Strzembosz Zdzisław Witold, pseud.: Józef, Stanisław, Szympans (1905–1970), oficer Armii Krajowej.
Ur. 1 XII w Tarnopolu, był synem Stanisława, buchaltera, od r. 1910 naczelnika biura Kasy Oszczędności m. Tarnopola, oraz Marii z Hordyńskich.
S. ukończył V Gimnazjum im. Stanisława Żółkiewskiego we Lwowie (1923), a następnie Wydz. Prawa UJK (1928). W r. 1929 odbywał służbę wojskową, którą przerwał po pół roku; odtąd pracował w Małopolskiej Kasie Oszczędności we Lwowie. Podczas drugiej wojny światowej w okresie okupacji sowieckiej był zatrudniony w administracji domów we Lwowie. Następnie pod okupacją niemiecką pracował w Inst. Rudolfa Weigla (Institut für Fleckfieber und Virusforschung). Wprowadzony do lwowskich struktur ZWZ pod koniec r. 1941, objął w styczniu 1943 kierownictwo Oddziału VII (finansowego) Komendy Obszaru Lwowskiego AK (inne nazwy pełnionej przez niego funkcji to: kasjer i płatnik). Nadzorował także wydzieloną z Oddziału komórkę pomocy dla rodzin aresztowanych – «Asco». Wg innych, mniej prawdopodobnych danych, został wciągnięty do AK dopiero w styczniu 1943. Dn. 3 V 1944 awansował do stopnia podporucznika AK. Wg wspomnień Emilii Maleczyńskiej-Trębickiej S. «prowadził kasę obszaru z prawdziwym znawstwem, a trudności były ogromne, przede wszystkim w rozlokowaniu w bezpiecznym miejscu dotacji, które przychodziły z KG». Po ponownym wkroczeniu do Lwowa Armii Czerwonej, w lipcu 1944, był szefem Oddziału VII Komendy Obszaru Lwowskiego organizacji «NIE»; współpracował z jej komendantem płk. Janem Władyką. Oficjalnie pracował wówczas jako furman w szpitalu. Z pozostających w jego dyspozycji funduszy Obszaru przekazał ok. 2 750 000 zł na działalność okręgu Lwów, ok. 6 tys. dolarów amerykańskich na działalność na Rzeszowszczyźnie AK-owskiego zgrupowania «Warta» oraz ok. 800 tys. zł na działalność siatki AK w Jarosławiu. Zagrożony aresztowaniem przez NKWD, opuścił 31 VIII 1945 Lwów, wywożąc część kasy obszarowej (pozostawił ok. 3 tys. rb. w złocie).
S. przebywał krótko w Krakowie, a potem we Wrocławiu, gdzie kierował Fabryką Wyrobów Cukierniczych. Następnie przeniósł się do Warszawy i został radcą w Dep. Obrotu Pieniężnego Min. Skarbu. Jednocześnie przekazywał wywiezione ze Lwowa fundusze na zasiłki dla ewakuowanych z kresów południowo-wschodnich byłych żołnierzy AK oraz na działalność siatek konspiracyjnych eksterytorialnych Okręgów Wolność i Niezawisłość (WiN) Lwów i Tarnopol, stanowiących części Obszaru Lwowskiego «NIE»-WiN kierowanego jednoosobowo przez Władykę. Wiosną 1948 został zdekonspirowany; w związku z prowadzoną przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego sprawą Władyki poddano go inwigilacji. S. przeniósł się ponownie do Krakowa, gdzie od 1 VII t.r. pełnił funkcję zastępcy komisarza rządowego Komunalnej Kasy Oszczędności Kraków-powiat. Dn. 1 X został w Krakowie aresztowany. Przewieziony do Warszawy i osadzony w więzieniu na Mokotowie, został poddany brutalnemu śledztwu. W procesie Komendy Obszaru Lwowskiego «NIE» był sądzony wraz z Władyką i Maleczyńską-Trębicką; Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie pod przewodnictwem mjr. Mieczysława Widaja skazał go 4 II 1950 na dziesięć lat więzienia. Najwyższy Sąd Wojskowy postanowieniem z 6 VI t.r. utrzymał wyrok w mocy. Był więziony m.in. w Rawiczu, Potulicach i Grudziądzu.
W r. 1955 został S. zwolniony i po kilku miesiącach podjął pracę początkowo w firmie «Blacha i Drut», a potem w centrali Banku Polska Kasa Opieki S.A. w Warszawie. Dn. 20 XII 1958 Sąd Najwyższy wznowił postępowanie w jego sprawie i wyrokiem Sądu Wojewódzkiego dla m. stoł. Warszawy 3 III 1960 został S. uniewinniony. Zmarł 28 XII 1970 w Warszawie, został pochowany na cmentarzu Powązkowskim.
S. był żonaty od r. 1933 z Alicją Marią z domu Popé, która w czasie drugiej wojny światowej działała również w konspiracji lwowskiej.
Siostra S-a Anna, zamężna Bunikiewicz, żona pułkownika WP, aresztowanego we Lwowie ok. r. 1940 i zamordowanego w więzieniu przy ul. Łąckiego, została wywieziona wraz z córkami w głąb ZSRR, skąd wróciła do Polski po wojnie. Brat Stefan Maria (1895–1945), był sędzią Sądu Okręgowego w Stanisławowie; w r. 1939 opuścił Polskę, zmarł w Jerozolimie i został tam pochowany na cmentarzu katolickim na Górze Syjon.
Balbus T., Ludzie podziemia AK-WiN w Polsce południowo-zachodniej (1945–1948), Wr. 2004 II 465–7 (bibliogr.); Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944–1956. Słownik biograficzny, Kr. 2004 II (fot.); Mazur G., Węgierski J., Konspiracja lwowska 1939–1944. Słownik biograficzny, Kat. 1997 (fot., bibliogr.); – Balbus T., O Polskę wolną i niezawisłą (1945–1948), WiN w południowo-zachodniej Polsce…, Kr. 2004 s. 91–101; Węgierski J., Komendy Lwowskiego Obszaru i Okręgu Armii Krajowej 1941–1944, Kr. 1997 s. 94, 414–15 (informacja, że dopiero w lipcu 1944 został przedstawiony do awansu na stopień ppor.); tenże, Obsada osobowa Lwowskiego Obszaru SZP-ZWZ-AK-NIE w latach 1939–1945, Kr. 2000 s. 46, 134; – „Życie Warszawy” 1970 nr 311–312 (nekrolog); – Zakł. Narod. im. Ossolińskich we Wr.: Kolekcja J. Węgierskiego, sygn. 43/98 (Maleczyńska-Trębicka E., Wspomnienia z pracy w ZWZ-AK w sztabie Obszaru 3 Ziem Południowo Wschodnich […] W latach 1940–1945, mszp.).
Grzegorz Mazur