INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Alf Liczmański     

Alf Liczmański  

 
 
1904-10-10 - 1940-03-20
Biogram został opublikowany w 1972 r. w XVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Liczmański Alf (1904–1940), działacz harcerski w Gdańsku, pedagog, więzień Stutthofu. Ur. 10 X w Gdańsku, syn Stanisława i Teofili z Wielgoszewskich. Ojciec L-ego, krawiec, działacz Polonii Gdańska, należał od r. 1912 jako skarbnik do zarządu oddziału gdańskiego Tow. «Straż», organizacji Polaków zaboru pruskiego. L. uczęszczał do szkoły powszechnej i niemieckiego gimnazjum w Gdańsku, które ukończył w r. 1925. Miał szerokie zainteresowania: grał na skrzypcach, zajmował się fotografiką, odznaczał się uzdolnieniami matematycznymi oraz językowymi. Po maturze rozpoczął studia w Wyższej Szkole Technicznej w Gdańsku, na wydziale drugim budowy i na wydziale budownictwa lądowego, gdzie uzyskał półdyplom. Studia przerwał w r. 1926 z powodu trudnych warunków materialnych i choroby rodziców. Podjął pracę jako tłumacz w Izbie Handlowej w Gdańsku, a od października t. r. jako nauczyciel kontraktowy stenografii polskiej i niemieckiej oraz liternictwa artystycznego w Polskich Szkołach Handlowych Macierzy Szkolnej w Gdańsku. W r. 1936 uzyskał L. nominację na nauczyciela etatowego tych szkół i na tym stanowisku pozostał do chwili wybuchu drugiej wojny światowej. Jako nauczyciel posiadał duży wpływ na młodzież. Opracował podręcznik stenografii niemieckiej oraz stenografii angielskiej, jedyne w tym zakresie prace w języku polskim.

Głównym terenem działalności L-ego i jego pasją życiową było harcerstwo. Na terenie Gdańska wyrosło ono z tajnej organizacji młodzieżowej Tow. Filaretów, którego L. był członkiem. Był następnie jednym z założycieli powstałej 8 VIII 1920 pierwszej męskiej drużyny imienia Zygmunta Augusta w Gdańsku. Do czynnej pracy instruktorskiej w harcerstwie wrócił L. w r. 1934 obejmując stanowisko zastępcy komendanta hufca harcerzy w Gdańsku, 2 V 1934 uzyskał stopień podharcmistrza, a we wrześniu 1934 objął komendę Gdańskiego Hufca Harcerzy. Po utworzeniu odrębnej Chorągwi Harcerzy w Gdańsku 10 I 1935 L. objął komendę Chorągwi Gdańskiej, uzyskując 3 III 1935 stopień harcmistrza. Był inicjatorem i redaktorem nieregularnie ukazującego się w l. 1935–6 pisma pt. „Zewie”, wydawanego przez gdański oddział Związku Harcerstwa Polskiego. Z ważniejszych artykułów L-ego w tym piśmie należy wymienić programowy artykuł pt. Idea harcerska w wychowaniu młodzieży polskiej w Gdańsku („Zewie” 1935 nr 1).

Rozwój harcerstwa polskiego w Gdańsku to w dużym stopniu zasługa L-ego. W r. 1939 harcerstwo polskie w Gdańsku liczyło 4 hufce, kilkanaście drużyn i specjalny Hufiec Morski. L. brał udział w licznych obozach i zlotach harcerskich, m. in na Węgrzech (1933), w Holandii (1937), w Austrii, we Francji, oraz w lipcu 1939 w Londynie. W r. 1934 podjął starania o rozszerzenie działalności harcerskiej także na teren Powiśla, jednak z powodu wrogiego stosunku władz hitlerowskich nie udało mu się tej inicjatywy zrealizować. Działalność L-ego nie uszła uwadze hitlerowców. Jeszcze przed wojną był stale pod obserwacją tajnej policji gdańskiej.

Wybuch wojny 1939 zaskoczył L-ego w Gdyni. Próbował on tam organizować Ochotniczy Wojskowy Oddział Harcerzy Gdańskich. Po upadku Gdyni L. bezskutecznie usiłował przedostać się przez linię frontu w głąb kraju. Wkrótce potem został w Gdyni aresztowany i poprzez Victoria Schule i Nowy Port przewieziony do obozu koncentracyjnego w Stutthofie. Nie upadał tam na duchu, organizował życie kulturalne i samopomoc wśród więźniów. Nie udało się go złamać nawet specjalnymi torturami. W kartotece obozu zaznaczono, że jest on fanatycznym Polakiem i wodzem harcerstwa polskiego w Gdańsku, z adnotacją S. B. (Sonderbehandlung). Dn. 19 III 1940 zmaltretowanego L-ego przewieziono do Grenzdorfu (Graniczna Wieś), podobozu Stutthofu. Następnego dnia został tam rozstrzelany.

L. byf żonaty od r. 1931 (2 II) z Janiną Nelkowską i pozostawił jedyną córkę Reginę (ur. 1934), magistra filologii polskiej. Po wojnie, w r. 1948 zwłoki L-ego zostały ekshumowane i dn. 14 XI t. r. uroczyście pochowane na cmentarzu na Zaspie w Gdańsku. Pamięć L-ego została uczczona przez nazwanie jego imieniem ulicy w Gdańsku-Oliwie, Szkoły Podstawowej nr 65 w Gdańsku, na której dziedzińcu umieszczono pomnik L-ego dłuta Wiktora Tołkina, przez nadanie imienia «Alf» hufcowi harcerzy Gdańsk-Śródmieście (18 X 1970), jak również nadaniem nazwy «Alf Liczmański» jednemu ze sportowych jachtów, a także przez położenie kamienia pamiątkowego w Alei Zwycięstwa w Gdańsku u wylotu ulicy Traugutta z napisem «Ku czci poległych w walce z Niemcami przywódców harcerzy gdańskich».

 

Szkic portretowy (wykonany w obozie Stutthof) przez Czesława Marczaka w posiadaniu rodziny; Fot. w posiadaniu rodziny oraz w zbiorach B. Gdań. PAN; – Dunin-Wąsowicz K., Obóz koncentracyjny Stutthof, Gd. 1970; E. K., Myśmy odeszli – Ty zostałeś, (fot.); Festschrift des Stadtischen Gymnasiums und Realgymnasiums in Danzig, Danzig 1933 s. 104; Kapiszewski H., Związek Harcerstwa Polskiego w Niemczech, W. 1969 s. 107–8; Milewski E., Opowieści gdańskich uliczek, Gdynia 1966 s. 159–64 (fot.); Pelczar M., Alf Liczmański komendant Chorągwi Harcerzy w Gdańsku, „Dzien. Bałtycki” 1946 nr 37; W XV-lecie Macierzy Szkolnej w Gdańsku 1921–1936, [Gd. 1936] s. 23 (fot.); Woźniak R., Gdańscy harcerze, „Litery” 1962 nr 7 s. 12–3 (fot.); „Dzien. Bałtycki” 1948 nr 316, 1970 nr 248 (fot.); „Gaz. Gdań.” 1935 nr 53; „Głos Wybrzeża” 1970 nr 248; – B. Gdań. PAN: rkp. Pol. Gd. 313; WAP w Gd.: rkp. 259, s. 666–669, 671, 673–674, 679, 681–682, 684; – Informacje J. Liczmańskiej z 16 II 1971 r.

Krzysztof Dunin-Wąsowicz

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.