki. We wrześniu 1551 był marszałkiem jej dworu w Koszycach i (wg J. Pajewskiego) najwybitniejszym politykiem w otoczeniu królowej. Dn. 14 X wyjechał do Wiednia na rokowania w sprawie przejęcia przez Izabelę księstw śląskich w zamian za rezygnację z Węgier. W okresie rokowań, które prowadził z Ferdynandem do sierpnia 1552, dokonał Ł. lustracji dóbr opolskich i wiódł z królem ostre dyskusje na tematy ekonomiczne. Zmarł 3 VIII 1553 w Krakowie, nie pozostawiając chyba potomstwa.
Boniecki; Nagy I., Magyarország családai…, Pest 1857–65 1 156, XI 406; – Korytkowski, Prałaci gnieźn., I A45, B74, II 526–7, III 532; – Bartel O., Jan Łaski, W. 1955 I 29–30, 46, 123; Bucholtz F. B., Geschichte der Regierung Ferdinands I, Wien 1831–8 V 162, IX 49; Domanovszky S., A szepesi városok árúmegállitó-joga. Löcse és Késmárk küzdelme az árúmegállitásért 1358–1570, Budapest 1922; Genersich Ch., Merkwürdigkeiten der Königlichen Freystadt Késmark im Oberungarn…, Kaschau-Leutschau 1804 I 215–6, 251–4; Hirschberg A., Hieronim Łaski, Lw. 1888 s. 162, 170, 201, 286–7; Janota E., Zapiski o Bardyjowie i najbliższej okolicy, „Roczn. Tow. Nauk. Krak.” T. 29: 1862 s. 153, 258, 285–6; Lipták J., Geschichte des evang. Distriktual-Lyzeums A. B. in Kesmark, Kežmarok 1933 s. 16, 29; Pajewski J., Węgierska polityka Polski w połowie XVI wieku (1540–1571), Kr. 1932; Urban W., Stosunki słowacko-polskie w epoce odrodzenia i reformacji, „Odr. i Reform. w Pol.” T. 12: 1967 s. 32, 33; Zeissberg H., Johannes Łaski, Erzbischof von Gnesen (1510–1531) und sein Testament, Wien 1874; – Acta Hist., I; Acta Tom., VI, VII, XI, XIII, XIV, XVI, XVII; Album stud. Univ. Crac., II 103; Analecta Scepusii…, Ed. K. Wagner, Viennae, Posonii et Cassoviae 1773–8 I, II 52, 53, 170, 175, 176, 179, 295, 296, III 162; Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei şi Tării-Româneşti, Ed. A. Veress, Bucureşti 1929 I; Documente privitóre la istoria românilor, Ed. E. Hurmuzaki, Bucureşti 1891 II cz. 1 s. 118–9, 223–5; Egyháztörténelmi emlékek a magyarországi hitujitás korából, Ed. Bunyitay V. etc., Budapest 1909–1912 IV–V; Fontes Rer. Transyl., IV; Lasciana; Matricularum summ., IV, V cz. 1 nr 698, 8315; Mon. Medii Aevi, XVI nr 808; Quellen zur bayerischen und deutschen Geschichte, Hrsg. v. K. A. Muffat, München 1857 IV 448; Script. Rer. Pol., IX 365; Statuta nec non liber promotionum; Supplementum Analectorum Terrae Scepusiensis, Ed. M. Schmauk, Szepesváraljae 1889 II 356, 367–71, 379; – Arch. Nadcisańskiej Diecezji Reformowanej w Debreczynie: Miscellanea historico-Hungarica, VII 20; Arch. Państw. w Kr.: Terr. Cracoviensia t. 189 s. 83–84, t. 190 s. 558–559; Arch. Powiatowe w Bardiowie: Korespondencja miejska, list Ł-ego z 13 I 1534 i in.; Arch. Powiatowe w Preszowie: Zespół m. Preszowa – fond Magistratu nr 2506, zespół m. Sabinowa; Arch. Prymasowskie w Ostrzyhomiu: Archivum Saeculare nr U 140; Štátny slovenský ústredný archív w Bratysławie: Originalne protokoly kapituly spisské II k. 10–11.
Wacław Urban