INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Anna Barbara Libera      Anna Libera, pokolorowana rycina z XIX wieku.

Anna Barbara Libera  

 
 
1805-08-31 - 1886-06-10
Biogram został opublikowany w 1972 r. w XVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Libera Anna Barbara, krypt. i pseud. **, A. L., A… L…, Anna L., Anna L. Krakowianka, H., W....., W.....a, (1805–1886), literatka i poetka krakowska, działaczka oświatowa i publicystka, z zawodu hafciarka. Ur. 31 VIII w Krakowie, w rodzinie rzemieślniczo-mieszczańskiej, jako czwarte spośród pięciorga dzieci majstra cechu czerwonych garbarzy Jana Libery (zob.) oraz Barbary Fruzińskiej. O matce L-y dochowały się skąpe wiadomości. Wiemy jedynie, że pomagała mężowi w prowadzeniu garbarni na Piasku. Obarczona licznym potomstwem (posiadała trzech synów oraz dwie córki), miała odznaczać się usposobieniem dewocyjnym, a jednocześnie surowym dla dzieci. Wskutek jej decyzji L. została poddana bardzo wcześnie edukacji klasztornej u PP. Koletek, gdzie wychowywała się do r. 1812. W l. 1813–6 przebywała w konwikcie przy szkole dla dziewcząt PP. Prezentek w Krakowie. Tam w doskonałym stopniu zdobyła umiejętność szycia i haftu ozdobnego, które stały się później jej głównym zajęciem zarobkowym. Po ukończeniu szkoły pracowała w okolicznych dworach jako hafciarka, a zrażona niepowodzeniami, przebywała w klasztorze PP. Prezentek, do którego zamierzała wstąpić na stałe. Nie czując jednak dostatecznego powołania, wystąpiła w r. 1818 i osiadła przy rodzicach w Rudawie.

Pobyt w Rudawie (1818–27) wpłynął decydująco na rozbudzenie zainteresowań literackich L-y, głównie dzięki lekturze (dzieła Mickiewicza, Niemcewicza oraz różne pozycje z zakresu literatury naukowej i pięknej), pochodzącej z księgozbioru ojca. Twórczość poetycką (zapoczątkowaną jeszcze w szkole PP. Prezentek) rozwinęła w Rudawie, ale utwory swe zaczęła publikować znacznie później. W r. 1835 zamieszkała w Krakowie. W nie znanych bliżej okolicznościach przeżyła wówczas ciężki zawód i dramat osobisty, który odizolował ją od rodziny i zmusił do samodzielnego utrzymywania siebie i swej córki Joanny Łucji (ur. 11 XII 1835 w Krakowie, 1. v. Cetnarowiczowa, 2. v. Flachowa, zmarła tamże 1 VI 1923). Głęboki wstrząs, jaki L. przeżyła wówczas, dał jej jednocześnie impuls do podjęcia intensywnej pracy pisarskiej, do której nakłaniał ją również brat Jan Lucjan. Za jego pośrednictwem, nawiązała kontakt z wydawcą Stanisławem Gieszkowskim i uzyskawszy poparcie senatora Aleksandra Wężyka, ogłosiła swój pierwszy zbiór Poezyi (Kr. 1842).

Od 1844 r. L., jako członek Tow. Wstrzemięźliwości, rozpoczęła również akcję przeciwko pijaństwu wydając wierszowaną opowieść Przygoda z czartem Janka Magary pijaka (Kr. 1845), upowszechniającą zasady trzeźwości wśród ludności wiejskiej. Pokrewnej tematyki społeczno-obyczajowej dotyczyła opowieść prozą pt. Dobra pani i dobra służąca (Kr. 1845), poświęcona losowi dziewcząt wiejskich będących na służbie w mieście. Wkrótce ogłosiła dwa dalsze zbiory utworów, głównie o treści społeczno-patriotycznej (Nowe poezye, Kr. 1846 oraz Poezye narodowe, Kr. 1849). W jesieni 1848 r. L. wstąpiła do Tow. Naukowej Pomocy w Krakowie, mającego na celu szerzenie oświaty wśród ludu wiejskiego, a także u kobiet. L. była również członkiem Komitetu Polek w Krakowie, staraniem którego wygłosiła (w październiku t. r.) kilka odczytów publicznych dla kobiet na tematy społeczno-oświatowe. M. in. postulowała w nich potrzebę zorganizowania szkoły dla dziewcząt wiejskich służących w Krakowie. Wystąpienie publiczne L-y spotkało się z krytyką miejscowego społeczeństwa; niezrażona niechęcią środowiska, L. powróciła do zagadnień oświaty (także wychowania fizycznego) i równouprawnienia kobiet w swych późniejszych artykułach na łamach krakowskich czasopism (O kobietach, „Niewiasta” R. 2: 1862 oraz Równouprawnienie, „Kalina” R. 2: 1867 nr 19–26). Mimo bardzo skromnych swych dochodów, wydała i kolportowała bezpłatnie wśród chłopów swą wierszowaną sielankę pt. Wiejska rodzina (Kr. 1859).

Główną domeną długoletniej i obfitej ilościowo twórczości L-y stanowiły wiersze treści patriotyczno-narodowej, a także dramaty historyczne (prozą i wierszem), teksty piosenek ludowych – krakowiaków (wiele z nich przeszło bezimiennie do folkloru, gdzie odnalazł je i zapisał Oskar Kolberg, a także do szopki krakowskiej), powieści obyczajowe i opowiadania, głównie dla ludu wiejskiego. Utwory swe zamieszczała L. przede wszystkim w „Gwiazdce Cieszyńskiej” (1854–74), „Szkółce dla Młodzieży” (1854), „Niewieście” (1862), „Włościaninie” (1871) i w „Zagrodzie” (1871–5). Ponadto wydała osobno zbiór poezji pt. Wianeczek z wonnych kwiateczków dla dzieci (Kr. 1869), poemat Apostata (Kr. 1879) oraz utwór okolicznościowy na pamiątkę obchodu jubileuszu Jana Matejki Skarga i Rejtan (Kr. 1884).

Działalność pisarska i obywatelska L-y umożliwiła jej nawiązanie osobistych kontaktów z literatami i uczonymi krakowskimi (np. z Ambrożym Grabowskim, Wincentym Polem, Lucjanem Siemieńskim, Wincentym Kopffem, Michałem Bałuckim, Adamem Bełcikowskim, Franciszkiem Wężykiem, Józefem Majerem, Józefem Szujskim oraz Józefem Łepkowskim). Utrzymywała również korespondencję z wieloma czołowymi postaciami ówczesnego świata naukowego i literackiego, m. in. z Sabiną Grzegorzewską, Bronisławem Trentowskim, Teofilem Lenartowiczem i Józefem Ignacym Kraszewskim. Na starość, skutkiem postępującej ślepoty (katarakta) i niedowładu rąk, L. popadła w skrajną nędzę, żyjąc samotnie z zapomóg otrzymywanych od osób prywatnych (m. in. od prezesa AU J. Majera) oraz Zarządu Miejskiego w Krakowie (18 zł reńskich miesięcznie). Zmarła w Krakowie 10 VI 1886, pozostawiwszy pokaźną ilość swych utworów w rękopisie (znajdują się w zbiorach Biblioteki Czartoryskich w Krakowie).

 

Fot. w zbiorach rodzinnych Zofii Pająk w Kr.; – Estreicher; Korbut; Nowy Korbut (Romantyzm), VIII; Bibliografia Historii Polski XIX wieku, T. 2: 1832–1864 cz. 1, Wr. 1968; Enc. Org.; Enc. Org. (1898–1904); W. Enc. Ilustr.; W. Ilustr. Enc. Gutenberga; Bar, Słownik pseudonimów; Oesterr. Biogr. Lexikon; – [Bałucki M.], A. L. Krakowianka, „Nowa Ref.” R. 5: 1886 nr 134 s. 2; Barycz H., Z dni niedoli A. L-y, „Pam. Liter.” R. 44: 1953 z. 3/4 s. 313–23; Bieńkowski W., A. L. „Krakowianka” 1805–1886, Zarys życia i twórczości, Kr. 1968 (bibliogr. prac A. L-y za lata 1842–1961, fot.); Dubiecki M., A. L., Wspomnienie pośmiertne, „Bluszcz” R. 21: 1886 s. 201–2; [Estreicherowie S. i T.] Krupski J., Szopka krakowska, Kr. 1904; Harbut J. S., Mały Rzym, W. 1936 III 71, 216–7, 219; Homola I., Tygodnik Cieszyński i Gwiazdka Cieszyńska pod redakcją Pawła Stalmacha 1848–1887, Kat. 1968; Kolberg O., Dzieła wszystkie, Wr. 1962–3 V–VI; Sosnowski K., Poezja krakowska z czasów Wolnego Miasta 1815–1846, Kr. 1901; Wrzosek A., Józefa Majera życie i zasługi naukowe, Wr. 1957; – Zbiór poetów polskich XIX w., Oprac. P. Hertz., W. 1961 ks. 2; Życie kulturalne i artystyczne Krakowa w drugiej połowie XIX wieku. (Wybór listów) pod red. Z. Jabłońskiego, „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 3: 1957 [druk] 1959 (rec. Bieńkowski W., „Kwart. Hist.” R. 68: 1961 s. 538); – „Bibl. Warsz.” R. 46: 1886 t. 3 s. 160; „Czas” R. 39: 1886 nr 132 s. 3; „Gwiazdka Cieszyńska” R. 39: 1886 s. 266; „Kłosy” T. 43: 1886 s. 86–7 (M. Dubiecki, fot.); „Kur. Warsz.” R. 66: 1886 nr 166 b s. 4 (M. Dubiecki); „Rocznik” (Sambor) R. 20: 1897 s. 317; „Szkoła” R. 19: 1886 nr 25 s. 198; „Warta” R. 12: 1885/6 s. 5613; „Wiad. Bibliogr. Warsz.” R. 5: 1886 s. 79; – Arch. Państw. w. Kr.: rkp. E 56, 105, 106, 112; B. Czart.: rkp. EW XVII/1639–1643, 1946; B. Jag.: rkp. 5755 vol. 1, 6460 IV; B. Ossol.: rkp. 12737 III; B. PAN Kr.: rkp. 2020.

Wiesław Bieńkowski

 

 
 

Powiązane zdjęcia

   

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Jan Libera

1769 - 1840-07-09 rzemieślnik
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 
 

Józef Kremer

1806-02-22 - 1875-06-02
filozof
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.