Królczyk Adam Jan (1826–1872), pastor i misjonarz luterański. Ur. 17 II w Niedanowie w pow. nidzickim na Mazurach, był synem ubogiego chłopa. Początkowe nauki pobierał w miejscowej szkole wiejskiej, kontynuował je w Kętrzynie, gdzie ukończył gimnazjum w r. 1845. W l. 1845–9 studiował teologię na uniwersytecie w Królewcu. W tym okresie silnie oddziałały na niego poglądy lewicowych heglistów L. Feuerbacha i D. F. Straussa. W l. 1851–2 przebywał w Evangelisches Predigerseminar w Wittenberdze. Po złożeniu egzaminu pro ministerio powołany został w październiku 1852 r. na urząd kaznodziei pomocniczego w Bezławkach w pow. kętrzyńskim. Ordynowany 5 V 1853 r., objął stanowisko kaznodziei pomocniczego w Szczytnie. Od 7 VI 1855 do 23 V 1859 r. był administratorem parafii w Kurkach w pow. nidzickim. Już w tym czasie nawiązał łączność z Rheinische Missionsgesellschaft prowadzącą misję w Chinach. W pracy duszpasterskiej wiele uwagi poświęcał sprawom misji. Dał temu wyraz w dwóch publikacjach: Kazanie missyońskie… (Królewiec 1856) oraz Katolik i Ewangelik lub Różnica kościoła katolickiego od ewangelickiego… (Królewiec 1857). Po rezygnacji z urzędu pastorskiego w Kurkach wstąpił w maju 1859 r. do seminarium Rheinische Missionsgesellschaft w Barmen. Przed wyjazdem do Chin wysłany został w lipcu 1859 r. do Bazylei, a następnie skierowany do Kornwestheim w Wirtembergii, gdzie przeszedł kurs nauki języka chińskiego, słuchając równocześnie wykładów z zakresu medycyny. Nieścisła jest wiadomość L. von Rhodena o dłuższych studiach języka chińskiego w Anglii. Nie znalazły również potwierdzenia informacje o studiach medycznych K-a w Würzburgu. Po zakończeniu nauki w seminarium rozwinął ożywioną działalność propagandową i publicystyczną na rzecz misji w Chinach. Jego Missionsvortrag (Barmen 1870) jest jedną z ważniejszych publikacji z tej dziedziny.

Dn. 15 IX 1860 r. opuścił Barmen, udając się w towarzystwie R. Lechlera, misjonarza, późniejszego prezesa misji bazylejskiej, do Plymouth, a stamtąd do Chin, gdzie wylądowali 10 IV 1861 r. w Hongkongu. W r. 1861 kierował K. w Hongkongu domem dla podrzutków, a następnie pracował na placówkach misyjnych w Fukwing (1862–3), Hoau (1863), Szeklung (1864–71) – wszystkie w prowincji Kanton – oraz w Hongkong (1871–2). Zakładał szkoły, domy dla sierot, udzielał pomocy i opieki lekarskiej. W r. 1865 odbył wyprawę na ziemie zamieszkałe przez Miaosów. Badał również tereny położone w dolnym biegu rzeki Wschodniej i okolice Makau. Wyniki tych badań utrwalił w pracach The Entrance of the Yiu-territory (1870) i The Manners and Customs of Jutse (1872). Po r. 1865 powołał do życia konferencję ogólną misjonarzy angielskich i niemieckich towarzystw misyjnych w Chinach. Równocześnie ogłaszał prace – o których brak bliższych danych – w języku chińskim i angielskim. Był współpracownikiem komisji przygotowującej nowy przekład Pisma Świętego w języku chińskim. Wiele artykułów na temat pracy misyjnej i Chin opublikował w „Berichte der Rheinischen Missionsgesellschaft” i „Königsberger Missionsblatt”. K-a uważano za jednego z najczynniejszych misjonarzy ewangelickich w Chinach. Wybuch trzeciej wojny opiumowej wzmógł wrogość wobec cudzoziemskich misjonarzy. Wiele razy napadany, tylko szczęśliwemu zbiegowi okoliczności zawdzięczał życie. W r. 1871, zmuszony do opuszczenia placówki w Szeklung, przeniósł się do Hongkongu. Tam zmarł nagle na udar mózgu 30 VIII 1872 r. i został pochowany na miejscowym cmentarzu. Ożeniony był z Fryderyką Genähr z domu Lechler, z którą miał jedno dziecko.

Chojnacki W., Bibliografia polskich druków ewangelickich ziem zachodnich i północnych 1530–1939, W. 1967; Enc. Org. (1898–1904); W. Enc; Ilustr.; Allg. Dt. Biogr.; Calver, Kirchenlexikon, I 993. Katalog der Missionsbibliothek des Königsbergers Missionsvereines, Königsberg 1893 s. 13; – Bonn A., A. K., Barmen (?) [b. d.]; Burkhard G. E., Die evangelische Mission in China und Japan, w: Kleine Missions-Bibliothek, Bd: Asien, 2. wyd., Leipzig 1880 s. 224–6; Hundert Jahre ostpreussischer Missionsarbeit, Königsberg 1922 s. 94–6; Kempgen W., Glaubenskampf am Tigertor, Wuppertal 1948 s. 42–8, 56, 69 163; Oechler W., Geschichte der deutschen evangelischen Mission, Baden 1949 I 362; Rhoden L., v., Geschichte der Rheinischen Missionsgesellschaft, 3. wyd., Barmen 1888 s. 314, 315–7, 347; Zwei Seminarbrüder als Zeugen Christi in der Heidenwelt, w: Verzeichnis der Leiter und Mitglieder des Kgl. Predigerseminars zu Wittenberg für die Zeit von 1 VII 1817 bis 11 IX 1883…, Wittenberg 1883 s. 1–27; – Arch. der Evang. Kirche der Union w Berlinie: Sachsen IV 3 I, Ostpr. V 131; Arch. Evang. Missionsgesellschaft Basel: Komite-Protokoll 1859 s. 31, 149, 1860 (Korespondencja R. Lechlera); Arch. Rheinischer Missionsgesellschaft Wuppertal-Barmen: Protokollen der Deputationssitzungen Buch E s. 463, 467, 508, 518, 524, 586, Buch F s. 28, 101, 184, 405; Bibliothek Evangelisches Predigerseminars Wittenberg: Akten der Seminargemeinschaft (bez sygn.), Lebensläufe der Kandidaten 1842–? (własnoręczny życiorys K-a); – Informacje H. Huckert z Wittenbergi (list z 10 VII 1968).

Janusz Narzyński