INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Ignacy Karol Milewski (Korwin-Milewski)     

Ignacy Karol Milewski (Korwin-Milewski)  

 
 
Biogram został opublikowany w 1976 r. w XXI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Milewski (Korwin-Milewski) Ignacy Karol (1846–1926), zbieracz obrazów, pisarz polityczny, podróżnik. Ur. 27 IV w Gieranonach Murowanych w pow. oszmiańskim, był synem ziemian: Oskara i Weroniki z Wołk-Łaniewskich, starszym bratem Hipolita (zob.). W l. 1856–63 przebywał w Paryżu, gdzie ukończył Lycée Bonaparte; następnie w Wilnie. W l. 1865–8 studiował prawo na uniwersytecie w Dorpacie. Należał wówczas do korporacji «Polonia», ale trzymał się z niemiecko-bałtycką baronerią, przesiąkając arystokratycznymi snobizmami i tracąc poczucie wspólnoty ze społecznością polską. Lata 1868–70 spędził w Gieranonach, po czym do r. 1875 studiował malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Wszedł tu w krąg polskich artystów i rozmiłował się w ich twórczości. Sam nie był wybitnym malarzem, wprawdzie w r. 1874 wziął udział w paryskim Salonie (pokazał portret Marii z Mańkowskich Kwileckiej), ale «zniechęcił się i do malarstwa, i do Monachium, i ostatecznie rozstał się z jednym i drugim». Zimę 1875 spędził w Rzymie, uzyskując tu godność kawalera maltańskiego oraz (z kancelarii papieskiej) dziedziczny tytuł hrabiowski dla siebie, ojca i brata. Udostojnił wówczas swego rodowego Ślepowrona nadając mu pompatyczny kształt zwany Milan.

W r. 1877 przejął M. zarząd wielkich dóbr matki; na własność otrzymał Gieranony oraz 3/4 klucza ługomowickiego. Majątek ten znacznie jeszcze powiększył szczęśliwymi transakcjami, stając się posiadaczem jednej z największych fortun, nie tylko w polskiej skali. Zapewniła mu ona spełnienie pragnień: zupełną swobodę postępowania, otaczanie się dziełami sztuki, podróże własnym jachtem «w towarzystwie najwyższych», przebywanie wśród europejskiej arystokracji krwi lub majątku, fantazję iście kresową i szlachecką (nie zawsze w dobrym znaczeniu tego słowa). Uważał się czy to za Litwina, czy za skrajnie lojalnego obywatela rosyjskiego «polskiego pochodzenia», ale w gruncie rzeczy czuł się kosmopolitycznym arystokratą, któremu samo pojęcie patriotyzmu było obce. Parokrotnie zmieniał obywatelstwo: w r. 1881 z rosyjskiego na austriackie, następnie znów na rosyjskie, wreszcie na włoskie. Dobrze czuł się na całym świecie, w Gieranonach czy w Wilnie (wybudował tu sobie wytworny pałacyk przy ul. Świętojerskiej), w Wiedniu, czy Petersburgu lub Paryżu.

M. przyjaźnił się z arcks. Karolem Stefanem Habsburgiem, od którego odkupił w r. 1895 jacht parowy «Christa», przemianował go na «Litwę» i odtąd przez 20 lat wyprawiał się na nim w dalekie czasem podróże. Na «Litwie», wchodzącej w skład KuKYG (Kaiserliches und Königliches Yacht-Geschwader) i mającej niektóre uprawnienia austrowęgierskiej marynarki wojennej, odbywali praktykę nawigacyjną liczni Polacy, oficerowie marynarki. «Litwa» pływała głównie na Adriatyku i innych akwenach Morza Śródziemnego, czasem na Morzu Północnym i Bałtyku, raz zaś – w r. 1897 – M. odbył na niej daleką wyprawę na wody arktyczne: Morze Norweskie, Barentsa i Białe. Dwie podróże na «Litwie» opisał po francusku w wydanych półanonimowo (jedynie pod inicjałem «M.») luksusowych publikacjach: Vingt-trois jours dans l’Océan Glacial et la Mer Blanche. 4-ème Croisière de la Litwa (Paris 1898) i Une petite Croisière en très Haute Compagnie (Paris 1899) – o podróży z arcks. Karolem Stefanem w styczniu 1899 na Adriatyku. W r. 1900 odbył ze swym przyjacielem i na jego największym jachcie «Waturus» podróż z Kilonii do San Sebastian i Almerii, w odwiedziny do Krystyny, królowej Hiszpanii. Również tę podróż opisał pt. Sa Majesté la Reine d’Espagne et son Frère mgr l’Archiduc Charles-Étienne (Paris 1901?). Na «Litwie» M. podejmował zarówno wielu arystokratów, jak i wybitnych ludzi morza. W r. 1905 odkupił od arcks. Karola Stefana eksterytorialną wyspę Santa Caterina naprzeciw portu Rovigno (dziś jugosłowiański Rovinj) w Istrii. Zamierzał założyć tam luksusowe uzdrowisko i sanatorium, ale wybuch wojny przeszkodził w kontynuowaniu rozpoczętych już prac i w ogóle w realizacji tego planu. M. był zapalonym podróżnikiem; zresztą wszystko w życiu robił namiętnie i bezkompromisowo.

Tak też było z działalnością polityczno-publicystyczną M-ego. Jego polskie i rosyjskie broszury były napastliwe i obraźliwe, prowokujące i atakujące wszystko i wszystkich w Polsce. W r. 1905 wydał umiarkowaną jeszcze w tonie publikację pt. Vnutrennyj krizis Rossii i narodnoe predstavitel’stvo (Wil.), lecz późniejsze jego broszury, z okresu bezskutecznych starań o fotel w Radzie Państwa, miały charakter nadzwyczaj agresywny. Były to: Głos szlachcica o wyborach posła do Rady Państwa (2 wyd. polskie 1910, 1911 i wyd. rosyjskie Pet. 1911), Wiązanka odpowiedzi szlachcica (W. 1910), Do czego ma dążyć szlachta litewska (wyd. polskie i rosyjskie 1911), Walka z kłamstwem (Pet. 1911, wyd. rosyjskie Pet. 1910), O reformie duchowieństwa na Litwie (1911), Žaždu spravedlivosti dlja ugnetënnogo litovskogo dvorjanstva (1912). M. szczególnie ostro występował w nich przeciwko R. Dmowskiemu i Narodowej Demokracji; uważał, że przedstawiciel polskiej szlachty kresowej winien wyrzec się solidarności z posłami z Królestwa i zachować samodzielne stanowisko; pisał, że szlachta nie może okazywać troski o skomunizowanych chłopów białoruskich i litewskich, którzy tylko czekają na chwilę, by wyrżnąć szlachtę i zająć ziemię. Na posiedzeniach Tow. Rolniczego prowadził ostrą kampanię przeciwko wileńskiemu Bankowi Ziemskiemu. Do tego dochodziły nie przebierające w żadnych środkach zatargi – walka z ks. J. Borodziczem, czy strzelanina w r. 1904 na dworcu w Wiedniu oraz inne skandale związane z modelką Cecylią Włodzimirską (M. wydał w tej sprawie obszerną książkę: Eine Antwort des Graf en I. Milewski dem krakauer Einwohner Karol Włodzimirski ais Zuhälter seiner eigenen Frau erteilt, Paris b. r.). Działalność publicystyczno-polityczną zakończył M. broszurą Ein Separatfrieden mit Russland?, którą wydał w Zurychu w r. 1916 jako «polsko-rosyjski magnat».

W r. 1922 w Wilnie atak apoplektyczny i wylew krwi do mózgu powaliły M-ego. Wówczas też ciężko obraził swą separowaną żonę, która poczęła ścigać go sądownie po całej Europie. Resztę majątku M-ego obłożono sekwestrem. Zrujnowany i pozbawiony swobody ruchów, M. skrył się na swej wyspie. Zmarł w szpitalu w Pula 16 X 1926, pochowany został na cmentarzu w Rovigno d’Istria. M. ożeniony był (po r. 1905) z Janiną z Ostroróg Sadowskich, wdową po Władysławie Umiastowskim, założycielką fundacji, która nosi nazwę «Fundacji margrabiny J. Umiastowskiej» w Rzymie. Małżeństwo Milewskich było nietrwałe i bezdzietne. Pod koniec życia M. usynowił wnuka swej siostry Stanisława Milewskiego-Lipkowskiego.

Istotne zasługi położył M. jako mecenas artystów i zbieracz. Miał on własną teorię estetyczną sztuki polskiej (wyłożył ją we wstępie do „Katalog der Ausstellung im Künstlerhause. Gräflich I. Milewski’sche Sammlung”, Wien 1895) i jej się początkowo trzymał. Tak określił swój zakres kolekcjonerstwa: «życząc sobie mieć zbiór mniej więcej kompletny i stanowiący całość oryginalną… nabywam obrazy artystów-rodaków, obecnie żyjących, a między takimi wyłącznie tych, co należą lub należeli do szkoły monachijskiej». Przez kilkanaście lat (ok. 1880–95) zgromadził ponad 200 dzieł; miał smak indywidualny, bardzo wyrobiony. Matejko reprezentowany był Stańczykiem i Autoportretem w fotelu. M. posiadał prawie 30 obrazów A. Gierymskiego (któremu od r. 1888 wypłacał regularną pensję i sfinansował wyjazd do Paryża), m. in. Trąbki, Trumnę chłopską, dwie wersje Opery paryskiej w nocy, Anioł Pański, Żydówkę z cytrynami, wiele pejzaży. Dalej szedł J. Chełmoński (m. in. Babie lato i Jarmark na konie), W. Pruszkowski, S. Witkiewicz, W. Czachórski (Aktorzy przed Hamletem), J. Pankiewicz (Targ na jarzyny za Żelazną Bramą) i wiele innych. Do tego dochodził zespół 17 zuniformowanych autoportretów. M. płacił bardzo hojnie, popierał artystów; W. Wodzinowskiemu postawił pracownię w Swoszowicach, Matejce chciał ufundować pomnik. Całą galerię zamierzał ofiarować społeczeństwu, wybudować dla niej gmach i opatrzyć funduszem. Nie doszedł jednak do ładu ani z władzami Lwowa, ani Krakowa. Obrazy pozostawały do r. 1893 w Wilnie, następnie we Lwowie i Wiedniu, od r. 1897 w Gieranonach, następnie na wyspie Św. Katarzyny, od r. 1915 w składach wiedeńskich. Galeria zawsze była dostępna, ponadto M. wielokrotnie pożyczał obrazy na wystawy. Dopiero po pierwszej wojnie światowej zbiór się rozproszył. Nie odniosły skutku apele, by całą kolekcję nabyło państwo. Większość dzieł najważniejszych trafiła różnymi drogami do Muzeum Narodowego w Warszawie, reszta poszła w świat; ostatnie 15 obrazów, po tułaczce w Europie i Ameryce, zostało wystawione w r. 1969 na sprzedaż w wiedeńskim antykwariacie C. Bednarczyka.

 

Portret M-ego w mundurze kawalerów maltańskich przez W. Czachórskiego (1876), zaginiony, reprod. w: Ryszkiewicz, Zbieracze i obrazy; Fot. w: Polskie życie artystyczne w l. 1890–1914, Wr. 1967; – Estreicher; W. Enc. Ilustr.; W. Ilustr. Enc. Gutenberga; Konarski S., Armorial de la noblesse polonaise titrée, Paris 1958; Ostrowski; Uruski; – Cat-Mackiewicz S., Kto mnie wołał, czego chciał…, W. 1972 s. 330–1; Czapski J., Józef Pankiewicz, W. 1936; Jankowski C., Powiat oszmiański, Pet. 1898 cz. 3 s. 118–21; tenże, Wystawa hr. Milewskiego, „Kraj” 1896 nr 1 dod. liter. s. 7–9; Klein F., Kolekcja I. Korwin Milewskiego, „Sztuki Piękne” 1927/8 s. 429–36; tenże, Tragedia galerii Milewskiego, „Czas” 1928 nr 224; Krzywoszewski S., Wielka kolekcja polska w niebezpieczeństwie, „Świat” 1923 nr 18 s. 7–10; Pertek J., Admirał Mieczysław Pietruski, „Morze” 1965 nr 1; tenże, Komu bił ten dzwon, „Morze” 1969 nr 8 s. 20–1; tenże, Polacy na szlakach morskich świata, Gd. 1957; Ryszkiewicz A., Zbieracze i obrazy, W. 1972 s. 82–113; Sienkiewicz J., Bedeutende Gemälde polnischer Meister, Wien 1969; Wallis M., Autoportrety artystów polskich, W. 1966; Wierzchowski M., Sprawy polskie w III i IV Dumie Państwowej, W. 1966 s. 60; – Bohdanowicz A., Anna Bilińska, W. 1928 s. 129–30; Borodzicz J., Pod wozem i na wozie, Kr. 1911 s. 82–101; M. i A. Gierymscy, Listy i notatki, zebrał J. Starzyński, Wr. 1973; Milewski H. K., 70 lat wspomnień (1855–1925), P. 1930; Petelenz Cz., Pierwsze kroki (z własnych wspomnień), „Przegl. Morski” T. 5: 1932 nr 38 s. 2351; Twarowska M., Leon Wyczółkowski. Listy i wspomnienia, Wr. 1960; Wegner J., Józef Chełmoński w świetle korespondencji, Wr. 1953; Żółtowska z Puttkamerów J., Inne czasy, inni ludzie, London 1959 s. 81–2; – „Bluszcz” 1896 półr. 1 s. 24, 1897, półr. 2 s. 370–2; „Czas” 1896 nr 6; „Gaz. Lwow.” 1897 nr 251; „Kraj” 1891 nr 32 s. 11, 1893 nr 45 s. 22, 1894 nr 30 s. 13, nr 35 s. 22, 1895 nr 28 s. 14, nr 51 s. 33, 1896 nr 3 s. 24, 1897 nr 24 s. 25, 1904 nr 26 s. 9; „Słowo” 1910 nr 458, 459, 467, 487, 1911 nr 60, 71, 73, 83; „Sztuki Piękne” 1927/8 s. 197; „Tyg. Illustr.” 1895 półr. 2 s. 31, 63, 389; „Wiener Zeitung” 1895 nr 258; „Ziarno” 1896 nr 3 s. 11; – Arch. Fundacji im. margr. Umiastowskiej w Rzymie: „Listy potwora” i „Śmierć potwora”; Papiery osobiste, rodzinne i majątkowe (m. in. Księga pamiątkowa «Litwy») u S. Milewskiego-Lipkowskiego w Dąbrówce koło Warszawy; Album Polonorum (korporacji „Polonia” w Dorpacie, następnie w Wilnie) – zakomunikowane przez S. Burhardta; – Uzupełnienia Jerzego Pertka.

Andrzej Ryszkiewicz

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.