INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Adam Stefan Mazepa h. Kurcz  

 
 
brak danych - 1665, przed 3 X
Biogram został opublikowany w 1975 r. w XX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Mazepa Adam Stefan h. Kurcz (zm. 1665), ataman białocerkiewski, podczaszy czernihowski. Pochodził z Mazepów Kołodyńskich, choć drugiej części nazwiska nie używał. Był synem Michała, ziemianina kijowskiego. Występował tylko pod jednym z imion: Adam lub Stefan, co nastręczało trudności przy jego identyfikacji (Bidnov). Najbardziej wątpliwe jest utożsamianie go z Adamem Mazepą z Wołynia, występującym w l. 1637–45. M. posiadał na prawie lennym wieś Mazepińce (Kamienicę) w pobliżu Białej Cerkwi, jakąś posiadłość na Wołyniu, możliwe, że miał jakąś własność na Bracławszczyźnie. W r. 1637 zabił Jana Zielińskiego (na Wołyniu?), za co został skazany (1638?) na infamię. W r. 1643 okupił się rodzinie zabitego, w r. 1645 uzyskał glejt od Władysława IV. W przywileju królewskim z r. 1659 pisze się o nim jako o «zasłużonym… żołnierzu», uczestniku «wielu ekspedycji wojennych», raczej nieprawdopodobne, by chodziło tu o udział w działaniach przeciw Rzpltej, zapewne więc służył w wojsku kor. przed r. 1649. M. należał zapewne do szlachty, która wzięła udział w powstaniu Bohdana Chmielnickiego od jego początków, skoro występuje w wojsku kozackim już w r. 1654 jako ataman białocerkiewski, tj. administracyjny zwierzchnik Kozaków z Białej Cerkwi (w r. 1659 nosił tytuł namiestnika białocerkiewskiego).

Po uzyskaniu buławy przez Jana Wyhowskiego (1657) M. znalazł się w rekrutującej się spośród szlachty grupie jego współpracowników; należał wówczas do zwolenników orientacji polskiej. K. Peretiatkowicz, wysłannik polski do Wyhowskiego z przełomu r. 1658/9, pozostawił swe rozstawne konie w Białej Cerkwi u żony M-y. Samego M-ę wymienia wśród «Kozaków gwałt poważnych» wysłanych na sejm 1659 r. W r. 1659 (może 1658?) hetman kozacki wysłał M-ę do króla z prośbą o posiłki przeciw Rosjanom. W r. 1659 dzięki protekcji Wyhowskiego król zamienił lenną własność Mazepiniec na dziedziczną (wg przywileju; wg konstytucji błędnie: nadał jako lenną własność). Być może też dzięki poparciu tegoż hetmana umieścił M. syna Jana na dworze Jana Kazimierza. Dn. 9 III 1662 mianował król M-ę podczaszym czernihowskim, w kwietniu 1663 potwierdził mu nadanie wsi Budiszcze w starostwie bohusławskim. Dn. 3 IV 1663 nakazał Jan Kazimierz kozackiemu pułkownikowi białocerkiewskiemu (Bartoszewicz mylnie: J. Stachurskiemu) wziąć pod opiekę dobra M-y. Instrukcja sejmiku kijowskiego (20 II 1665) polecała posłom prosić, aby M-ę pozostawiono w posiadaniu Trylis. M. zmarł w r. 1665 przed 3 X.

Żoną M-y była Maryna (zakonne imię: Maria Magdalena) Mokijewska, pochodząca z rodu szlachty ukraińskiej, mieszkającego w okolicach Białej Cerkwi (przedstawiciele tej rodziny brali udział w powstaniu Chmielnickiego). Była stosunkowo wykształcona, podpisywała się po polsku (także jako ihumenica) i po rusku. Ok. r. 1666 (?) wpisała się do łuckiego bractwa prawosławnego. Prawdopodobnie po r. 1674 została mniszką. W r. 1686 była ihumenicą Wozniesieńskiego Pieczerskiego Monasteru w Kijowie. Dbała o dobra swego klasztoru, wykorzystując stanowisko swego syna, jeździła w l. 1688 i 1692 w ich sprawie do Moskwy. Uzyskała w r. 1688 zwierzchnictwo nad głuchowskim monasterem żeńskim, o który się mocno troszczyła. Zapewne oba wyjazdy do Moskwy wiązały się z próbą uzyskania przychylności władz rosyjskich dla syna, przeciw któremu knuto wówczas intrygi. W r. 1691 wykryła na Wołyniu czernicę, autorkę donosu do władz rosyjskich na hetmana. Ok. r. 1707 była w jakiejś mierze zamieszana w plany polityczne hetmana, miała przekazywać jego listy A. Wojnarowskiemu. Zmarła zapewne na przełomie l. 1707/8, po 12 XI 1707. Z małżeństwa Adama i Maryny Mazepów pozostało potomstwo: syn Jan (zob.), córka Aleksandra (zm. po r. 1694) 1. v. Obidowska, 2. v. Witosławska, w końcu żona Jana Wojnarowskiego, podstarościego włodzimierskiego.

 

Słow. Geogr., VI 184–5; – Bidnov B., Marija-Mahdalyna, maty het’mana I. Mazepy, w: Mazepa. Zbirnyk, W. 1938 I 35–52 (portret Marii Magdaleny); Ejngorn V., O snošenijach Malorossijskago duchovenstva s Moskovskim pravitel’stvom… Čtenija v Imperat. Obščestve Istorii i Drevnostej rossijskich, 1893 kn. 2 s. 127–8; Ohloblyn O., Het’man Ivan Mazepa ta joho doba, New York 1960 s. 10–12, 20–1; Święcki T., … historyczne pamiątki znamienitych rodzin i osób dawnej Polski, Wyd. J. Bartoszewicz, W. 1858 I 364–6; – Pamjatniki izdannye kievskoju kommissjeju dlja razbora drevnich aktov…, Kiev 1898 III 348–9; Vol. leg., IV 304; – AGAD: Sigillata ks. 7 f. 29 v.

Wiesław Majewski

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.