INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Maksymilian Antoni Józef Mielżyński h. Nowina  

 
 
1738 - 1799-01-01
Biogram został opublikowany w 1975 r. w XX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Mielżyński Maksymilian Antoni Józef h. Nowina (1738–1799), pisarz w. kor. Był synem Andrzeja, starosty kcyńskiego, i Anny Bnińskiej. Ur. w Łaszczynie k. Rawicza, ochrzczony był 5 VI. Mianowany szambelanem królewskim 3 V 1758, w czasie bezkrólewia obrany został z sejmiku średzkiego 6 II 1764 jednym z sędziów kapturowych poznańskich. Kiedy po sejmie konwokacyjnym dokonywano na sejmiku relacyjnym w Środzie akcesu do konfederacji kor., znalazł się w liczbie jej konsyliarzy i obrany był posłem na sejm elekcyjny z woj. kaliskiego. Nic nie wiadomo o jego stanowisku wobec konfederacji radomskiej i barskiej. Jego dobra ucierpiały mocno od rekwizycji i kwaterunków wprowadzonego w r. 1771 do Wielkopolski wojska pruskiego. Usiłował traktować w sprawach całego województwa z dowodzącym tym wojskiem gen. D. F. Lossowem i w sierpniu t. r. jeździł w tym celu do Kalisza. Nakłaniał też do interweniowania ks. Antoniego Sułkowskiego. Obrany został 22 III 1773 z pow. poznańskiego posłem na sejm. Ponieważ posiadał dobra objęte zaborem pruskim, składał z nich 1774 przysięgę homagialną. Mianowany 11 IV 1775 pisarzem w. kor., odkupił urząd ten od P. Ożarowskiego. Jednocześnie dostał Order Św. Stanisława, a w r. 1777 także i Orła Białego. Uzyskał 19 IX 1786 hrabiowski tytuł pruski. W lipcu 1789 przewodniczył w Poznaniu wojewódzkiej komisji ustanowionej przez sejm dla znalezienia sposobu wybierania ofiary dziesiątego grosza. Obrany w r. 1790 posłem z woj. poznańskiego, w grudniu znalazł się w Warszawie. Przy rugach poselskich wypowiedział się 16 XII za usunięciem z izby obu zespołów posłów wybranych przez rozdwojony sejmik dobrzyński.

Do konfederacji generalnej M. przystąpił 8 I 1791. Podczas dyskusji nad reformą sejmików przemawiał 25 I za dopuszczeniem do nich nie tylko dziedziców dóbr, ale też i zastawników, a nawet dzierżawców, z tym zastrzeżeniem, iż wobec wszystkich tych kategorii będzie się stosować cenzus majątkowy. Ostatecznie jednak poszedł za większością i głosował przeciwko udziałowi dzierżawców. Kiedy pod obrady weszła sprawa gmachu ambasady rosyjskiej, wybudowanego i przyozdobionego wewnątrz za polskie pieniądze skarbowe, domagał się 3 II surowych kar na tych, którzy ze szkodą skarbu o tym zadecydowali. Kiedy indziej wystąpił jako zdeklarowany przeciwnik dziedziczności tronu, sławiąc zbawienność bezkrólewi, podczas których «naród wraca się do praw swoich, przecina uzurpacje przeszłego panowania». Dokonana już naprawa wewnętrzna to wg niego dostateczna gwarancja, iż się nie wpadnie z powrotem w nierząd. Przemówienia M-ego podawał do druku warszawski jego plenipotent J. K. Szaniawski. Stolicę opuścił M. w marcu, nie uczestniczył więc w uchwalaniu konstytucji. Wrócił dopiero we wrześniu, zaabsorbowany wtedy ogromną transakcją majątkową z Antonim Sułkowskim, woj. kaliskim, finalizowaną właśnie w Warszawie. W akcesie króla do Targowicy upatrywał chęć zabezpieczenia sukcesji tronu dla któregoś z członków rodziny carskiej, czemu przyklaskiwał. Znalazł się w liczbie konsyliarzy zawiązanej w Środzie 20 VIII 1792 wojewódzkiej konfederacji targowickiej. W grudniu t. r. pisał do A. Sułkowskiego, iż lepszy całkowity rozbiór kraju niż stan obecny. Donosząc Sułkowskiemu o wkroczeniu Prusaków, dawał wyraz przekonaniu, iż generalność uszczęśliwi naród doskonałą konstytucją wspartą przez trzy mocarstwa ościenne.

Pod rządami pruskimi oddawał się już wyłącznie gospodarce w swych ogromnych dobrach, stanowiących największą fortunę wielkopolską. Kiedy na kontraktach w Poznaniu w r. 1782 kupował miasta Stary i Nowy Trzciel z przyległymi wsiami, klucz pniewski i wieś Kociugi, wypłacił od ręki dwa miliony złotych. Pisał o nim gen. J. Lipski, iż nieużyty, nikomu pieniędzy nie pożycza, «tylko stęka i leży na nich». Odziedziczył po ojcu tylko klucz pawłowicki z miastem Poniecem, ale w l. 1775–93 poskupował mnogie dobra rozrzucone w pow. poznańskim, kościańskim, pyzdrskim, kaliskim, kcyńskim, ponadto zaś za żoną wziął niemałą fortunę w Prusach Królewskich w pow. starogardzkim i chojnickim. Należało doń siedem miast: Poniec, Stary i Nowy Trzciel, Pniewy, Kobylin, Zduny i Gołańcz. Jego ostatnia wielka transakcja dokonywana w l. 1791–3 z pomocą banków berlińskich to nabycie od A. Sułkowskiego, częściowo za długi, klucza zduńskiego. Pertraktował z Sułkowskim także i o kupno Leszna z przyległymi wsiami, wycenionego na pięć milionów. Zastawem od Mycielskich trzymał przez lat blisko 30 Żytowiecko, a dzierżawił od nich i klucz rawicki. Procesując się z teściem J. Czapskim o posag żony, wyjednał w r. 1774 wyznaczenie przez sejm komisji dla rozsądzenia wzajemnych pretensji. Po śmierci teścia wiódł procesy o pozostałe po nim dobra z F. Czapskim, woj. chełmińskim.

M. rysował i grał, a w licznych podróżach zagranicznych wykształcił swój smak artystyczny. W Pawłowicach, głównej swej rezydencji, w miejsce pałacu barokowego, wybudowanego przez ojca, wystawił nowy, zaprojektowany w l. 1779–82 przez K. G. Langhansa, wykańczany potem przez lat kilkanaście. Dekorację wnętrz projektował w r. 1788 J. Ch. Kamsetzer, wykonywał zespół sprowadzonych z Warszawy najlepszych artystów-sztukatorów. Ów klasycystyczny gmach, o wyraźnych wpływach angielskich, to obok Rogalina najwspanialsza budowla pałacowa w Wielkopolsce, a i w skali krajowej niewiele mająca sobie równych lub przewyższających. Meble i zwierciadła sprowadzone była częściowo z Paryża, a obok pięknej kolekcji dzieł sztuki znalazła się tu i nader bogata bibioteka założona ok. r. 1790. W Poznaniu należała do M-ego kamienica w Rynku przy rogu ulicy Wronieckiej, należąca dawniej do Radomickich, kupiona w r. 1772. Dokonana w l. 1796–9 przez H. Ittera klasycystyczna przebudowa dała jej charakter pałacowy. W Warszawie należał do M-ego nabyty w r. 1772 od teścia pałac z jurydyką na gruncie Glinki, czyli Kalęczyn. M., oszczędny aż do skąpstwa, był jednak hojny dla reformatów, szczególnie przez siebie protegowanych, zwłaszcza dla konwentu woźnickiego. Dbał i o kościoły. Odnowił kaplicę w Pawłowicach (1775) i kościół w Łaszczynie, od nowa wystawił kościoły: drewniany w Wielkiej Łęce (1776) i murowany w Żytowiecku (1776). Na jego zamówienie Langhans zaprojektował klasycystyczne wnętrze kościoła w Poniecu. Ok. r. 1783 odnowił podrujnowane pojezuickie zabudowania szkolne we Wschowie. M. należał do dwóch lóż wolnomularskich pracujących w Poznaniu, polskiej «Stałość uwieńczona» i niemieckiej «Szkoła mądrości». Chorował z przerwami od r. 1784. Zmarł w Pawłowicach 1 I 1799 i tam go pochowano.

M. zaślubił 28 XI 1771 w Münsterwalde w Prusach Królewskich Konstancję Czapską, jedyną córkę Jakuba, podskarbiego ziem pruskich, i Rozalii z Czapskich (córki Piotra, woj. pomorskiego), zmarłą 18 VII 1813. Mielżyńscy mieli synów: Tomasza, zmarłego w wieku młodzieńczym, Stanisława (zob.) i Mikołaja, oraz córki: Józefę, za Augustynem Koźmińskim, i Katarzynę, za Prokopem Mielżyńskim.

 

Estreicher; Słownik Pracowników Książki Pol.; Uruski; Żychliński, I, II; Bartoszewicz J., Tablice historyczne, „Bibl. Warsz.” 1865 t. 4 s. 376, 377; Bar M., Der Adel und der adlige Grundbesitz in Polnisch Preussen, Leipzig 1911; Błeszczyński J., Spis senatorów i dygnitarzy koronnych, w: Kossakowski S. K., Monografie historyczno-genealogiczne niektórych rodzin polskich, W. 1872 III 93; – Dzieje Wielkopolski, P. 1969 I; Korzon, Wewnętrzne dzieje, II; Łoza S., Historia Orderu Orła Białego, W. 1922; Łukaszewicz J., Krótki opis historyczny kościołów, P. 1859 II 74, 78, 87; Małachowski–Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; Ostrowska-Kębłowska Z., Architektura pałacowa drugiej połowy XVIII w. w Wielkopolsce, P. 1969; Wegner L., Konfederacja województw wielkopolskich, P. 1863 s. 151, 152; – Arch. Wybickiego, I; Diariusz sejmu ordynaryjnego… 1791, W. [1791] I cz. 1 s. 212–14, 274; Lipski J., Notatki Generała J. L. z lat 1775–1778, „Bibl. Warsz.” 1854 t. 2 s. 441; Vol. leg., IX 81, 206; – „Gaz. Warsz.” 1782 nr 54; „Kur. Pol.” 1758 nr 18; – Arch. Archidiec. w P.: Libri mort. Gnin, Pawłowice, Libri bapt. Łaszczyn; Arch. Państw. w P.: Akta grodz. Kcyń. 74 k. 12, Kościan. 85 k. 101, 105 k. 106v., 106 k. 127, Poznań. 281 k. 447, 619 k. 23, 623 s. 936, 625 k. 409v., 628 k. 137–139, 634 k. 606–608, 1221 k. 100v., 144, 153, 290, Wschow. 125 k. 105v., 136 k. 113, Pawłowice Mielżyńskich 233–236, 715, 716, 838, 1027, 1031, 1042, 1048, 1049, 1053; B. Czart.: rkp. 672, 927; B. Kórn.: rkp. 11396.

Włodzimierz Dworzaczek

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Hugo Kołłątaj (Kołłontay)

1750-04-01 - 1812-12-28
filozof
 

Teofil Wolicki h. Nabram

1768-10-20 - 1829-12-21
prymas Polski
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.