Rożen Andrzej z Rożnowa h. Gryf. (zm. 1428?), dworzanin Zygmunta Luksemburskiego. Był najstarszym synem Piotra Rożna (zob.) i Małgorzaty Borkówny. Od r. 1394 przez kilkanaście lat R. występował wspólnie z bratem Rafałem oraz siostrą Fenną; najczęściej byli oni określani jako «pueri Roznonis». Dzięki małżeństwu ich ciotki Dobrochny z Janem Oleśnickim, późniejszym sędzią ziemskim krakowskim, Rożnowie utrzymywali bliskie kontakty z tą rodziną, w tym także «procesowe», gdyż Dobrochna występowała do sądu przeciw nim o dwie wsie i długi ich ojca.
Jeden z braci Rożnów przebywał przez pewien czas jako towarzysz młodocianego Zbigniewa Oleśnickiego we Wrocławiu (w piętnastowiecznych biografiach Oleśnickiego jest on określany jako jego brat cioteczny), gdzie uczyli się języka niemieckiego. Był nim najpewniej Andrzej, który – współdziedzicząc z bratem po ojcu dobra na Węgrzech – przeszedł na służbę Zygmunta Luksemburskiego. Do wyjazdu sposobił się w l. 1403–4, regulując sprawy majątkowe, w r. 1404 wymusił nawet na bracie Rafale zobowiązanie sądowe, że bez jego zgody w przeciągu 17 lat nie będzie zawierał jakiejkolwiek ugody majątkowej z ich siostrą stryjeczną kasztelanową łęczycką Małgorzatą, a gdyby to uczynił, ugoda taka nie miała R-a obowiązywać. Do Polski powrócił w r. 1407 i znów w końcu 1408 r. na dłużej wyjechał na Węgry, a w literaturze historycznej utrwaliła się nawet opinia (O. Balzer, K. Mosingiewicz), że t. r. zmarł.
W r. 1412 król Zygmunt zlecił R-owi jako swemu dworzaninowi misję przekazania powracającemu z Budy do Polski Władysławowi Jagielle polskich insygniów królewskich, w tym szczerbca, które wywiózł na Węgry po koronacji albo sam Ludwik Węgierski, albo jego matka Elżbieta, aby między innymi w ten sposób nie dopuścić do ewentualnej koronacji kogoś innego na króla Polski. Tzw. sprawa insygnialna 1370–1412 nie jest więc wymysłem Jana Długosza (O. Balzer), gdyż zwrot insygniów potwierdzają współczesne źródła (B. Czart., rkp. 3413 k. 64; „Kronika czeska”). Jagiełło, który był zmuszony koronować się zastępczymi insygniami, wynagrodził za to R-a dwoma wsiami w ziemi sądeckiej i stu grzywnami szerokich groszy praskich, a przez niego przesłał Zygmuntowi nader hojne dary. Później R. przebywał w Polsce w r. 1414 i w l. 1417–20.
Po śmierci ojca rodzina R-a uwikłała się w liczne, wieloletnie procesy z Żydami krakowskimi o niespłacone wysokie pożyczki obłożone lichwiarskimi procentami, z poręczycielami długów, do których Żydzi zgłaszali roszczenia finansowe, innymi wierzycielami i kasztelanową łęczycką Małgorzatą o część majątku przysługującego jej po ojcu, a ich stryju, Klemensie Rożnie. Na dodatek synowie wystąpili w r. 1394 przeciw matce o skarbiec rodzinny oceniony na 1200 grzywien. Jej powtórne małżeństwo z Wiernkiem z Gabania dodatkowo obciążyło majątek 500 grzywnami posagu, które należało wypłacić ojczymowi. Opiekunem Rożnów był współrodowiec Prandota Myszka z Nieprześni. W r. 1403 R. wystąpił przeciw matce o bezprawne posiadanie zamku Rożnów z przynależnymi do niego wsiami i wszystkich dóbr ruchomych. Po okazaniu przez nią dokumentu Jagiełły w sprawie oprawienia jej przez pierwszego męża 1 tys. grzywien posagu i wiana, sąd zabezpieczył jej posag na dobrach rożnowskich, a matka zrzekła się na rzecz syna roszczeń do dóbr na Węgrzech. W rezultacie R. wraz z rodzeństwem oddali w zastaw ojczymowi Bruśnik, Kąśną i Siekierczynę za 500 grzywien posagu matki i 680 grzywien długów zapłaconych przez ojczyma chrześcijanom i Żydom (m. in. 400 grzywien sędziemu ziemskiemu krakowskiemu Drogoszowi z Chrobrza i 30 grzywien Dobrochnie Oleśnickiej). Ponadto R. oddał Wiernkowi 1/3 dóbr w Trzcianie i Uściu celem ich zagospodarowania i lokowania tam wsi za pieniądze ojczyma, zobowiązał się też bronić go zarówno w Polsce, jak i na Węgrzech przed roszczeniami z tytułu prawa bliższości krewnych. Rodzina R-a procesowała się również ze spadkobiercami Klemensa Grodka z Gródka, który pozostawił równie wielkie długi u Żydów krakowskich, a poręczał je ojciec R-a. Mimo pomocy ojczyma nie udało się Rożnom spłacić wszystkich długów żydowskich, a do tego zaciągali oni nowe długi. W r. 1404 R. i jego brat Rafał byli zmuszeni oddać wieczyście Żydowi Smerlinowi (drugim wierzycielem był bankier Lewko i jego synowie) za umorzenie 700 grzywien długów i procentów trzy wsie, które jednak później odzyskali. Kasztelanowa łęczycka odzyskała swoją część dóbr rożnowskich z połową zamku w r. 1408, ale sam proces, rozpoczęty już w r. 1396, zakończył się ostatecznie dopiero w r. 1420, kiedy to jej dzieci umorzyły wszystkie sprawy sądowe z R-em i Rafałem o posag swej matki. Ostatnie ojcowskie długi spłacili dopiero w r. 1417. Mimo pozawieranych małżeństw nie podzielili majątku (pół zamku Rożnów i 16 wsi oraz dobra na Węgrzech).
Dn. 11 V 1425 brat R-a Rafał sprzedając Myszkom z Nieprześni wieś Giedczynę Wolę, poręczał im za nieobecnego R-a, a dn. 4 X 1428 Rafał już sam dysponował majątkiem po ojcu. R. zmarł więc w tym przedziale czasu. Niewykluczone, że R. jako rycerz i dworzanin Zygmunta zginął pod Gołubcem w początkach maja 1428.
R. był żonaty z Dobrochną, córką Wojciecha z Czudca, której w r. 1418 (w literaturze za K. Niesieckim błędnie w r. 1404) oprawił 2 tys. kop gr. posagu i wiana na dobrach swoich i brata. Małżeństwo było bezdzietne.
Dobra R-a odziedziczył jego brat Rafał, który przed r. 1426 zastawił, a w r. 1428 sprzedał synom Zawiszy Czarnego klucz rożnowski wraz z połową zamku Rożnów. Odtąd pisał się z Kąśnej, a czasem z Rożnowa, konsekwentnie używając przezwiska Rożen. Był dwukrotnie żonaty: z Elżbietą, córką burgrabiego krakowskiego Mściwoja Białonia z Więckowic h. Rawa w l. 1417–29, a następnie z Barbarą, córką Wiernka juniora z Gabania, której w r. 1441 oprawił posag i wiano. Rafał zmarł po r. 1455 i pozostawił synów: Eleazara, Jana, Mikołaja i Zygmunta.
Literatura: zob. Rożen Piotr, a także: Akta grodz. i ziem., V nr 53; Długosz, Historia, IV 144–6; tenże, Roczniki, ks. 10 i 11 s. 235–6; Dokumenty sądu ziemskiego krakowskiego 1302–1453, Wr. 1971 s. 36, 114, 130; Starod. Prawa Pol. Pomn., II nr 28, 88–9, 469–70, 492–3, 1052, 1074–5, 1083, 1127, 1168, 1182, 1706, VIII nr 5455, 5730–2, 5738, 5744, 5746, 5752, 5779, 5785, 5968, 5972, 5994, 5997, 6212, 6397–8, 6405, 6421, 6437, 6540, 7392, 7602–3, 8696, 8706, 9713, 9751, 11079, 11091, 11101, uwagi: 231/45–6, 235/44, 246/7, 265/8 i 10, 289/8, 290/62; – AP w Kr.: Castr. Crac., t. 1 s. 453, 574, Terr. Biec., t. 1a s. 104, t. 1 s. 107, Terr. Crac. t. 2 s. 171, 308, t. 3a s. 578, t. 4 s. 16–17, 27, 42, 104, 111, 117, 142–143, 149, 151, 160–161, 234, t. 5 s. 9, 18, 47–48, 52–53, 72, 100, 103, 109–110, 179, 434, 437, 440, t. 6 s. 299, 507, 582, t. 7 s. 27, 33, 101, t. 9 s. 261, t. 146 s. 8–9, 28, Terr. Czchow., t. 1 s. 93–5, 97–8, 100, 140, 150–153, t. 2 s. 238; Pracownia Słown. Hist.-Geogr. Mpol w Średniowieczu w Kr.: Kartoteka.
Franciszek Sikora