Sierakowski Alfons (1816–1886), ziemianin, działacz społeczno-oświatowy, kolekcjoner. Ur. 16 II (18 II wg „Tyg. Ilustr.”) w Toruniu, był wnukiem Kajetana Onufrego (zob.), synem Antoniego i Antoniny ze Zboińskich.

S. uczył się w szkole pijarów w Warszawie i w Królewskim Gimnazjum Katolickim w Braniewie, a następnie studiował prawo na Uniw. Wrocł. Po odbyciu praktyki rolniczej w Saksonii objął rodzinne posiadłości: Waplewo (w pow. sztumskim) i Osiek Wielki (obecnie Osiek Rypiński w pow. rypińskim), które wkrótce doprowadził do doskonałego stanu.

S. brał udział w życiu społecznym i narodowym ludności polskiej w Prusach. W r. 1848 współdziałał w zakładaniu Tow. Pomocy Naukowej dla Młodzieży Prus Zachodnich w Chełmnie i został członkiem dyrekcji. W r. 1860 wszedł w skład poznańskiego komitetu, mającego na celu urządzenie nabożeństwa za gen. Jana Skrzyneckiego, na co jednak władze pruskie nie wyraziły zgody. Był podejrzany przez władze pruskie o sprzyjanie powstaniu styczniowemu z powodu częstych wyjazdów wiosną 1863 do Krakowa. S. był delegatem Tow. Kredytowego Ziemskiego na Prusy Zachodnie i posłem do sejmu prowincjonalnego. Również należał do Tow. Agronomicznego w Prusach i był w r. 1869 współorganizatorem Tow. moralnych interesów ludu polskiego pod panowaniem pruskim utworzonego w Toruniu w celu przeciwstawienia się germanizacji i członkiem pierwszego «Nadzoru» Towarzystwa. Zasłynął jako mecenas nauki i sztuki. Był współzałożycielem w r. 1857 Tow. Przyjaciół Nauk w Poznaniu oraz różnych stowarzyszeń i organizacji pomorskich. Wchodził w skład Komitetu Kopernikowskiego w Toruniu.

S., wspólnie z żoną, uczynił z Waplewa ośrodek kultury polskiej. Znacznie powiększył (do liczby ok. 10 tys. tomów) odziedziczoną po ojcu tamtejszą bibliotekę, głównie o wydawnictwa polskie. W jego zbiorach rękopiśmiennych znalazły się m.in. listy Józefa Ignacego Kraszewskiego i Zygmunta Krasińskiego oraz dwa tomy korespondencji Wacława Sierakowskiego, arcybpa lwowskiego. Na cele oświatowe i społeczne oraz kolekcjonerstwo wydawał znaczne sumy pieniędzy. Poważnie wzbogacił zbiory sztuki na dworze waplewskim, w tym w szczególności galerię obrazów, militaria (przywiezione z podróży na Daleki Wschód) i meble. Kolekcja obrazów S-ego liczyła wówczas ok. 300 dzieł, w tym portrety członków rodziny Sierakowskich, Sołtanów, Pociejów i Radziwiłłów, a także obrazy malarzy niderlandzkich (H. i J. Van Eycków), flamandzkich (F. Snydersa), niemieckich (M. Schwarza „Ukoronowanie cierniem Chrystusa”), włoskich (J. Tintoretta, Giorgionego).

Otwarty i życzliwy odznaczał się S. «piękną twarzą, swobodnym i miłym spojrzeniem, wykwintnym zawsze ubiorem» (Marceli Motty). Utrzymywał szerokie kontakty naukowe i kulturalne, prowadził korespondencje z literatami i naukowcami.

Przy pałacu waplewskim S. sam zaprojektował i urządził wspaniały ogród. W kaplicy wybudowanej w stylu neoromańskim przy ogrodzie umieścił figurę Matki Bożej z Dzieciątkiem, którą nabył w czasie przejęcia kościoła Panny Maryi w Gdańsku przez protestantów. S. starał się, aby miejscowa ludność polska obchodziła święta kościelne i utrzymywała polskie zwyczaje. W kościele w Osieku Wielkim ufundował tablicę epigraficzną na cześć Ksawerego Przyłuckiego (zm. 9 XI 1872), plenipotenta dóbr Osiek. W r. 1876 Waplewo przekazał synowi Adamowi, a Osiek pozostawił sobie. Ostatnie dziesięć lat życia spędził w Poznaniu. Zmarł 28 IV 1886 w Poznaniu, pochowany został 2 V w grobie rodzinnym w kaplicy na cmentarzu w Waplewie.

Z małżeństwa (ślub w r. 1844) z Marią z Sołtanów (ok. 1820–1907), córką Adama, pułkownika WP (wg „Żychlińskiego”, I 283: zm. 7 II 1863), miał S. syna Adama (zob.) i córkę Antoninę (ur. 1847), żonę Antoniego Kalksteina, właściciela Pluskowęsów.

Pamiątkowa tablica z marmuru poświęcona pamięci S-ego znajduje się na frontonie dzwonnicy na cmentarzu przykościelnym w Osieku Rypińskim.

Popiersie S-ego dłuta Bolesława Syrowicza (1888), biały marmur, w epitafium S-ego w kościele paraf. w Osieku Rypińskim, Reprod. w: Bukowski A., Waplewo…, Wr. 1989; – Wojtkowski, Bibliogr. historii Wpol.; Krajewski M., Słownik biograficzny ziemi dobrzyńskiej (do 1945 roku), Lipno 1992 s. 316; Oracki, Słown. Warmii (bibliogr.); Słown. Geogr., VII 628, XII 943–4; Słown. Pracowników Książki Pol., I 817; Zasłużeni ludzie Pomorza Nadwiślańskiego z okresu zaboru pruskiego, Gd. 1979; Żychliński, I 283, IX 322–4; Truszkowski-Fidler W., Wykaz Wielkopolan uczestników powstania 1863 r., „Przegl. Hist.” T. 34: 1937 z. 2 s. 709; Chwalewik, Zbiory pol., II (Waplewo); Katalog koresp. Działyńskich, Zamoyskich; Katalog zabytków sztuki w Pol., XI z. 12; Portret szlachty Kujaw i ziemi dobrzyńskiej XVI–XVIII w. Katalog wystawy, Włocławek 1995 s. 10–11; – Bizan M., Przez granice, przez wieki, Tor. 1986 s. 26; Borzyszkowski J., Inteligencja polska w Prusach Zachodnich 1848–1920, Gd. 1986; Brochwicz A., Alfons hr. Sierakowski, „Tyg. Ilustr.” 1886 t. 7 s. 384 (podob. wg fot. rys. J. Buchbindera); Bukowski A., Pomorze Gdańskie w powstaniu styczniowym, Gd. 1964; tenże, Waplewo. Zapomniana placówka kultury polskiej na Pomorzu Nadwiślańskim, Wr. 1989 s. 56; Grzybowski M. M., Mietz A., Pakulski J., Pawlak M., Osiek Rypiński. Dzieje parafii i gminy, Osiek–Rypiński Tor. 1994 s. 190; Karwowski, Hist. W. Ks. Pozn., II; Mietz A., Zabytkowa epigrafika Osieka Rypińskiego, Osiek Rypiński–Tor. 1994 s. 50; Osmólska-Piskorska B., Pomorskie Towarzystwo Pomocy Naukowej. Pół wieku istnienia i działalności 1848–1898, Tor. 1948 (podob. po s. 96); Różański F., Matka Pocieszenia. Studia z dziejów parafii i cudownego obrazu, Osiek 1991 s. 14; Ryszkiewicz A., Zbieracze i obrazy, W. 1972; Tarnowski S., Z Prus Królewskich, „Niwa” 1882 nr z 15 III; tenże, Z wakacji, Kr. 1894 II 272–85; – Borne z Dembińskich A., Ślaska K., Wicherkiewiczowa M., Trzy pamiętniki pomorskie, Gd. 1982; Krasiński Z., Listy do Adama Sołtana, W. 1970; Pomorze Gdańskie 1807–1850, Wybór źródeł, Wr. 1958; Motty M., Przechadzki po mieście, W. 1957; – „Dzien. Pozn.” 1886 nr 101, 103; „Kłosy” 1886 s. 353; „Kur. Pozn.” 1886 nr 98, 105; „Pielgrzym” 1886 nr 54.

Mirosław Krajewski