INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Adam Stabrawa     
Biogram został opublikowany w 2002 r. w XLI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Stabrawa Adam, pseud.: Szałas, Borowy (1908–1991), podpułkownik Wojska Polskiego i Armii Krajowej. Ur. 25 IX w Myślenicach, był synem Andrzeja, zarządcy podatkowego, i Heleny z domu Klebert, nauczycielki.

Od r. 1919 uczęszczał S. do Państw. Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki w Myślenicach, gdzie w r. 1927 zdał maturę. Dn. 1 IX t.r. został słuchaczem w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi-Komorowie, ale już 15 X 1928 przeniesiono go do Szkoły Podchorążych Artylerii w Toruniu, którą ukończył 30 VIII 1930. Następnie, jako podporucznik (ze starszeństwem od 15 VIII 1930), został przydzielony do 24. p. artylerii lekkiej (pal) w Jarosławiu, gdzie m.in. był oficerem baterii i dowódcą plutonu łączności, a od 28 IV 1938 dowódcą 1. baterii. Awansował kolejno do stopnia porucznika (ze starszeństwem od 19 III 1933) i kapitana (ze starszeństwem od 19 III 1939).

W czasie kampanii wrześniowej 1939 r. walczył S. w szeregach 24. pal w ramach 24. DP w składzie Armii «Karpaty». Dowodząc 9. baterią tego pułku przeszedł szlak bojowy od Wisłoki aż do Lwowa. Dn. 22 IX dostał się do niewoli niemieckiej, z której zbiegł i ukrywał się w Krakowie i Myślenicach. We wrześniu lub w październiku 1940 wstąpił do Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW), formacji zbrojnej konspiracyjnego Stronnictwa Narodowego. Pełnił początkowo funkcje doradczo-organizacyjne przy sztabie Komendy pow. Myślenice NOW, a od jesieni 1941 do kwietnia r.n. był szefem tego sztabu (pseud. Szałas). W maju 1942 został zastępcą komendanta Podokręgu Kraków-Miasto NOW, mjr. rezerwy Szweda (pseud. Horawski), a po jego aresztowaniu (lipiec t.r.) – nowym komendantem (październik). Zaraz potem, w listopadzie 1942, rozpoczął scalanie sił NOW z AK i został dowódcą obwodu AK Nowy Targ (jako «Borowy»); funkcję tę pełnił do sierpnia 1944, przy czym, do października 1943, był nadal komendantem Podokręgu NOW. Zreorganizował prace obwodu nowotarskiego AK, kładąc szczególny nacisk na utworzenie silnych oddziałów partyzanckich i odbudowę placówek konspiracyjnych, rozbitych po aresztowaniach, które nastąpiły na tym terenie w l. 1942–3. W tym czasie został awansowany do stopnia majora ze starszeństwem od 11 XI 1943. Dn. 22 IX 1944 objął dowództwo inspektoratu Nowy Sącz po zmarłym z ran odniesionych w czasie aresztowania ppłk. Stanisławie Mireckim, przekazując jednocześnie komendę obwodu Nowy Targ ppor. Janowi Kabłak-Ziembickiemu. W ramach akcji «Burza» został S. równocześnie dowódcą odtwarzanego na terenie jego inspektoratu 1. p. strzelców podhalańskich (psp) AK (22 IX), który liczył pod koniec t.r. ponad 1 tys. ludzi. W myśl założeń planu powstania powszechnego, 1. psp AK wchodził w skład Grupy Operacyjnej «Śląsk Cieszyński» i wraz z innymi jej jednostkami miał opanować Zaolzie, do czego jednak nie doszło. Zarówno oddziały pułku składającego się z 4. baonów i należącego do największych jednostek AK w Polsce południowej, jak i inspektoratu, wielokrotnie walczyły z Niemcami (m.in. 4. baon w dn. 18–20 IX stoczył jedną z najważniejszych bitew partyzanckich na tamtejszym terenie z Niemcami pacyfikującymi Ochotnicę). Wg raportu S-y z 21 XII 1944 dla Komendy Okręgu AK Kraków, w walkach tych było po stronie niemieckiej 332 zabitych, 144 rannych oraz 20 wziętych do niewoli. W końcu grudnia t.r. 1. psp AK odebrał liczne zrzuty ludzi i sprzętu przeznaczonego dla Okręgu AK Kraków; były to ostatnie tego typu operacje nad Polską.

S. usiłował utrzymać na terenie Sądecczyzny współpracę z dominującym tam Stronnictwem Ludowym (SL) «Roch», ale po śmierci 21 X 1944 dowódcy oddziału BCh Kazimierza Wątróbskiego, który zginął z rąk żołnierzy jednego z oddziałów AK, wzajemne stosunki pogorszyły się i doszło do częściowego zerwania umowy scaleniowej BCh z AK. Po wojnie posłużyło to oficjalnej propagandzie i niektórym historykom do uzasadnienia rzekomo «reakcyjnego» charakteru dowództwa AK w inspektoracie Nowy Sącz, czego dodatkowym dowodem miała być wcześniejsza przynależność S-y do NOW. We wrześniu 1944 spotkał się S. w Jaworkach z Józefem Polakiem reprezentującym AL. Ustalone zostały wówczas zasady wzajemnych stosunków, a S. gwarantował oddziałom AL bezpieczeństwo i współdziałanie. Nawiązał także poprawne stosunki z dowódcą partyzantki sowieckiej na terenie inspektoratu, ppłk. Iwanem Zołotarem (zrzuconym w nocy z 10 na 11 IX t.r. pod Gorcem Kamienieckim wraz z grupą operacyjną członków Sztabu Radzieckiego Zgrupowania na Podkarpaciu). Dn. 13 XII t.r. wracając z Krakowa wraz z kilkoma osobami z nowosądeckiej konspiracji został S. ostrzelany przez partyzantów sowieckich pod Gruszowcem. Ranny, od tej pory przebywał pod opieką lekarską pułkowego lekarza, Mariana Mosslera, w konspiracyjnej lecznicy przy ul. Siemiradzkiego w Krakowie. Do pułku powrócił dopiero 13 I 1945. Dn. 12 I t.r. 1 baon 1. psp AK stoczył pod Szczawą ostatnią większą bitwę z Niemcami na ziemiach polskich. Niedługo potem, w dn. 20–21 I rozwiązał S. wszystkie oddziały 1. psp AK, a 22 I otrzymał potwierdzenie tego rozkazu z Komendy Okręgu AK Kraków. Przez jakiś czas przebywał jeszcze w Krakowie (do marca t.r. trwały czynności likwidacyjne dowodzonego przez niego pułku i inspektoratu). Komisja Likwidacyjna AK Okręgu Kraków awansowała go na podpułkownika i odznaczyła orderem Virtuti Militari V kl.

Zagrożony aresztowaniem, S. opuścił Polskę latem 1945. Od 24 IX t.r. do 31 I 1947 służył w 7. p. artylerii konnej w II Korpusie we Włoszech (jego ostatni awans nie został uznany), po czym do demobilizacji (31 I 1949) należał do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia w Wielkiej Brytanii. Po wyjeździe z Wielkiej Brytanii osiadł S. w Kanadzie, gdzie prowadził własną farmę. Zarządzeniem ogólnym, nie imiennym, prezydenta RP w Londynie Ryszarda Kaczorowskiego z dn. 10 XI 1990 (podnoszącym stopień wszystkim oficerom w związku z zakończeniem działalności władz emigracyjnych) otrzymał awans na podpułkownika. Zmarł w Vancouver 22 IV 1991. Prochy jego zostały przez rodzinę sprowadzone do Polski i pochowane w grobowcu rodzinnym w Myślenicach. Odznaczony był Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami (1945).

S. rodziny nie założył.

Dwaj bracia S-y, Andrzej, pseud. Sosna (ur. 1922), i Władysław, pseud. Sęp (1910–1987), byli również żołnierzami 1. psp AK, w oddziale ochrony dowództwa pułku. Pierwszy z nich osiedlił się po zakończeniu drugiej wojny światowej w Kanadzie, drugi pozostał w Polsce i pracował jako prawnik.

Pośmiertnie ukazała się relacja S-y z pracy w konspiracji (przechowywana w Studium Polski Podziemnej w Londynie) pt. Inspektorat nowosądecki AK. Relacja mjr Adama Stabrawy (oprac. G. Mazur, W. Rojek, „Wojsk. Przegl. Hist.” 1996 nr 1 s. 116–140), oraz jego Raport inspektora nowosądeckiego AK dla Komendy Okręgu AK Kraków z akcji przeprowadzonych w ramach planu „Burza” w okresie od lipca do grudnia 1944 r. (oprac. G. Mazur, W. Rojek, „Studia Hist.” 1994 nr 4 s. 541–55).

 

Małopolski słownik biograficzny uczestników działań niepodległościowych 1939–1956, Kr. 1997–8 II 136–7 (A. Kuler, Stabrawa Władysław Józef, błędny pseud. Władysława: Sem i błędna informacja, jakoby Adam zaginął podczas wojny), III (G. Mazur, fot.); – Dalecki R., Armia „Karpaty” w wojnie obronnej 1939 r., Rzeszów 1989; Filar A., U podnóża Tatr 1939–1945, W. 1985; Fitowa A., Bataliony Chłopskie w Małopolsce, 1939–1945, W. 1984; taż, Inspektorat AK Nowy Sącz i 1 pułk strzelców podhalańskich pod dowództwem Adama Stabrawy „Borowego” w świetle dokumentów źródłowych, „Studia Hist.” R. 39: 1996 nr 1 s. 65–88; Marczyński A., Organizacja obwodu Armii Krajowej Nowy Targ w okresie od jesieni 1943 do września 1944, tamże 1976 nr 2 s. 243–5, 254–5, 259, 261, 263, 265, 269; Mazur G., Podhalańska epopea. Mjr Adam Stabrawa i jego pułk, „Polska Zbrojna” 1994 nr 46 Magazyn Tyg. s. I (fot.); Mazur G., Rojek W., Zgórniak M., Wojna i okupacja na Podkarpaciu i Podhalu, na obszarze Inspektoratu ZWZ-AK Nowy Sącz 1939–1945, Kr. 1998 (fot.); Wnuk W., Walka podziemna na szczytach, Kr. 1965 (fot. po s. 240); – Roczn. oficerski, W. 1932; – Biedroń T., Konflikt „Ognia” z Armią Krajową w świetle dokumentów 1. P. Strzelców Podhalańskich AK, „Zesz. Hist. WiN-u” R. 4: 1995 nr 6 s. 6–9, 11–12; Budarkiewicz W. „Podkowa”, Strzelcy podhalańscy w walce. Fragment dziennika, „Studia Hist.” 1968 nr 2 s. 226–40, 242–4; Owoc W., Krakowska Narodowa Organizacja Wojskowa. Wojna i okupacja. Wspomnienia, Paryż 1977 s. 19; Swieżawski S., Wielki przełom 1907–1945, L. 1989; Zubek J. „Tatar”, Ze wspomnień kuriera, Kr. 1988; – CAW: sygn. Ap. 8762; Studium Polski Podziemnej w Londynie: Koperta weryfikacyjna S-y; – Informacje Andrzeja Suchcitza z Londynu; Informacje i dokumenty udostępnione przez brata S-y, Andrzeja z Kanady.

Grzegorz Mazur

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 
 

Artur Śliwiński

1877-08-17 - 1953-01-16
historyk
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Józef Starkowski

1856-01-19 - 1932-03-01
lekarz weterynarii
 
 

Kazimierz Szemioth

1933-04-07 - 1985-10-10
poeta
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.