Rybicki Andrzej, pseud. Jan Werter (1897–1966), dramaturg, poeta, tłumacz. Ur. 31 III we Lwowie, był jednym z trojga dzieci Tadeusza (zm. 1938), sędziego, i Zofii ze Smolków, bratem socjologa Pawła (1902–1988).
R. uczęszczał w l. 1908/9–1913/14 do III Gimnazjum we Lwowie, a następnie – gdy rodzice przenieśli się w czasie działań wojennych do Wiednia – do tamtejszego gimnazjum polskiego, gdzie w r. 1915 zdał maturę. W młodości objawiła się u niego dysfunkcja móżdżku. Schorzenie to, chociaż opanowane odpowiednią kuracją, pozostawiło jednak ślady w jego psychice. Po powrocie do Lwowa rozpoczął studia na Wydz. Mechanicznym Politechniki, przerwała je służba wojskowa: w l. 1918–21 służył w lotnictwie jako oficer obserwator. Przejścia wojenne spowodowały kilkuletnie leczenie za granicą, po czym podjął studia polonistyczne na Wydz. Filozoficznym Uniw. Jana Kazimierza (nie ukończone). «Obdarzony niepospolitym talentem rymotwórczym i improwizatorskim» (P. Grzegorczyk), traktował swoją poetycką twórczość głównie jako zabawę w gronie przyjaciół, a publicznie dał się poznać jako dramaturg. Pierwsza dostała się na scenę jego sztuka w 3 aktach Okno, wystawiona przez Juliusza Osterwę w wileńskiej Reducie (4 XI 1927), a potem w warszawskim Teatrze Nowym (pt. Kostium arlekina, 14 XII 1928, reżyser Aleksander Zelwerowicz), wcześniej napisany dramat w 3 aktach Noc śnieżysta wystawił Teofil Trzciński w lwowskim Teatrze Wielkim (24 IV 1928), w tymże teatrze zrealizowano dramat w 3 aktach Tak było i będzie (6 XI 1932, na 45-lecie pracy scenicznej Wandy Siemaszkowej – z jej udziałem), w r. 1935 w objazdowym teatrze Reduty – sztukę w 3 aktach Biała sowa. W r. 1931 wyszedł tom pt. Kostium arlekina. Dzień dobry. Biała sowa. Utwory dramatyczne (W.). Dramaty R-ego, mające za bohaterów ludzi zwichniętych psychicznie, którzy tworzą irracjonalną rzeczywistość, wywoływały na ogół chwiejne sądy krytyki (np. «Sztuka dziwna, niepokojąca, nierówna, niejasna, ale pełna talentu» – pisał o Kostiumie arlekina T. Boy-Żeleński). Stwierdzając w sztukach R-ego liczne zależności (m. in. od H. Ibsena, M. Maeterlincka, S. Wyspiańskiego), spodziewano się przecież po nim, że «stworzy dzieło, którym całkowicie zasłuży na nazwę polskiego Claudela» (K. Czachowski). Jeszcze wyżej cenił dorobek dramatyczny R-ego – zbieżny po części z jego własnymi poglądami estetycznymi – Stanisław Ignacy Witkiewicz, który w r. 1927 pisał do Edmunda Wiercińskiego: «I klasa jest A. R. (4 sztuki ma – 2 świetne)».
R. ogłosił także w „Słowie Polskim” korespondencje z Włoch, gdzie przebywał w l. 1929–30, recenzje w „Gazecie Lwowskiej”, artykuł Ciągłość dziejów a „Monsalwat” Górskiego w „Pamiętniku Literackim” (1934). Wygłaszał liczne odczyty (m. in. w radio, na poznańskich wieczorach czwartkowych») na tematy literackie i estetyczne. W r. 1939 opublikował przekład z francuskiego «misterium radiowego o Męce Pańskiej» pt. „Bóg Żywy” (P.) pióra C. i S. Malardów. Nie ogłoszone drukiem tłumaczenie z niemieckiego dramatu I. Madácha „Tragedia człowieka” zaginęło.
Drugą wojnę światową R. przeżył we Lwowie. Od jesieni 1941 pracował w dziale katalogów rzeczowych Biblioteki Ossolineum. Ogłosił konspiracyjny tomik wierszy Katechizm wojenny (Lw. 1942), napisał kilkanaście dramatów, powieść Los, przygotował zbiór liryków pt. Strofy gorzkie – wszystko nie drukowane, zaginęło. W l. 1942–5 był związany z powstałą we Lwowie przy parafii św. Wincentego a Paulo Sodalicją Mariańską Żeńską, wygłaszał dla niej prelekcje, pisał wiersze okolicznościowe i utwory sceniczne, które reżyserował i w których występował; był też autorem Jasełek zrealizowanych konspiracyjnie przez aktorów zawodowych (reżyser Bronisław Dąbrowski, grudzień 1943).
W r. 1946 osiedlił się R. w Krakowie, gdzie mieszkał do końca życia, często wyjeżdżając do Zakopanego. Żył w trudnych warunkach materialnych, zarabiał odczytami, przekładami tekstów religijnych i teologicznych z łaciny, włoskiego i hiszpańskiego (m. in. pism św. Jana od Krzyża), porządkował zbiory oraz kroniki klasztorne. Przez wiele lat kontynuował zaczętą we Lwowie epopeję Gawęda barska (nie druk., rkp. w B. Jag. i w B. Ossol.), ogłaszał niewiele (m. in. opowiadanie fantastyczne Niewidzialny kamień, Kat. 1948, w serii „Co tydzień powieść”). Opracowana przezeń sceniczna adaptacja „Don Kichota” (1949) została pokazana tylko w krakowskim Warsztacie Teatralnym na tzw. premierze czytanej (fragmenty druk. w: „Życie Liter.” 1953 nr 17). Później poświęcił się pracy translatorskiej. W r. 1957 wyszedł jego przekład „Wyznań hochsztaplera Feliksa Krulla” T. Manna (W.) uznany za «znakomity» (A. Wirth), po nim nastąpiło spolszczenie noweli „Fiorenza” tegoż pisarza (w zbiorze „Opowiadania”, W. 1963), kilku opowiadań E. T. A. Hoffmanna w tomie „Bracia Serafiońscy” (W. 1960) oraz „Dzienników” F. Kafki (Kr. 1961, pod pseud. Jan Werter).
R. był postacią barwną, o wielostronnych zainteresowaniach: «jedni widzieli w nim pisarza dramatycznego, inni poetę, tłumacza, prelegenta, narratora, błyskotliwego paradoksistę i żartownisia, mistyka, ulegle praktykującego katolika, wróżbitę i jasnowidza, teoretyka sceny, zdolnego matematyka, a nawet sprawnego pilota» (Z. Kozarynowa). Był R. wieloletnim członkiem Związku Literatów Polskich. Zmarł w Krakowie 5 III 1966 i został pochowany na cmentarzu Rakowickim.
Rodziny R. nie założył.
Bardzo dużo utworów R-ego pozostało w rękopisach, część z nich przeszła do zbiorów publicznych (m. in. do bibliotek: Narodowej, Ossolineum i Jagiellońskiej).
Bibliogr. dramatu pol., II; Pol. Bibliogr. Liter. za l. 1946 i n.; Straus S., Bibliografia źródeł do historii teatru w Polsce, Wr. 1957; – Czachowski K., Obraz współczesnej literatury polskiej 1884–1934, W. 1936 III; Eustachiewicz L., Z kronik dramaturgii międzywojennej, „Teatr” 1975 nr 6 s. 18–20; Grzegorczyk P., Z materiałów biobibliograficznych dotyczących pisarzy zmarłych w 1966 r., „Roczn. Liter.” 1966 s. 715–17; Kwiatkowski J., Literatura Dwudziestolecia, W. 1990; Ratajczak D., Rybickiego „Kostium arlekina”, „Życie Liter.” 1966 nr 20 s. 3; [Rec. Kostiumu arlekina]: [Grot-Bęczkowski A.] T. Kończyc, „Kur. Warsz,” 1928 nr 346 wyd. wieczorne s. 10–11, Lorentowicz J., Dwadzieścia lat teatru, W. 1935 V 342–9, Łopalewski T., „Kur. Wil.” 1927 nr 255 s. 2, Żeleński T., Pisma, W. 1964 XXII 551–7; [Rec. Nocy śnieżystej]: Jampolski W., „Gaz. Lwow.” 1928 nr 98, Kozicki W., „Słowo Pol.” 1928 nr 115–16, 118; [Rec. Tak było i będzie]: Terlecki T., „Gaz. Lwow.” 1932 nr 260; Sierotwiński S., Kronika życia literackiego w Polsce pod okupacją hitlerowską w l. 1939–45, Kr. 1988 I–II; Szul D., Tajny teatr młodzieżowy Lwów–Sodaliskowo 1942–5, „Nasza Przeszłość” T. 36: 1971 s. 53–79 (fot.); Śmigielski B., Reduta w Wilnie, W. 1989 passim; Turowski K., „Odrodzenie”, W. 1987; Wirth A., Literatura niemiecka, „Roczn. Liter.” 1957; – Adamski J., W czasie naszych spotkań, „Tyg. Powsz.” 1966 nr 27 (fot.); Bodnicki W., Muzy na Krupniczej, Kr. 1982 s. 331–3; Dawidowiczowa A., „Zeschnięte liście i kwiat…”, Kr. 1989; Dąmbska I., Wspomnienie o S. Łempickim i A. Rybickim, w: Ossolineum. Księga pamiątkowa, Wr. 1967 s. 39–41; Kosiński R., Wspomnienie o A. Rybickim, „Dzien. Pol.” 1966 nr 66; Kozarynowa Z., O A. Rybickim, „Wiadomości” (Londyn) 1968 nr 35; Kudliński T., Młodości mej stolica, Wyd. 2, Kr. 1984; Kwiatkowski T., Niedyskretny urok pamięci, Kr. 1982 s. 77–80; Piekarczyk K., Pluciński K., Wieczory czwartkowe w Pałacu Działyńskich, P. 1938 (fot.); Puzyna K., Z korespondencji Stanisława Ignacego Witkiewicza, „Pam. Teatr.” 1961 z. 4 s. 507; Sprawozdanie Dyrekcji C. K. Lwowskiego Gimnazjum im. Franciszka Józefa za r. szk. 1909–14, Lw. 1909–14; Swieżawski S., Wielki przełom, L. 1989; – „Dzien. Pol.” 1966 nr 57; – IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna (A. Bara).
Rościsław Skręt