Mischke Tadeusz Adam, pseud. Athmis, A. Nieboziemski, Abaskanos (1864–1944), lekarz stomatolog, działacz społeczny. Ur. 12 X w Krościenku nad Dunajcem, był synem Wirgiliusza, naczelnika sądu, i Kornelii ze Skąpskich. Gimnazjum ukończył w Nowym Sączu, po czym rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim UJ. Jako student należał do członków – założycieli powstającego właśnie w r. 1885 Chóru Akademickiego. Był także członkiem chóru męskiego Tow. Muzycznego w Krakowie. Studia (w l. 1883–9) ukończył uzyskaniem dyplomu doktora wszech nauk lekarskich 5 II 1892. W czasie studiów korzystał z austriackiego stypendium wojskowego, stąd bezpośrednio potem wstąpił do 13 p. ułanów, w którym odbywał służbę początkowo w garnizonowym szpitalu w Krakowie, później w Brodach koło Lwowa, a następnie w Bernau w Czechach. Zwolniony z armii austriackiej w r. 1899 osiadł w Czerniowcach na Bukowinie, gdzie rozpoczął praktykę stomatologiczną. Tam też rozwinął działalność społeczną, głównie w Tow. Polskim Bratniej Pomocy i Czytelni Polskiej w Czerniowcach. Za jego prezesury wybudowano w Czerniowcach Dom Polski, który był ośrodkiem życia Polonii bukowińskiej. Działał również w kole Tow. Szkół Ludowych, któremu także przewodniczył. Po kilkuletnim pobycie we Lwowie (1909–13) osiadł na stałe w Zakopanem (1913). Po wybuchu wojny w r. 1914 służył w armii austriackiej i został ranny w nogę w pierwszych walkach na froncie; wrócił do Zakopanego, skąd ponownie wysłany został na 10 miesięcy do Grazu i Wiednia. Później już, aż do r. 1937, nie rozstawał się z Zakopanem, w którym oprócz praktyki lekarsko-dentystycznej rozwijał działalność społeczną i literacką. Jako radny przyczynił się do założenia ogrodu miejskiego i łazienek oraz parku sportowego na Antałówce. Był jednym z założycieli gimnazjum prywatnego w «Lilianie», w którym do końca swej działalności pracował jako lekarz szkolny. Działał w Tow. Śpiewaczym «Echo Tatrzańskie», którego członkiem honorowym został w r. 1937. Był autorem tekstu i melodii Hymnu młodzieży zakopiańskiej (druk w Krakowie b. r.). Brał udział w życiu kulturalnym Zakopanego razem z S. Żeromskim, J. Kasprowiczem, K. Stryjeńskim, Witkacym, Pawlikowskim, był współtwórcą Klubu Dyskusyjnego, działał w harcerstwie, «Sokole», Tow. Szkoły Ludowej. Ubrany w pelerynę, był charakterystyczną postacią Zakopanego (nazywano go «apostołem Zakopanego»).

Pasją życiową M-ego była eugenika, jej też poświęcił swoje pióro, poczynając od zbioru rozważań filozoficznych na temat życia, szczęścia i zdrowia, wydanych jeszcze we Lwowie w r. 1913 pt. Zygzaki, poprzez całą swoją późniejszą twórczość zakopiańską (Dumania eugenetyczne na dnie rowu podtatrzańskiego, 1916, Eugenetyczna hodowla człowieka – Promienie, 1916, Pod klątwą doppingu, 1917, Eugenika układu antropocentrycznego, część I i III (w skróceniu), Zakopane 1918–20, Wyzwolenie przez kobietę, 1933). Temuż zagadnieniu poświęcił również dwa utwory o charakterze literackim: dramat pisany wierszem Sny ducha czasu (1929) oraz rodzaj opowieści przeplatanej dygresjami na tematy eugeniczne Enualla (1938). Wychodziły one pod różnymi pseudonimami. Ostatnia praca Arla-Enu pozostała w rękopisie. W l. 1918–20 wydawał w Zakopanem czasopismo „Eugenika”; ukazało się 16 numerów. W l. 1918–39 ogłosił w prasie zakopiańskiej liczne artykuły na temat różnych spraw Zakopanego oraz większy szkic O Góralach i ich stosunku do ludności napływowej („Wierchy” R. 3: 1925). W r. 1937 ze względu na zły stan zdrowia M. zarzucił praktykę; przeniósł się do Krakowa. Zmarł 24 III 1944 w Krakowie.

Z małżeństwa z Heleną Etgens miał dwóch synów: Kazimierza, inżyniera górniczego, i Macieja, inżyniera budowniczego, kontynuatora zainteresowań zakopiańskich ojca.

Portrety: Witkacego (1922, pastel) i C. Skawińskiego (1922, olej.) i fot. w posiadaniu rodziny; Fot. w: Reychman J., Peleryna, ciupaga i znak tajemny, Kr. 1971; – Lista osób zmarłych, poległych i zamordowanych w latach 1939–1947, ludzi związanych z kulturą i życiem gór Polski, „Wierchy” R. 17: 1947; – Biedrzycki E., Historia Polaków na Bukowinie, Zesz. Nauk. UJ. Prace Historyczne, Z. 38, W.–Kr. 1973 s. 230–1 (bibliogr.); Brudzińska K., Kronika zakopiańska, „Wierchy” R. 6: 1928 s. 199–207; [Koniewicz T.] T. K., Sylwetki zakopiańskie, „Szczutek” (Lw.) T. 6: 1923 nr 7 s. 2–3, 9–11 (m.in. karykatura M-ego); Sitowski J., Dwory i dworki w Sądeckiem w XIX w. Mordarka, [Nowy Sącz] 1920; Sprawozdanie Komitetu Wykonawczego obchodu 50-lecia Chóru Akademickiego w Krakowie, [Kr. 1935]; Talewski R., 80 lat medycyny w Zakopanem, Wr. 1957 (bibliogr.); tenże, Początki i rozwój zakopiańskiej medycyny, Wr. 1971; – Materiały w posiadaniu rodziny; Radomicki T., Na Śnieżkę wychodzi się schodami. Rękopiśmienne wspomnienia (w zbiorach W. H. Paryskiego w Zakopanem); – Informacje Macieja Mischkego.

Zdzisław Gajda