Przybytek Stanisław (1852–1927), lekarz chemik, profesor Akademii Wojskowo-Medycznej w Petersburgu, profesor honorowy Uniw. Warsz., generał brygady WP. Ur. 25 IX w Mińsku Litewskim, był synem Aleksandra, adwokata przysięgłego, i Pauliny z Nowickich.
Gimnazjum klasyczne P. ukończył w Mińsku, następnie odbył studia na wydziale matematyczno-przyrodniczym uniwersytetu petersburskiego, ukończone w r. 1874 ze stopniem kandydata nauk przyrodniczych. T. r. został przyjęty na III rok Akademii Wojskowo-Medycznej w Petersburgu, którą ukończył w r. 1877 ze stopniem lekarza. Powołany natychmiast do służby wojskowej, odbył kampanię turecką (marzec 1877 – sierpień 1878) jako lekarz ułańskiego pułku lejbgwardii. Za służbę frontową w I linii otrzymał Order Św. Stanisława III kl. z mieczami (1877) i II kl. z mieczami (1878). Po zakończeniu wojny rosyjsko-tureckiej pozostał w wojsku do r. 1881 jako lekarz wojskowego szpitala klinicznego w Petersburgu. W t. r. uzyskał doktorat medycyny na podstawie rozprawy Nekatorye produkty okislenija mnogoatomnych spirtov (Pet. 1881) i przeszedł do służby państwowej jako asystent przy katedrze chemii ogólnej uniwersytetu petersburskiego. Na tym stanowisku pozostał do r. 1889, w którym uzyskał stopień magistra chemii i tytuł docenta uniwersytetu. W r. 1889 znów wstąpił do służby wojskowej, został powołany jako profesor nadzwycz. farmakognozji i chemii farmaceutycznej Akademii Wojskowo-Medycznej w Petersburgu. Tam pracował przez 23 lata. W r. 1902 został profesorem zwycz., w r. 1905 rzeczywistym radcą stanu, w r. 1908 profesorem zasłużonym, w r. 1911 otrzymał tytuł akademika Akademii Wojskowo-Medycznej za liczne prace naukowe z dziedziny chemii farmaceutycznej, a 6 XII 1912 został tajnym radcą stanu (odpowiednik naszego gen. dywizji). W r. 1913 przeszedł na emeryturę, ale pozostał nadal w wojsku. Od r. 1898 był bowiem członkiem z wyboru Rady Lekarskiej Min. Spraw Wewnętrznych i Uczonego Komitetu Wojskowo-Sanitarnego w Petersburgu. Na tych stanowiskach pozostawał aż do skasowania tych instytucji w r. 1918 przez władze radzieckie.
W czasie swojej trzydziestoletniej pracy naukowej w Rosji P. był wielokrotnie delegowany za granicę na zjazdy i kongresy międzynarodowe (Bruksela 1894, Genewa 1909, Paryż, Haga 1910, 1911, Londyn 1912). Jako profesor i członek najwyższych instytucji lekarskich w Rosji, był odznaczony wysokimi orderami rosyjskimi (Św. Stanisława I kl., Św. Anny I i II kl., Św. Włodzimierza II kl. w r. 1915 z wstęgami i gwiazdami, Św. Włodzimierza II i III kl.). P. podkreślał wszędzie swoją polskość, w rozmowach ze studentami Polakami używał polskiego języka, przychodził w mundurze generalskim do Polskiego Tow. Muzyczno-Dramatycznego «Lutnia», gdzie zbierało się całe polskie towarzystwo, przystąpił też od razu do Związku Lekarzy i Przyrodników Polskich w Petersburgu (zalegalizowanego po r. 1905). Do kraju powrócił w r. 1920. Dzięki staraniom byłych uczniów został t. r. powołany na członka Wojskowej Rady Sanitarnej w Warszawie, gdzie oddał wielkie usługi przy ustalaniu potrzeb żywnościowych żołnierza, rozwiązywał też wiele zawiłych problemów w pracowni chemicznej Wojskowej Rady Sanitarnej. Następnie 20 VIII 1921 został członkiem Wojskowego Instytutu Sanitarnego jako urzędnik kontraktowy VI rangi i tamże pracował w Pracowni Higienicznej w dziedzinie chemii, zwłaszcza w dziale kontroli produktów spożywczych. Posiadał wiedzę encyklopedyczną, którą zdumiewał młodszych pracowników. Swym doświadczeniem i pracą przyczynił się w dużym stopniu do wydania przepisów o warunkach technicznych artykułów żywnościowych używanych w wojsku. W służbie wojskowej pozostawał do 1 VI 1922, kiedy to został przeniesiony w stan spoczynku jako emerytowany generał brygady. Wówczas nadal pracował bezinteresownie dla wojska.
Od 1 IV 1922 P. został powołany na Uniw. Warsz. jako zastępca profesora nauki o środkach spożywczych. Zawdzięczał to dawnemu swemu uczniowi prof. farmakognozji Władysławowi Mazurkiewiczowi. W r. 1923 został profesorem honorowym nauki o środkach spożywczych. Na tym stanowisku, nie zrywając kontaktu stałego z Oficerską Szkołą Sanitarną, P. pozostał do ostatnich lat. U schyłku życia interesował się witaminami niezbędnymi do racjonalnego rozwoju istot żywych. Ogłosił Przyczynek do wyjaśnienia istoty awitaminozy („Lek. Wojsk.” 1924). Na kilka miesięcy przed śmiercią wycofał się z pracy dydaktycznej na skutek ciężkiej choroby. Zmarł 11 VIII 1927 w Warszawie, został pochowany na cmentarzu wojskowym na Powązkach.
P. był żonaty, bezdzietny.
Konopka, Pol. Bibliogr. Lek., VIII; Kryska-Karski T., Żurakowski S., Generałowie Polski Niepodległej, Londyn 1976; Rocznik oficerski, W. 1923, 1924; – Manteuffel, Uniw. Warsz. 1915/16–1934/5; Rudzki S., Ś. p. gen. Stanisław Przybytek (1852–1927), „Lek. Wojsk.” T. 10: 1927 nr 2 s. 93–7 (fot.); Łukawski Z., Ludność polska w Rosji 1863–1914, Wr. 1978; – „Arch. Hist. Med.” T. 29: 1966 s. 458; „Kron. Lek.” R. 23: 1902 nr 7 s. 302; – CAW: Stan służby i Przebieg służby wojskowej P-a.
Teresa Ostrowska