INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Anna Ewa (imię używane Hanna) Pohoska (Rzepecka-Pohoska)     

Anna Ewa (imię używane Hanna) Pohoska (Rzepecka-Pohoska)  

 
 
1895-05-29 - 1953-09-30
Biogram został opublikowany w latach 1982-1983 w XXVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Pohoska (Rzepecka-Pohoska) Anna Ewa (imię używane Hanna), pseud. Szczęsna, Ewa Białynia, Ewa Stawisz, Jerzy Nałęcz (1895–1953), historyk, pedagog, docent Uniw. Warsz. Ur. 29 V w Poznaniu, była córką Kazimierza Rzepeckiego, dziennikarza, i Izy Moszczeńskiej (zob.). Uczęszczała na pensję Jadwigi Kowalczykówny i Jadwigi Jawurkówny w Warszawie i ukończyła ją w r. 1912. W jesieni 1910 była współorganizatorką tajnego koła młodzieży postępowo-niepodleglościowej, a w r. 1912 sekcji żeńskiej tajnego Związku Strzeleckiego w Warszawie. Od stycznia do czerwca 1913 uczęszczała na kursy wojskowe organizowane przez Związek Strzelecki. Wyjechawszy do Krakowa we wrześniu 1913 P. uzupełniła maturę obowiązującą przy wstępie na UJ, a w r. akad. 1913/14 rozpoczęła tam studia historyczne. Przyjąwszy pseudonim Szczęsna, równocześnie brała udział w prowadzonych przez «Strzelca» ćwiczeniach polowych, strzelaniu, kursach sanitarnych itp. Uczestniczyła, wraz z Heleną Radlińską, w działalności Uniwersytetu Ludowego im. Adama Mickiewicza (w wypożyczalni przeźroczy, a następnie w wypożyczalni książek) oraz jako członek «Promienia» w akcjach oświatowych. Po wybuchu pierwszej wojny światowej przez kilka tygodni na przełomie sierpnia i września 1914 pracowała w prowianturze Legionów Polskich w Jędrzejowie. W październiku t. r. była urzędniczką ekspozytury Polskiej Organizacji Narodowej (PON) z siedzibą w Łodzi, kierowanej przez Witolda Jodkę-Narkiewicza, a w listopadzie placówki PON kierowanej przez Michała Sokolnickiego we Frysztacie. Od grudnia 1914 do sierpnia 1916 pracowała w Biurze Prasowym Naczelnego Komitetu Narodowego, początkowo w Jabłonce, a następnie w kolejnych miejscach pobytu tego biura w Sławkowie i Piotrkowie Trybunalskim; prowadziła administrację tygodnika „Wiadomości Polskie”, porządkowała archiwum biura, a ponadto kierowała komórką kurierską.

W r. akad. 1916/17 P. wznowiła studia historyczne na Uniw. Warsz. Równocześnie prowadziła od grudnia 1916 do lutego 1917 kancelarię Józefa Piłsudskiego, a następnie do lipca 1917 pracowała jako urzędniczka w Biurze Komisji Wojskowej Tymczasowej Rady Stanu. W r. 1917 wyszła za mąż za Jana Pohoskiego. W r. szk. 1917/18 uczyła historii w warszawskich szkołach średnich Pauliny Hewelke, Tow. im. Jana Miłkowskiego (późniejsze Gimnazjum im. Narcyzy Żmichowskiej), Rebeki Perły Lubińskiej i Ewy Strauch-Szlezyngierowej. W wydawnictwie M. Arcta opublikowała w tym okresie, pod pseud. Ewa Białynia, kilka broszurek popularyzujących historię Polski, a m. in. Warszawa w czasie powstania kościuszkowskiego 1794 roku (W. 1917, wyd. 2. W. 1922), Powstanie listopadowe (W. 1917, wyd. 5. W. 1930), Ignacy Prądzyński generał wojsk polskich w latach 1830–1831 (W. 1918, wyd. 2. W. 1924). W r. 1918 napisała na zamówienie Biura Pracy Społecznej pracę Ziemia chełmska i Podlasie w walkach o niepodległą Polskę (nieopublikowana). W t. r. przeniosła się do Lublina, gdzie uczyła historii i języka polskiego w szkołach średnich Michaliny Sobolewskiej, Wacławy Arciszowej oraz Władysława Kunickiego. Po powrocie do Warszawy podjęła ponownie w l. akad. 1920/1 i 1921/2 studia historyczne, uzyskując w r. 1923 na podstawie pracy Sprawa oświaty ludu w dobie Komisji Edukacji Narodowej (Kr. 1925), pisanej pod kierunkiem prof. Marcelego Handelsmana, stopień doktora filozofii. W l. 1920–1 wydała, pod pseud. Jerzy Nałęcz, serię 9 broszurek o treści historyczno-patriotycznej, przeznaczoną dla wojska, m. in. Stanisław Żółkiewski kanclerz i hetman wielki koronny (W. 1920), Jak książę Józef walczył z Austriakami o odzyskanie Galicji (W. 1920), Wśród żołnierzy Kościuszki (W. 1921), Opowiadania o Krakowie (W. 1921), a w r. 1925, pod pseud. Ewa Białynia, kolejną serię broszur w wydawnictwie M. Arcta, takich jak Powstanie styczniowe (W.), Opowiadania historyczne (W.), Hołd Pruski. Krzyżacy, Prusacy a Polska 1525–1925 (W.). Równocześnie kontynuowała pracę nauczycielską w warszawskich szkołach średnich: Tow. «Chinuch» (1919/20), R. P. Łubińskiej (1919–21), Janiny Zdziennickiej i Janiny Popielewskiej (1921–4), Wandy Posselt-Szachtmajerowej (1922–30), Zofii Stiche (1925/6) i Władysławy Lange (1927–9). Wykładała również w l. 1926–8 w Państwowych Kursach Nauczycielskich, kierowanych przez Władysława Spasowskiego. Od 1 X 1926 do wybuchu drugiej wojny światowej prowadziła na Uniw. Warsz. zlecone wykłady i ćwiczenia z dydaktyki historii oraz z historii wychowania.

W l. 1930–7 P. uczyła historii w państwowym Gimnazjum im. Emilii Plater, a równocześnie była instruktorką w Wydziale Programowym Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, gdzie zajmowała się problematyką wychowania obywatelskiego i nauki o Polsce współczesnej w szkołach średnich ogólnokształcących. Od maja 1930 była członkiem Komisji Egzaminów Państwowych na Nauczycieli Szkół Średnich w Warszawie, a od listopada t. r. członkiem Komisji Oceny Książek Szkolnych. W r. 1931 wraz z Ireną Posseltówną kierowała pracami zespołu wychowania obywatelskiego w związku ze zmianą programów szkolnych. W l. 1931–6 redagowała, początkowo wraz z Januszem Jędrzejewiczem, a od r. 1932 z Janem Biłkiem, kwartalnik „Zrąb” – przeznaczony dla nauczycieli. Pismo to, będące organem grupy ideologów wychowania państwowego o tej samej nazwie, propagowało kult marszałka Piłsudskiego i czynu zbrojnego Legionów. P., gorąca zwolenniczka tych idei, głosiła je w wykładach dla nauczycieli oraz w publikacjach. Główna praca P-iej w tej dziedzinie Wychowanie obywatelsko-państwowe (W. 1931) została ostro skrytykowana przez opozycję nauczycielską i wycofana z handlu księgarskiego po kilku tygodniach rozpowszechniania, a drugie poprawione wydanie ukazało się w r. 1936. Tej tematyki dotyczył też m. in. artykuł Ideowe podstawy wychowania obywatelskiego („Zrąb” 1932) oraz hasło Wychowanie obywatelsko-państwowe do I tomu „Encyklopedii Wychowania” (W. 1933). Jedną z ważniejszych prac P-iej była przeznaczona dla potrzeb studentów Dydaktyka historii (W. 1928, wyd. 2. W. 1937). Z dziedziny dydaktyki opublikowała także książki: Historia w szkole powszechnej (W. 1933) i Nauczanie i popularyzacja historii w ostatnim pięćdziesięcioleciu (1887–1937), (Lw. 1937). W tym okresie opracowała, wraz z Marią Wysznacką, podręczniki historii dla V i VI klasy szkoły powszechnej Z naszej przeszłości (W. 1933, 1934) oraz dla klasy VII Z naszej teraźniejszości (W. 1936); podręczniki te wznawiano w następnych latach. P. była też współautorką (wraz ze Stanisławem Arnoldem i Czesławem Leśniewskim) podręcznika dla szkół średnich Polska w rozwoju dziejowym, I–II (W. 1929, 1934). Liczne wyjazdy zagraniczne P-iej mające na celu zapoznanie się z metodami nauczania i programami szkolnymi znalazły swe odbicie w publikacjach o charakterze sprawozdawczym. P. brała udział w zjazdach historyków polskich: na IV Zjeździe w r. 1925 w Poznaniu wygłosiła referat o wynikach ankiety na temat nauczania historii w szkole, na V Zjeździe w r. 1930 w Warszawie referat Stan nauczania historii zagranicą (Pam. Zjazdu, I) oraz na VI Zjeździe w r. 1935 w Wilnie wygłosiła dwa referaty: Historia w liceum („Wiad. Hist.-Dydakt.” 1935) i Nauka o państwie (tamże). Brała także udział w Kongresie Wychowania Moralnego w Paryżu w r. 1930 oraz w Konferencji Pedagogicznej w Hadze w r. 1932. Od r. 1930 była współpracowniczką Komisji do dziejów oświaty i szkolnictwa Polskiej Akademii Umiejętności, współpracowała też z Polskim Tow. Naukowo-Pedagogicznym.

W lutym 1934 P. habilitowała się na Uniw. Warsz. na podstawie pracy „Rewolucja szkolna” we Francji 1762–1772 (W. 1933). Praca ta została ostro skrytykowana przez księdza Stanisława Bednarskiego („Kilka uwag o nieudanej książce”, „Przegl. Powsz.” 1934 i odb.), który zarzucał autorce powierzchowność opracowania, opartego wyłącznie na źródłach drukowanych, a także wytykał dużą liczbę błędów faktograficznych i pomyłek korektowych; po replice P-iej w „Przeglądzie Historycznym” ks. Bednarski opublikował w „Przeglądzie Powszechnym” „P. H. Pohoskiej w odpowiedzi”. Od r. 1934 była P. członkiem zarządu głównego Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet, a w l. 1936–9 przewodniczącą zarządu. W l. 1934–6 redagowała organ związkowy „Praca Obywatelska”. Z ramienia tego Związku była sekretarką komitetu organizacyjnego Kongresu Pracy Kobiet, który odbył się we wrześniu 1938. W r. 1939 jako wydawnictwo Związku opublikowała P. pracę Rozważania o ordynacji wyborczej (W.). We wrześniu 1935 P. została wybrana z terenu Warszawy na zastępcę senatora. W listopadzie 1937 opracowała, wraz z Wandą Pełczyńska, i wręczyła marszałkowi Edwardowi Rydzowi-Śmigłemu w imieniu organizacji kobiecych memoriał protestujący przeciwko polityce Obozu Zjednoczenia Narodowego (OZN), a zwłaszcza rozbudzaniu nacjonalizmu i antysemityzmu. W grudniu t. r. podpisała wraz z grupą profesorów i docentów odezwę „W obronie kultury polskiej”, występującą przeciw zajściom antysemickim na wyższych uczelniach w Warszawie. W latach dwudziestych P. była członkiem Komitetu Redakcyjnego wydawnictwa wspomnień uczestniczek walk o niepodległość w l. 1910–15 („Wierna służba”, W. 1927) i w l. 1915–18 („Służba ojczyźnie”, W. 1929), w których zamieściła też kilka własnych wspomnień, m. in. Sekcja żeńska Związku Strzeleckiego w Warszawie 19121914 („Wierna służba”). W latach trzydziestych opublikowała P. dużą liczbę artykułów i recenzji w czasopismach: „Gimnazjum”, „Głos Nauczycielski”, „Kwartalnik Historyczny”, „Minerwa Polska”, „Oświata i Wychowanie”, „Przegląd Humanistyczny”, „Przegląd Pedagogiczny”, „Wiadomości Historyczno-Dydaktyczne”. Największą liczbę publikacji umieściła w kwartalniku „Zrąb” częściowo pod pseud. Ewa Stawisz. W ostatnich latach poprzedzających wybuch drugiej wojny światowej pracowała nad dużą monografią, która drukiem ukazała się już po śmierci P-iej Wizytatorowie generalni Komisji Edukacji Narodowej (L. 1957). W l. 1937–9 P. uczyła historii w Gimnazjum państwowym im. Aleksandry Piłsudskiej. W okresie okupacji niemieckiej, aż do r. 1944, w tymże Gimnazjum działała w tajnym nauczaniu. Wykładała też historię wychowania na tajnych kompletach Wydziału Humanistycznego Uniw. Warsz. Równocześnie pracowała w archiwum Biura Informacji i Propagandy (BIP) Związku Walki Zbrojnej, później Armii Krajowej (szefem BIP był jej brat płk Jan Rzepecki), oraz prowadziła kancelarię Komendy Głównej Armii Krajowej. Liczne artykuły P-iej ukazywały się anonimowo w prasie tajnej. Dom P-iej był w latach okupacji ośrodkiem tajnej pracy kulturalnej. Po upadku powstania warszawskiego 1944 r., które spędziła na Żoliborzu, przeszła przez obóz w Pruszkowie i w końcu listopada t. r. osiadła w Częstochowie. Pracowała tam w Archiwum Miejskim, a równocześnie na tajnych kursach uniwersyteckich prowadziła wykłady i zorganizowała seminarium z dziedziny pedagogiki.

Po wyzwoleniu Częstochowy P. kontynuowała do kwietnia 1945 zajęcia na ujawnionych kursach akademickich. Następnie przeniosła się do Warszawy, gdzie w r. akad. 1945/6 prowadziła wykłady zlecone z historii wychowania i dydaktyki historii na Uniw. Warsz. Uczyła również historii w XVI Gimnazjum państwowym (dawniej im. A. Piłsudskiej). Od czerwca 1946 do r. 1951 była docentem etatowym historii wychowania i doktryn pedagogicznych na Wydziale Humanistycznym, a następnie w l. 1951–3 docentem etatowym pedagogiki na Wydziale Filozoficzno-Społecznym Uniw. Warsz. W r. 1945 Senat Uniw. Warsz. wystąpił z wnioskiem o przyznanie P-iej tytułu profesora, wniosek nie został jednak pozytywnie załatwiony. Od grudnia 1946 P. była współpracowniczką Komisji Historycznej Wydziału II Tow. Naukowego Warszawskiego. W r. 1948/9 wykładała w Instytucie Pedagogicznym Związku Nauczycielstwa Polskiego. W tym okresie wydane zostały w opracowaniu i redakcji P-iej wybory pism pedagogicznych J. Locke’a (W. 1948), M. Montaigne’a (W. 1948) i J. J. Rousseau (W. 1949). Była członkiem organizacji nauczycielskich, Stowarzyszenia Kobiet z Wyższym Wykształceniem, Tow. Miłośników Historii i in. Zmarła 30 IX 1953 w Warszawie i pochowana została na cmentarzu Powązkowskim. Była odznaczona Krzyżem Niepodległości, Krzyżem POW i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Wiele prac P-iej pozostało w rękopisie (wśród nich znajdują się zapiski pamiętnikarskie dotyczące m. in. jej matki Izy Moszczeńskiej). Do ważniejszych należy kilka rozpraw poświęconych działalności pijarów w Polsce, a także liczne prace z dziedziny biografistyki. Przechowywane są w działach rękopisów Biblioteki Uniw. Warsz., Biblioteki Jagiellońskiej i Biblioteki Ossolineum we Wrocławiu.

W małżeństwie z Janem Pohoskim (zob.) P. miała dwoje dzieci: Ewę (zob.) i Jana, który zginął w czasie powstania warszawskiego (o nim wzmianka w życiorysie ojca).

 

Możdżeń S. J., Bibliografia historii wychowania za lata 1918–1939, Wr. 1978; Album-skorowidz Senatu i Sejmu 1935–40, s. 198; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Zieleniewski, Sejm i Senat 1935–1940; Naczelny Komitet Narodowy i jego współpracownicy (1914–1915), Kr. (1915) s. 6; Zagórowski, Spis nauczycieli, I–II; – Araszkiewicz F. W., Ideały wychowawcze Drugiej Rzeczypospolitej, W. 1978; tenże, Szkoła średnia ogólnokształcąca w Polsce w latach 1918–1932, Wr. 1972; Bałtruszajtys G., Samodzielni pracownicy naukowi Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1945–1961, „Roczniki Uniw. Warsz.” R. 3: 1962 s. 117; Garbowska W., Szkolnictwo powszechne w Polsce w latach 1932–1939, Wr. 1976; Ługowski B., Szkolnictwo w Polsce 1929–1939 w opinii publicznej, W. 1961; Manteuffel T., Uniw. Warsz. 1915/16–1934/5; tenże, Uniwersytet Warszawski w latach wojny i okupacji. Kronika 1939/40–1944/45, W. 1948 s. 30; Pełczyńska W., Wspomnienia o H. P-iej, „Wiadomości” 1954 nr 1 s. 3; Radlińska H., Z dziejów pracy społecznej i oświatowej, Wr. 1963; Trzebiatowski K., Szkolnictwo powszechne w Polsce w latach 1918–1932, Wr. 1970; – Gałecki W., Jeszcze raz przez życie, Kr. 1966; Prace Departamentów i Biur Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego…, W. 1918 s. 71; Pohoska H., Dom, „Tyg. Powsz.” 1969 nr 37; Rzepecka-Pohoska H., Wspomnienia z pracy w departamencie wojskowym (1915–1916), „Niepodległość” T. 10: 1976 s. 178–206; Służba ojczyźnie, W. 1929; Wierna służba, W. 1927; Zanowa J., W służbie oświaty. Pamiętnik z lat 1900–1946, Wr. 1961; – „Dzien. Urzędowy Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego” 1930, nr 6 s. 294, 1931 nr 1 s. 20; „Życie Warszawy” 1953 nr 236 s. 5; – AAN: Akta personalne Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, teczka nr 5126; Arch.Uniw. Warsz.: Akta personalne, teczka nr K. 1542 oraz sygn. R. 51–26; B. Jag.: rkp. Przyb. 318/76; B. Ossol.: rkp. 14312/II, 14374/II, 14376/II; B. Uniw. Warsz.: rkp. 397–401, 406 a–b, 564 a, 566 a–b–c, 567–573, 574 a–b–c, 575, 576 a–b, 577–578, 618; – Materiały w posiadaniu brata Jana Rzepeckiego (m. in. fragment mszp. pamiętnika P-iej); Informacje J. Rzepeckiego i Kaliny Gawęckiej z Warszawy.

Stanisław Konarski

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Ewa Pohoska

1918-07-19 - w nocy 1944-10-10 na 10-11 działaczka konspiracyjna
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Leopold Tyrmand

1920-05-16 - 1985-03-19
pisarz
 

Józef Mieczysław Mączka

1888-06-02 - 2 lub 6 września 1918
legionista Piłsudskiego
 

Ryszard Bugajski

1943-04-27 - 2019-06-07
reżyser filmowy
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Stanisław Walenty Strugarek

1911-03-21 - 1965-11-21
pisarz
 

Edmund Szczepaniak

1905-01-22 - 1978-10-21
inżynier
 

Bolesław Feliks Surówka

1905-01-21 - 1980-09-29
publicysta
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.