Maciej z Błonia (zm. 1517), nadworny lekarz Aleksandra Jagiellończyka i Zygmunta Starego. Pochodził z mieszczańskiej rodziny z Błonia koło Pruszkowa pod Warszawą, był synem Stanisława. Do grona studentów Akad. Krak. wpisał się w półr. letn. 1488. Bakałarzem sztuk wyzwolonych został w r. 1490. Do r. 1496 był rektorem Szkoły Wszystkich Świętych w Krakowie. Ok. r. 1499 wyjechał do Włoch, gdzie zapewne studiował medycynę. Dn. 4 III 1504 M. był już w Krakowie; reprezentował w sądzie Hieronima Lonczę, wenecjanina, złotnika i jubilera króla Aleksandra. O wykładach M-a na Wydziale Lekarskim Uniw. Krak. mówi dopiero później wykaz krakowskich profesorów medycyny, sporządzony w ostatniej ćwierci XVIII w. Dn. 19 II 1505 wszedł M., reprezentowany przez prokuratora, do kapituły gnieźnieńskiej. W t. r. został lekarzem nadwornym króla Aleksandra Jagiellończyka. Sprzeciwiał się udziałowi króla w wyprawie przeciw Tatarom zdążającym na Wilno; był przy jego łożu śmierci w sierpniu 1506 w Wilnie. Przy pomocy kanclerza Jana Łaskiego oddalił od umierającego króla znachora, Balińskiego. Po śmierci Aleksandra M. był lekarzem nadwornym króla Zygmunta I; cieszył się jego zaufaniem. Można sądzić za J. Fijałkiem (notatka w jego spuściźnie rękopiśmiennej, B. PAN w Kr.), że 27 II 1507 w Bolonii został M. promowany na dra medycyny jako «Mathias Polonus»; stało się to na podstawie bulli papieskiej, co było w Polsce przyjmowane z niechęcią.
Kraków traktował M. jako miejsce stałego pobytu: tu w r. 1507 przyjął prawo miejskie, w l. 1507–8 nabył dwa domy przy ul. Brackiej. Dopiero 27 IV 1509 przybył do Gniezna i złożył przysięgę kapitule gnieźnieńskiej. Uczestniczył w posiedzeniach tej kapituły, a także reprezentował ją, np. przy konsekracji Jana Łaskiego w r. 1510, oraz załatwiał jej sprawy u biskupa i kapituły krakowskiej 29 IV 1514. Dn. 5 V 1512 M., jako lekarz nadworny Zygmunta Starego, został przedstawiony do kanonii poznańskiej, której złożył przysięgę 22 V t. r.; w kapitule poznańskiej dano wyraz nieufności do doktoratów przywożonych z Włoch («doctor bullatus»), a może i do samego M-a, żądając od niego dostarczenia do miesiąca aktu promocji. Nie wiadomo, jak sprawa się skończyła. Z kanonii gnieźnieńskiej zrezygnował w r. 1516, nie mogąc podołać obowiązkowi rezydowania przy kościele metropolitalnym. W ciągu swej kariery M. był ponadto od r. 1507 plebanem w Sieradzu, od r. 1510 proboszczem u Św. Marii Magdaleny w Poznaniu, prepozytem pułtuskim w r. 1514, plebanem w Zatorze w l. 1514–7, kanonikiem warszawskim i łowickim do r. 1515. Zabiegał M. o kanonię krakowską, którą otrzymał w listopadzie 1515, wskutek wstawiennictwa króla, w drodze zamiany za pewne beneficja z Julianem Chełmskim. Był altarystą Św. Doroty na zamku krakowskim do r. 1516. W służbie królewskiej M-a istniała pewna przerwa, Zygmunt I wezwał go do swego boku z powrotem po śmierci L. Pieczychowskiego (zm. pod sam koniec 1516 r.), a na krótko przed zgonem M-a. M. zmarł 6 XII 1517 w Krakowie; został pochowany w katedrze na Wawelu.
Enc. Org.; W. Enc. Ilustr.; Giedroyć, Źródła do dziejów medycyny; Kośmiński, Słownik lekarzów; Łętowski, Katalog bpów krak., II; PSB (Jakub z Zalesia); Korytkowski, Prałaci gnieźn., I; – Arnold J., Rozprawa o hojności królów, „Roczniki Tow. Warsz. Przyj. Nauk” R.7: 1811 s. 177; Lachs J., Kronika lekarzy krakowskich do końca XVI w., „Arch. do Dziej. Liter.” T. 12: 1910 s. 109; tenże, Lekarze krakowskiej kapituły katedralnej, „Przegl. Lek.” R. 44: 1905 s. 474; Łepkowski J., Poczet uczczonych pomnikami w katedrze na Wawelu, „Bibl. Warsz.” T. 63: 1856 s. 405; Nowacki J., Dzieje archidiecezji poznańskiej, P. 1964 II; Zeissberg H., Johannes Łaski Erzbischof von Gnesen (1510–1531) und sein Testament, Sitzungsberichte d. Philos.-Hist. Classe d. Kaiserlichen Akademie zu Wien, 1874 s. 77; – Acta capitulorum, I; Acta Tom., IA 21, IV 188, 189; Akta Aleksandra; Album stud. Univ. Crac., I 285; Gąsiorowski, Zbiór wiad. do hist. sztuki lek., I 188; Maciej z Miechowa, Chronica Polonorum, Kr. 1521 s. CCCLXIX–CCCLXX; Materiały do historii prawa i heraldyki polskiej z lat 1409–1416, Wyd. B. Ulanowski, Kr. 1886 s. 396 nr 244, Script. Rer. Pol., IX; Matricularum summ., III–IV; Statuta nec non liber promotionum, s. 107; Teki Pawińskiego, I; Wykaz doktorów i profesorów medycyny w Uniw. Krak., Wyd. J. Majer, „Roczn. Wydz. Lek. UJ” R. 2: 1839 s. 45; Wypisy źródłowe do dziejów Wawelu (1501–1515), Wyd. B. Przybyszewski, Kr. 1965; – Arch. Kapit. Krak.: Acta Capit. Crac. 2 k. 299v., 319; Arch. Kurii Metrop. Krak.: Acta episcop. 6 k. 65, 73v., 8 k. 8v., 47v., Acta off. 11 k. 275v., 15 s. 292, 313, 427, 17 s. 145, 33 s. 600, 41 s. 954–5.
Marian Zwiercan