Rouba Michał (1893–1941), malarz, grafik. Ur. 11 VI w Wilnie, był synem Napoleona (zob.) i Antoniny z Kowzanów.
Po ukończeniu 5-letniej szkoły realnej w Wilnie udał się R. do Krakowa (prawdopodobnie w r. 1912, jak wynika z wypełnionej przez niego ankiety), gdzie studiował w ASP, w szkole Jacka Malczewskiego (zapis 1913/14 I i II półr.). Wybuch pierwszej wojny światowej spowodował przerwanie przez R-ę studiów artystycznych. Podjął je, już po wojnie, na Wydz. Sztuk Pięknych Uniw. Wil. jako wolny słuchacz; uczęszczał do prowadzonej przez Ferdynanda Ruszczyca pracowni malarstwa pejzażowego (w l. 1919/20–1920/21). Brał udział w pokazach trymestralnych i dorocznych wystawach sprawozdawczych Wydziału. W r. 1920 służył ochotniczo w WP.
W końcu r. 1920 był R. jednym z współzałożycieli Wileńskiego Tow. Artystów Plastyków (WTAP) i wszedł do jego zarządu, w którym pełnił funkcję sekretarza. W r. 1921 rozpoczął pracę pedagogiczną w Szkole Rysunkowej WTAP, a po przekształceniu jej w r. 1928 w Szkołę Rzemiosł Artystycznych pracował w niej początkowo jako nauczyciel, w r. 1931 został jej kierownikiem. Równocześnie był nauczycielem rysunków w prywatnym gimnazjum SS Nazaretanek w Wilnie. Jesienią 1923 wyjechał na rok do Paryża, gdzie obok studiów malarskich w r. szk. 1923/4 pracował w Szkole Polskiej im. Antoniego Szawklisa prowadząc dział pogadanek z dziedziny języka polskiego, krajoznawstwa i historii. W r. 1924 (prawdopodobnie jesienią) powrócił do Wilna, gdzie podjął pracę zawodową w szkolnictwie, a także żywą działalność w WTAP, z którym wielokrotnie wystawiał swe obrazy. W r. 1930, w czasie wakacji, odbył podróż do Włoch. Udzielał się w życiu artystycznym Wilna. W r. 1931 był jednym z współorganizatorów Muzeum Sztuki Współczesnej (otwarcie 14 VI). Należał do klubu towarzyskiego «Smorgonia» (założonego 1 IV 1933) i został powołany do «Grupy Cyganów»; na spotkaniach w tym klubie bywał wraz z żoną, również artystką malarką. Zabawny wierszyk napisany przez któregoś z kolegów poświęcony artyście zaczynał się od słów: «Gdy obrazy rąbie Rouba, wszystkie Muzy biorą po łbach» (całość cytowana u S. Lorentza). W l. 1933–6 należał R. do Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków (ZZPAP), a od r. 1936 do Bloku Zawodowych Artystów Plastyków.
R. uprawiał przede wszystkim malarstwo pejzażowe. Z pobytu na studiach w Krakowie zachowały się pejzaże wykazujące pewne związki ze sztuką Jana Stanisławskiego, a to: Krajobraz z widokiem na Kopiec Kościuszki (olej, ok. 1914, wł. Muz. Narodowe w Warszawie), Park Jordana w Krakowie (ok. 1914, wł. Józefa Łukaszewicza we Wrocławiu), Wawel (wł. Mariana Łukaszewicza we Wrocławiu), czy Fragment Wawelu (wł. Kazimierza Łukaszewicza we Wrocławiu). Zachowały się także (w zbiorach prywatnych u rodziny) widoki, szkice z Paryża lub przedstawiające paryskie widoki: Stary Paryż (olej), Fragment Paryża z widokiem na Sacré Coeur (olej), Most nad Sekwaną (1925, olej). Przede wszystkim jednak R. utrwalał w swych płótnach widoki Wilna i Wileńszczyzny. Pociągały go motywy proste i nieskomplikowane, starał się uchwycić nastrój miasta, odtwarzał małe uliczki, drewniane domki, kwitnące drzewa, np. Kościół wśród drzew (kościół Św. Jakuba w Wilnie 1921, wł. Muz. Narodowe w Warszawie), Nad brzegiem Willi (ok. 1922, wł. Muz. Narodowe w Warszawie), Krajobraz z tęczą (1922, wł. Józefa Łukaszewicza), Wieś nad rzeką (ok. 1926, wł. Muz. Narodowe w Warszawie), Młyn w lesie (1927, wł. Muz. Górnośląskie w Bytomiu), Kaplica w parku (1929, wł. Muz. Narodowe w Warszawie), Domki praczek (wł. Muz. Narodowe w Warszawie), Czerwone domki (1929, wł. Muz. Narodowe w Warszawie), Ulica Mickiewicza w Wilnie (wł. Muz. w Lublinie), Żółty dom (Muz. Narodowe w Warszawie), Niebieska willa (wł. S. i J. Wróblewskich w Łodzi) – wszystkie z r. 1930, Zakład pogrzebowy (1932, wł. Muz. Mazurskie w Olsztynie), Ginące Wilno (1933, wł. Kazimierza Łukaszewicza), Kwitnące Wilno (1934, wł. Kazimierza Łukaszewicza), Widok Wilna wśród drzew (1937, wł. Muz. Narodowe w Warszawie), Żaglówka na jeziorze trockim (1937, wł. Kazimierza Łukaszewicza), Troki, zamek na wyspie (1937) i duży obraz Troki (95x115) (oba wł. J. Łukaszewicza), Podwórko wileńskie (1939, wł. Kazimierza Łukaszewicza), Domek parterowy przy placu katedralnym w Wilnie (1939, wł. Muz. Sztuki Litewskiej SSR w Wilnie), Góra Zamkowa w Wilnie (1940, wł. Muz. Narodowe w Warszawie). W swej twórczości R. stale poszukiwał nowych rozwiązań formalnych, ulegał wpływom formizmu, w niektórych obrazach skłaniał się ku neorealizmowi, wiele jego obrazów wykazuje wyraźne związki z malarstwem P. Cezanne’a. Czasami artysta czerpał natchnienie z dawnego malarstwa (Pejzaż romantyczny).
R. interesował się także grafiką, przede wszystkim uprawiał drzeworyt kolorowy, stosując w nim pewną stylizację, przez akcentowanie linii i użycie płaskiej plamy barwnej. W swych pracach graficznych również przedstawiał widoki zabytkowego Wilna: Kościół św. Anny (1935), Widok Pohulanki w Wilnie (1935), Fragment katedry wileńskiej (1938), studia drzew: Grusza (1934), Wiosenne drzewa (1938, Muz. Okręgowe w Toruniu). Z r. 1938 pochodzi kilka drzeworytów przedstawiających Troki: Ruiny w Trokach, Troki, Ruiny zamku. Próbował też sił w malarstwie ściennym. W r. 1927 pracował w kościele w Żołudku, gdzie wykonał malowidła sufitowe; z r. 1932 pochodzi (zachowana w papierach artysty u rodziny) umowa na polichromię kościoła w Konstantynowie (zapewne w pow. święciańskim).
R. wykonał nadto ilustracje książkowe, m. in. do książki Felicji Kruszewskiej „Błękitny ogród” (Wil. 1928), projektował okładkę „Miasta nad chmurami” Witolda Hulewicza (Wil. 1931), a także okładkę do albumu „Wilno w fotografii Jana Bułhaka”. W zbiorach rodziny znajduje się wiele różnych ilustracji, projektów plakatów, kalendarzy, kart pocztowych, sztandarów, odznak, nalepek. Tam także przechowywane są prace R-y o innej niż pejzażowa tematyce, m. in. trochę portretów (czasem rysunkowych) rodzinnych (ojca, rodziców, sióstr, kilka autoportretów), prace młodzieńcze: Wnętrze salonu w mieszkaniu rodziców artysty w Wilnie (1914, akwarela), Pokój z fortepianem (olej), a także Martwa natura (z miedzianym rondlem, dynią i kalafiorem), Martwa natura (1939).
R. uczestniczył w wielu wystawach WTAP: w r. 1922 (I Doroczna Wystawa WTAP w Wilnie), 1923 (II Doroczna Wystawa), 1924 (Wystawa Sztuki i Rzemiosł w Wilnie), 1926 (IV Doroczna Wystawa WTAP), 1927 (V wystawa), 1928 (VI wystawa), 1929 (VII wystawa), 1930 (jubileuszowa Wystawa WTAP), 1931 (VIII Doroczna Wystawa), 1934 (XIV wystawa obrazów i rzeźb WTAP). Poza Wilnem brał udział w wystawach WTAP w Warszawie (Łazienki w r. 1922 i 1924) i w Poznaniu na Powszechnej Wystawie Krajowej w r. 1929 (R. został odznaczony małym srebrnym medalem). Wielokrotnie wystawiał w Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) w Warszawie: w r. 1926 (z WTAP oraz Salon), 1927 (Wystawa zbiorowa WTAP i Salon), 1928 (Wystawa WTAP i Salon), 1929 (Wystawa WTAP i Salon), 1930 (Wystawa jubileuszowa WTAP); wystawa jubileuszowa została pokazana również w t.r. w Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych (TPSP) w Krakowie, gdzie R. wystawiał także w r. 1931 (z WTAP) i 1934 (Salon TPSP). We Lwowie pokazał swe prace w tamtejszym TPSP w r. 1931 (razem z WTAP), zaś w r. 1932 w pierwszej wystawie grupy artystów malarzy «Nowa Generacja». Wielokrotnie brał udział w wystawach Instytutu Propagandy Sztuki (IPS): 1930 (Salon Listopadowy) w Warszawie, 1931 (Salon Wiosenny) i 1931/2 (Salon Zimowy) w Warszawie, 1932 (Salon Wiosenny Rytmu) w Warszawie, grupa Nowa Generacja w Łodzi i w Warszawie, 1933 (Wystawa Ludomira Ślendzińskiego i WTAP) w Warszawie, 1934 (IV Salon Zimowy) w Warszawie, 1935 (V Salon Zimowy) w Warszawie i w t.r. (I Wystawa członków Bloku Zawodowego Artystów Plastyków) w Warszawie i Łodzi, 1937 (Salon malarski) w Warszawie, 1938 (X Salon, malarstwo, grafika i rzeźba IPS) w Warszawie. Kilkakrotnie miał R. swoje wystawy indywidualne: w r. 1935 w TZSP w Warszawie i w Wilnie (60 prac), w r. 1938 odbyła się druga zbiorowa wystawa R-y w Wilnie.
Za granicą wystawiał R. w r. 1924 w Paryżu (dwukrotnie w Association France–Pologne i l’Exposition Permanente des Artistes Polonais), w r. 1927 w Wiedniu na wystawie sztuki polskiej, w r. 1928 na wystawie zorganizowanej przez Tow. Szerzenia Sztuki Polskiej Wśród Obcych (TOSSPO) w wiedeńskiej Secesji, w Budapeszcie i Paryżu (w dziale polskim w ramach Salonu Jesiennego), w r. 1928/9 na wystawie sztuki polskiej w Brukseli (Palais des Beaux Arts), w r. 1930 w Bukareszcie, Gdańsku, Kopenhadze, w r. 1930/1 w Paryżu (Musée du Jeu de Paume na wystawie «La Pologne 1830–1920–1930»), w r. 1933 w Moskwie (wystawa sztuki polskiej w Galerii Trietiakowskiej). Dwukrotnie uczestniczył w Dorocznych Wystawach w Carnegie Institute w Pittsburgu: w r. 1934 wystawił Srebrzysty pejzaż (wystawa powtórzona została w Baltimore i San Francisco) i w r. 1937 Pejzaż romantyczny. Obrazy R-y znalazły się też na wystawach sztuki polskiej za granicą organizowanych przez TOSSPO, jak w r. 1934 w Rydze i Tallinie, w r. 1935 w Berlinie, Frankfurcie, Monachium, Düsseldorfie, Kolonii i Królewcu, w r. 1937 w Belgradzie, w r. 1937/8 w Paryżu (wystawa L’Art polonais), w r. 1938 w Budapeszcie, a wreszcie w r. 1939 na Międzynarodowej wystawie sztuki na wystawie światowej w Nowym Jorku. W t.r. uczestniczył w Wielkiej Brytanii w wystawie sztuki francuskiej i polskiej w Swansea, w wystawie Bloku Zawodowych Artystów Plastyków w Londynie i w czasie wojny w r. 1940 w Brighton, Manchester, Northampton i w r. 1941 w Burton. W r. 1940 pokazano jego obrazy na wystawie sztuki w Wilnie i w r. 1941 na wystawie grafiki w Muzeum Sztuki w Wilnie. R. zmarł 12 VII 1941 w Wilnie i został pochowany na tamtejszym cmentarzu Bernardyńskim.
Obrazy R-y były pokazane po drugiej wojnie światowej na wystawach: w r. 1976 w Muzeum Okręgowym w Białymstoku na wystawie «Trzej pejzażyści Bronisław Jamontt, Michał Rouba, Aleksander Szturman» (obrazy wypożyczone z Muzeum Narodowego w Warszawie), w r. 1980 na wystawie «Ekspresjonizm w sztuce polskiej» w Muzeum Narodowym we Wrocławiu, następnie w Centralnym Biurze Wystaw Artystycznych (CBWA) w Warszawie.
Obrazy artysty znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie (ok. 30), w Muzeum Sztuki Litewskiej SSR w Wilnie, w Bibliotece Akademii Nauk Litewskiej SSR w Wilnie, w Muzeum w Lublinie, w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu, Muzeum Okręgowym w Toruniu, Muzeum Historycznym w Wilnie, w Muzeum Mazurskim w Olsztynie. Duże zespoły (obrazy, rysunki) są w posiadaniu rodziny we Wrocławiu (u Mariana Łukaszewicza, Kazimierza Łukaszewicza i Józefa Łukaszewicza).
Żoną R-y (od r. 1921) była Kazimiera Adamska-Roubina (ur. ok. 1895 na Ukrainie – zm. 2 IV 1941 w Wilnie), malarka, krytyk artystyczny. Studiowała w Szkole Rysunkowej Ukraińskiej Akademii Państwowej w Kijowie, przez dwa lata pogłębiała wiedzę w Paryżu. Malowała portrety, obrazy rodzajowe, pejzaże (Narciarz, Św. Kazimierz, Pałac w Duboji, Góry pod Wilnem, Pani z maską, Kataryniarz). Ilustrowała A. Dziekońskiego „Bajki, satyry, liryka”, W. Dubaczewskiej-Niesiołkowskiej „Kamienicę za Ostrą Bramą” (Wil. 1918), „Śluby” S. Przybyszewskiego (Wil.). Była członkiem WTAP i brała udział w jego wystawach. Pisywała (bardzo chwalone) artykuły z dziedziny krytyki artystycznej do wileńskiej prasy pod pseud. Ergo; redagowała (od r. 1930) ilustrowany dodatek do „Słowa” wileńskiego „Paleta Wilna”.
Autoportret (tektura, olej, wł. Muz. Narod. w W., reprod. w: Kołoszyńska I., Michał Rouba, „Roczn. Muz. Narod. w W.” R. 26: 1982); Autoportrety olej. i rysunkowe w posiadaniu rodziny we Wr., Fot. w Mater. Red. PSB; – Pol. Bibliogr. Sztuki; Bénézit, Dictionnaire (1966); Łoza, Czy wiesz, kto to jest? (fot.); Peretiatkowicz-Sobeski, Współcz. kultura pol.; Thieme-Becker, Lexikon d. Künstler (M. Wallis-Walfisz); Vollmer, Künstler Lexikon (A. Ryszkiewicz); 2-ga zbiorowa wystawa obrazów M. Rouby, Wil. marzec 1938; Katalog zbiorowej wystawy obrazów M. Rouby, Wil. wrzesień-październik 1935; TZSP. Przewodnik 100 (luty 1935), wystawa zbiorowa prac M. Rouby; – Dobrowolski, Nowoczesne malarstwo pol., III; Grońska M., Nowoczesny drzeworyt polski, Wr. 1971; Jakimowicz I., Grafika wileńska dwudziestolecia międzywojennego, „Roczn. Muz. Narod. w W.” R. 21: 1977; Jordanowski S., Udział malarzy polskich w dorocznych wystawach w Carnegie Instytut Pittsburg, „Biul. Hist. Sztuki” 1979; Kołoszyńska I., Michał Rouba. Zarys działalności twórczej, „Roczn. Muz. Narod. w W.” R. 26: 1982 (tu spis wystaw, katalog zachowanych prac oraz spis dokumentów dot. działalności R-y ze zbiorów rodzinnych); Księga Pamiątkowa ku uczczeniu CCCL rocznicy założenia i wskrzeszenia Uniw. Wil., Wil. 1929 II; Pol. życie artyst. w l. 1915–39; Wiercińska, Tow. Zachęty; Wileńskie Tow. Artystów Plastyków 1920–1930, Wil. 1930; – Lorentz S., Album wileńskie, W. 1986; Mater. do dziej. Akad. Sztuk Pięknych, II; – „Prawda Wil.” 1941 nr 126 (Lubierzyński F.); – IS PAN: Mater. do Słownika Artystów Pol.; – Śnieżko A., Cmentarz Bernardyński w Wilnie, Wr. 1969 cz. II (mszp. w Mater. Red. PSB); – Bibliogr. do K. Adamskiej-Roubiny: Słown. Artyst. Pol. I (pod: Adamska-Rouba K.); – Pol. życie artystyczne w l. 1915–39; – Śnieżko A., Cmentarz Bernardyński w Wil., Wr. 1969 cz. I (mszp. w Mater. Red. PSB); – Informacje Kazimierza Łukaszewicza z Wr.
Róża Biernacka