INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Achacy Grochowski h. Junosza  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1959-1960 w VIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Grochowski Achacy h. Junosza (zm. 1633), biskup łucki, był synem Wojciecha i Zofii Monasterskiej, pochodził z Grochowiec w ziemi przemyskiej. Studiował w Padwie (1609), po czym został sekretarzem Zygmunta III. W najbliższych latach otrzymał liczne beneficja w kilku kapitułach: w r. 1609 był kantorem gnieźnieńskim, potem prepozytem łęczyckim i sandomierskim, w r. 1613 kanonikiem przemyskim, w r. 1614 krakowskim, wreszcie w r. 1618 kantorem przemyskim. W l. 1615, 1617 i 1618 kapituła gnieźnieńska delegowała G-ego na sejmy. W r. 1621 wysłał go Zygmunt III w poselstwie do papieża Grzegorza XV, u którego uzyskał subsydium 20 000 złp. na wojnę turecką, a dla siebie godność protonotariusza apostolskiego. Na sejmie 1626 r. był deputatem do komisji obradującej nad propozycją królewską. G. był regalistą, dał temu wyraz np. w mowie sejmowej 1627 r., wskutek tych poglądów nie cieszył się popularnością wśród szlachty.

W r. 1624 został biskupem przemyskim. W ciągu trzech lat rządów zajął się uporządkowaniem i gospodarczą odbudową diecezji, niedawno zniszczonej przez najazd Tatarów, m. in. szczególnie zabiegał o podniesienie klucza brzozowskiego, ufortyfikował w Brzozowie swój dwór, odbudował Radymno, a do wyludnionych wsi swego dominium sprowadzał osadników. O jego działalności kontrreformacyjnej świadczy głośna w owym czasie sprawa Samuela Świętopełka – Bolestraszyckiego, szlachcica z ziemi przemyskiej, którego G. w r. 1625 pozwał do sądu ziemskiego, a nie duchownego, o wydanie polskiego przekładu książki francuskiego kalwina Piotra du Moulin pt. „Heraklit albo o próżności świata” (1609). Pozew ten naruszył jaskrawo zasady tolerancji, zagwarantowane w konfederacji warszawskiej 1573 r. Gdy wskutek odwołania pozwanego sprawa przeszła do trybunału lubelskiego, zapadł tam pod naciskiem episkopatu wyrok zakazujący rozszerzania i czytania przekładu, tłumacza zaś skazano na karę 400 grzywien oraz na 6 miesięcy wieży pod groźbą infamii; książkę we francuskim oryginale spalono na rynku przemyskim 28 V 1627 r. Ten akt nietolerancji wywołał głośne echo na sejmikach (np. proszowskim) oraz na najbliższym sejmie, gdzie w obronie skazanego kalwina wystąpił Krzysztof Radziwiłł, hetman polny litewski, dowodząc, że Moulin żyje w katolickiej Francji pod rządami arcychrześcijańskiego i absolutnego króla na wolności, a dzieła jego nie są prześladowane. Sprawa Bolestraszyckiego zajęła bez efektu sejmy 1627 i 1629 r., na których wobec postawy szlachty G. nie znalazł poparcia nawet wśród episkopatu. Bolestraszycki schronił się na Węgry i wrócił do kraju dopiero w r. 1630 chroniony przed wyrokiem i atakami biskupa opieką kalwinów K. Radziwiłła oraz Rafała Leszczyńskiego.

W r. 1626 wchodził G. w skład komisji rozpatrującej spór Akad. Krak. z jezuitami o szkolnictwo; bronił w niej interesów jezuitów. W r. 1627 G. otrzymał bogatsze biskupstwo łuckie, a nadto prepozyturę bożogrobców w Miechowie. Na sejmie konwokacyjnym 1632 r. G. nadal, konsekwentnie w swej akcji antyróżnowierczej, zwalczał postulaty dysydentów żądających równouprawnienia z katolikami. Kiedy spór przeciągał się, a sejm na interwencję królewicza Władysława zgodził się przyznać dysydentom żądane swobody, wtedy G. wniósł protest do grodu brzeskiego. Sejm potępił ten krok biskupa i uchwalił wykreślić protest z ksiąg; inni biskupi zachowali się wobec akcji G-ego neutralnie. G. niebawem zmarł w Janowie Podlaskim 7 I 1633 r.; został pochowany w grobowcu rodzinnym w katedrze przemyskiej.

 

Portret, o wątpliwej autentyczności, był w pałacu biskupim w Łucku, reprod.: Sznarbachowski F., Początek i dzieje rzymskokatolickiej diecezji łucko-żytomierskiej, W. 1926 s. 77; – Estreicher; Boniecki; Niesiecki; Enc. Kośc.; W. Enc. Ilustr.; Korytkowski, Prałaci gnieźn.; Łętowski, Katalog bpów krak.; Sarna W., Biskupi przemyscy, Przemyśl 1907; – Buliński M., Historia Kościoła pol., Kr. 1874 III 71; Kraushar A., Drobiazgi historyczne, W. 1891 I 45; Opatrny J. W., Piotr du Moulin i polski przekład jego „Heraklita”, „Spraw. Wrocł. Tow. Nauk.” T. 2: 1947 s. 54–7; (Rec. Barycz H., Reformacja w Polsce, XI 1948–1952, 136–137); Pawłowski P., Premislia sacra, Kr. 1869; Szelągowski A., O ujście Wisły, W. 1905 s. 79; Tretiak J., Historia wojny chocimskiej 1621, Kr. 1921 s. 53–9; [Zachariasiewicz F. X.] Vitae Episcoporum Prem., Wiedeń 1844; Załęski, Jezuici; – Nakielski S., Miechovia, Kr. 1634; Piasecki P., Kronika, Kr. 1870; Rykaczewski, Relacje nuncjuszów o Polsce, 1864 II 161; Siarczyński F., Obraz wieku Zygmunta III, Lw. 1828; Vet. Mon. Pol., III 364; Vol. leg., IV 453; Wielewicki J., Dziennik spraw domu zakonnego oo. Jezuitów u św. Barbary w Krakowie, Kr. 1881–99 IV 32, 70, 245, 274, 293, Script Rer. Pol., XVII; – Arch. Kons. w Przemyślu: Akta biskupie i kapitulne współczesne, Pawłowski F., Liber memorandum Capituli Prem. 1853 (rkp.); – Zbiory Zakł. Dok. IH PAN w Kr.: Materiały do dziejów życia umysłowego w Polsce (depozyt); Materiały nadesłane przez ks. J. Kwolka.

Adam Przyboś

 

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Zygmunt III Waza

1566-06-20 - 1632-04-30
król Polski
 

Andrzej Bobola h. Leliwa

ok. 1591 - 1657-05-16
święty
 

Tomasz (Tommaso) Dolabella

ok. 1570 - 1650-01-17
malarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.