Grochowski Achacy h. Junosza (zm. 1633), biskup łucki, był synem Wojciecha i Zofii Monasterskiej, pochodził z Grochowiec w ziemi przemyskiej. Studiował w Padwie (1609), po czym został sekretarzem Zygmunta III. W najbliższych latach otrzymał liczne beneficja w kilku kapitułach: w r. 1609 był kantorem gnieźnieńskim, potem prepozytem łęczyckim i sandomierskim, w r. 1613 kanonikiem przemyskim, w r. 1614 krakowskim, wreszcie w r. 1618 kantorem przemyskim. W l. 1615, 1617 i 1618 kapituła gnieźnieńska delegowała G-ego na sejmy. W r. 1621 wysłał go Zygmunt III w poselstwie do papieża Grzegorza XV, u którego uzyskał subsydium 20 000 złp. na wojnę turecką, a dla siebie godność protonotariusza apostolskiego. Na sejmie 1626 r. był deputatem do komisji obradującej nad propozycją królewską. G. był regalistą, dał temu wyraz np. w mowie sejmowej 1627 r., wskutek tych poglądów nie cieszył się popularnością wśród szlachty.
W r. 1624 został biskupem przemyskim. W ciągu trzech lat rządów zajął się uporządkowaniem i gospodarczą odbudową diecezji, niedawno zniszczonej przez najazd Tatarów, m. in. szczególnie zabiegał o podniesienie klucza brzozowskiego, ufortyfikował w Brzozowie swój dwór, odbudował Radymno, a do wyludnionych wsi swego dominium sprowadzał osadników. O jego działalności kontrreformacyjnej świadczy głośna w owym czasie sprawa Samuela Świętopełka – Bolestraszyckiego, szlachcica z ziemi przemyskiej, którego G. w r. 1625 pozwał do sądu ziemskiego, a nie duchownego, o wydanie polskiego przekładu książki francuskiego kalwina Piotra du Moulin pt. „Heraklit albo o próżności świata” (1609). Pozew ten naruszył jaskrawo zasady tolerancji, zagwarantowane w konfederacji warszawskiej 1573 r. Gdy wskutek odwołania pozwanego sprawa przeszła do trybunału lubelskiego, zapadł tam pod naciskiem episkopatu wyrok zakazujący rozszerzania i czytania przekładu, tłumacza zaś skazano na karę 400 grzywien oraz na 6 miesięcy wieży pod groźbą infamii; książkę we francuskim oryginale spalono na rynku przemyskim 28 V 1627 r. Ten akt nietolerancji wywołał głośne echo na sejmikach (np. proszowskim) oraz na najbliższym sejmie, gdzie w obronie skazanego kalwina wystąpił Krzysztof Radziwiłł, hetman polny litewski, dowodząc, że Moulin żyje w katolickiej Francji pod rządami arcychrześcijańskiego i absolutnego króla na wolności, a dzieła jego nie są prześladowane. Sprawa Bolestraszyckiego zajęła bez efektu sejmy 1627 i 1629 r., na których wobec postawy szlachty G. nie znalazł poparcia nawet wśród episkopatu. Bolestraszycki schronił się na Węgry i wrócił do kraju dopiero w r. 1630 chroniony przed wyrokiem i atakami biskupa opieką kalwinów K. Radziwiłła oraz Rafała Leszczyńskiego.
W r. 1626 wchodził G. w skład komisji rozpatrującej spór Akad. Krak. z jezuitami o szkolnictwo; bronił w niej interesów jezuitów. W r. 1627 G. otrzymał bogatsze biskupstwo łuckie, a nadto prepozyturę bożogrobców w Miechowie. Na sejmie konwokacyjnym 1632 r. G. nadal, konsekwentnie w swej akcji antyróżnowierczej, zwalczał postulaty dysydentów żądających równouprawnienia z katolikami. Kiedy spór przeciągał się, a sejm na interwencję królewicza Władysława zgodził się przyznać dysydentom żądane swobody, wtedy G. wniósł protest do grodu brzeskiego. Sejm potępił ten krok biskupa i uchwalił wykreślić protest z ksiąg; inni biskupi zachowali się wobec akcji G-ego neutralnie. G. niebawem zmarł w Janowie Podlaskim 7 I 1633 r.; został pochowany w grobowcu rodzinnym w katedrze przemyskiej.
Portret, o wątpliwej autentyczności, był w pałacu biskupim w Łucku, reprod.: Sznarbachowski F., Początek i dzieje rzymskokatolickiej diecezji łucko-żytomierskiej, W. 1926 s. 77; – Estreicher; Boniecki; Niesiecki; Enc. Kośc.; W. Enc. Ilustr.; Korytkowski, Prałaci gnieźn.; Łętowski, Katalog bpów krak.; Sarna W., Biskupi przemyscy, Przemyśl 1907; – Buliński M., Historia Kościoła pol., Kr. 1874 III 71; Kraushar A., Drobiazgi historyczne, W. 1891 I 45; Opatrny J. W., Piotr du Moulin i polski przekład jego „Heraklita”, „Spraw. Wrocł. Tow. Nauk.” T. 2: 1947 s. 54–7; (Rec. Barycz H., Reformacja w Polsce, XI 1948–1952, 136–137); Pawłowski P., Premislia sacra, Kr. 1869; Szelągowski A., O ujście Wisły, W. 1905 s. 79; Tretiak J., Historia wojny chocimskiej 1621, Kr. 1921 s. 53–9; [Zachariasiewicz F. X.] Vitae Episcoporum Prem., Wiedeń 1844; Załęski, Jezuici; – Nakielski S., Miechovia, Kr. 1634; Piasecki P., Kronika, Kr. 1870; Rykaczewski, Relacje nuncjuszów o Polsce, 1864 II 161; Siarczyński F., Obraz wieku Zygmunta III, Lw. 1828; Vet. Mon. Pol., III 364; Vol. leg., IV 453; Wielewicki J., Dziennik spraw domu zakonnego oo. Jezuitów u św. Barbary w Krakowie, Kr. 1881–99 IV 32, 70, 245, 274, 293, Script Rer. Pol., XVII; – Arch. Kons. w Przemyślu: Akta biskupie i kapitulne współczesne, Pawłowski F., Liber memorandum Capituli Prem. 1853 (rkp.); – Zbiory Zakł. Dok. IH PAN w Kr.: Materiały do dziejów życia umysłowego w Polsce (depozyt); Materiały nadesłane przez ks. J. Kwolka.
Adam Przyboś