INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Antoni Jan Stychel     
Biogram został opublikowany w latach 2007-2008 w XLV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Stychel Antoni Jan, pseud. Społecznik (1859–1935), ksiądz rzymskokatolicki, działacz społeczny, poseł do pruskiego Landtagu i Reichstagu oraz do Sejmu Ustawodawczego, senator Rzeczypospolitej Polskiej.

Ur. 13 VI we wsi Dłusko (Dłusk, pow. międzychodzki), był synem Władysława, (zm. ok. 1871), urzędnika sądowego we Wrześni, i Joanny z Przygodzkich, która wyszła powtórnie za mąż za Kazimierza Kolanowskiego.

Szkołę elementarną ukończył S. we Wrześni. Od r. 1871 uczył się w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, gdzie działał w tajnym kółku samokształceniowym (późniejsze Tow. Tomasza Zana) oraz był łącznikiem z podobnymi kółkami w Poznaniu, Gnieźnie i Inowrocławiu. Po zdaniu matury rozpoczął w r. 1881 studia inżynierskie budowy maszyn okrętowych na politechn. (Technische Hochschule) w Charlottenburgu (obecnie dzielnica Berlina). Podczas studiów był prezesem zarządu tamtejszego Tow. Naukowego Akademików Polaków. W r. 1886 przerwał naukę i dzięki stypendium konsystorza arcybiskupiego w Poznaniu podjął studia teologiczne na uniw. w Würzburgu; również tam był prezesem zarządu Tow. Naukowego Akademików Polaków «Polonia». W r. 1888 przeniósł się do Gniezna, gdzie kształcił się w seminarium duchownym archidiec. gnieźnieńskiej i poznańskiej. Dn. 25 VII 1889 przyjął święcenia kapłańskie i 30 VII t.r. został mianowany mansjonarzem-wikariuszem w paraf. kolegiackiej św. Marii Magdaleny w Poznaniu. Należał do zarządu powołanego przez Juliana Bukowieckiego tzw. bractwa kwestarskiego tamże oraz pełnił funkcję patrona tamtejszego Katolickiego Tow. Rzemieślników Polskich św. Józefa (w r. 1891 włączył do niego Stow. Czeladzi Katolickiej). Od r. 1891 do śmierci był członkiem zwycz. Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk (działał w Wydz. Historyczno-Literackim). W r. 1892 na zjeździe prezesów i delegatów Towarzystw Przemysłowych w W. Ks. Pozn. przeciwstawiał się utworzeniu organizacji centralnej, natomiast apelował o ujednolicenie statutów i programu działania poszczególnych towarzystw. T.r. został penitencjarzem i kaznodzieją katedralnym oraz kanclerzem kurii w Poznaniu. W r. 1893 podpisał protest duchowieństwa poznańskiego przeciw akcji pism ludowych „Orędownik” i „Postęp”, krytykujących ugodową postawę abp. gnieźnieńsko-poznańskiego Floriana Stablewskiego. T.r. założył w Poznaniu Katolickie Stow. Robotników Polskich, a na II wiecu katolickim dla ludności polskiej tamże (3–6 VI 1894) zaapelował o utworzenie osobnego katolickiego stowarzyszenia młodzieży rzemieślniczej (O potrzebie towarzystw czeladzi i robotników katolickich, w: „Pamiętnik II wiecu katolickiego dla ludności polskiej pod panowaniem pruskim odbytego w Poznaniu w dniach 3, 4, 5 i 6 czerwca 1894 r.”, P. 1894). Od 5 VII t.r. był krótko nauczycielem języka polskiego w poznańskim seminarium duchownym. Z ks. Edmundem Dalborem założył 11 XI 1895 w Poznaniu Tow. Młodzieży Polsko-Katolickiej św. Stanisława Kostki, które zapoczątkowało proces tworzenia analogicznych towarzystw w innych miejscowościach. W r. 1896 został proboszczem paraf. św. Marii Magdaleny i funkcję tę sprawował do końca życia. Od t.r. był też prałatem prepozytem kapit. kolegiackiej oraz cenzorem ksiąg o treści religijnej w kurii poznańskiej. Przyczynił się do budowy w Poznaniu Domu Katolickiego.

W r. 1898 został S. obrany posłem do pruskiego Landtagu z okręgu średzko-wrzesińskiego; przystąpił do Koła Polskiego. Na zjeździe katolickich towarzystw robotniczych (28 XI 1900) w Domu Katolickim w Poznaniu doprowadził do ich zjednoczenia oraz powołania w archidiec. gnieźnieńsko-poznańskiej Związku Katolickich Robotników Polskich; został prezesem zarządu tego związku i również tę funkcję pełnił do śmierci. Przemawiał na pogrzebach zasłużonych Wielkopolan, m.in. Stanisława Mottego (1900) i Maksymiliana Jackowskiego (1905). W r. 1901 zaangażował się w sprawę strajku szkolnego dzieci wrzesińskich: 15 V t.r. był głównym mówcą na wiecu protestacyjnym we Wrześni, a następnie działał w komitecie pomocy rodzicom strajkujących dzieci, zawiązanym na przełomie listopada i grudnia w Poznaniu pod przewodnictwem Józefa Kościelskiego. W przemówieniu wygłoszonym w Landtagu 7 III 1902 skrytykował dyskryminację Polaków w szkolnictwie pruskim. We wrześniu 1903 wytoczono mu w Gnieźnie proces pod zarzutem udzielania pomocy dwóm skazanym matkom z Wrześni, zbiegłym za granicę przed odbyciem kary więzienia, ale sąd go uniewinnił. Jesienią t.r. został ponownie wybrany do Landtagu. W r. 1904, po rezygnacji Józefa Mycielskiego, objął także mandat posła do Reichstagu z okręgu rawicko-gostyńskiego; również w Reichstagu należał do Koła Polskiego. Zwolennik frakcji narodowo-demokratycznej, uważany był za jednego z najaktywniejszych polskich parlamentarzystów: «cięty, znakomity mówca i wytrawny polityk, bierze żywy udział we wszystkich wielkich kampaniach obu Kół w obronie praw naszych» (K. Rzepecki). Największy rozgłos zyskały w tym czasie jego wystąpienia w Landtagu w sprawach pruskiej polityki oświatowej (15 III t.r.) oraz szykan wobec berlińskiego «Sokoła» (2 XII), natomiast w Reichstagu w sprawie strajku szkolnego w Poznańskiem (11 I 1907). W tłumaczeniu polskim publikował swoje wystąpienia m.in. w „Kurierze Poznańskim” i „Gazecie Grudziądzkiej”. S. był członkiem honorowym poznańskiego «Sokoła» oraz zasiadał w Zarządzie «Straży», organizacji założonej 29 IV 1905 w Poznaniu przez Kościelskiego, chroniącej polskie interesy w zaborze pruskim; na tym forum m.in. bronił przed zamknięciem wyższą szkołę żeńską Antoniny Estkowskiej w Poznaniu. W grudniu 1906 na wiecu w Kórniku skrytykował po raz kolejny pruską politykę oświatową, za co rejencja poznańska przez cztery lata zabiegała o skazanie go za obrazę władzy. W r. 1907 opracował dla Stolicy Apostolskiej memoriał w sprawie strajku szkolnego w Poznańskiem; do Rzymu zawieźli go August Cieszkowski i Jan Żółtowski. Ogłaszał artykuły o katolickich związkach zawodowych w organie Związku Katolickich Robotników Polskich „Ruchu Chrześcijańsko Społecznym”. T.r. został wybrany do Reichstagu, a w r. 1908 do Landtagu. Dn. 3 III t.r. wystąpił w Landtagu przeciw ustawie wywłaszczeniowej. W l. 1912–18 ponownie zasiadał w Reichstagu, natomiast jego mandat w Landtagu wygasł w r. 1913. W l. 1912–14 przeprowadził renowację poznańskiej kolegiaty farnej. W l. 1912–20 był sędzią prosynodalnym, a w l. 1915–18 egzaminatorem prosynodalnym. Od r. 1913 zasiadał w Wydz. Kulturalnym Rady Narodowej w Poznaniu.

Po wybuchu pierwszej wojny światowej w r. 1914 wszedł S. w skład tajnego Koła Towarzyskiego (od stycznia 1916 Tajny Międzypartyjny Komitet Obywatelski, od lipca 1918 Centralny Komitet Obywatelski); od r. 1917 był członkiem jego Wydz. Wykonawczego. Prawdopodobnie w r. 1916 wstąpił do Ligi Narodowej. Na początku r. 1918, podczas wyjazdów na leczenie do Szwajcarii, kontaktował się w Lozannie i Paryżu z Komitetem Narodowym Polskim. W lutym t.r. zaprotestował w Reichstagu przeciw ustaleniom brzeskiego traktatu pokojowego (poseł G. Stresemann nazwał go wówczas «kapłanem nienawiści»), a 23 X zażądał tamże od Niemiec spełnienia zasady «redde quod debes» («oddaj, coś wziął»), czyli zgody na powstanie niepodległej i zjednoczonej Polski. Później rząd niemiecki w nocie do rządu brytyjskiego (15 I 1919) twierdził, że przemówienia w Reichstagu Wojciecha Korfantego i S-a w październiku 1918 były wstępem do prowokacji polskich wobec Niemców, uwieńczonych wybuchem powstania wielkopolskiego.

Będąc przekonany, że konferencja pokojowa zdecyduje o przyłączeniu ziem zaboru pruskiego do państwa polskiego, S. opowiedział się w poł. listopada 1918, na zebraniu przywódców ruchu polskiego w Banku Spółek Zarobkowych w Poznaniu, przeciw rozpoczęciu powstania. Prawdopodobnie uczestniczył 12 XI t.r. w powołaniu Tymczasowego Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej, a 26 XI został wybrany do Rady Ludowej m. Poznania (funkcje Rady Miejskiej sprawowała ona do kwietnia 1919). Dn. 3 XII 1918 w kolegiacie poznańskiej wygłosił kazanie na otwarcie Polskiego Sejmu Dzielnicowego, w którym zarysował program budowy Polski i szczególną rolę ziem byłego zaboru pruskiego w tym dziele (Kazanie sejmowe przy otwarciu polskiego sejmu dzielnicowego w Poznaniu w kolegiacie farnej dnia 3 grudnia 1918 r., P. 1918, P. 1934). Wybrany 5 XII 1918 przez Sejm Dzielnicowy do Naczelnej Rady Ludowej, został członkiem jej Prezydium (Rada rozwiązała się 19 VIII 1919). Po wybuchu powstania wielkopolskiego (27 XII 1918) zapewne popierał linię Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej, ale nie odgrywał roli pierwszoplanowej.

Na podstawie dekretu Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego z 8 II 1919 wszedł S. do Sejmu Ustawodawczego w Warszawie jako były poseł do Reichstagu; wstąpił do Klubu Związku Ludowo-Narodowego. Dn. 5 IV t.r. przemawiał w Sejmie w sprawie przeprowadzenia wyborów w oswobodzonej części Poznańskiego, m.in. polemizując z zarzutami Mieczysława Niedziałkowskiego, że dotychczasowa reprezentacja sejmowa Poznańskiego nie pochodziła z wyborów powszechnych. T.r. wchodził w Poznaniu w skład Prezydium Komitetu Obrony Śląska. Dn. 1 VI wybrano go na posła do Sejmu Ustawodawczego z okręgu poznańskiego (nr 3); kandydując jako bezpartyjny, nadal należał w Sejmie do Klubu Związku Ludowo-Narodowego. Po wyborze 3 X Stanisława Głąbińskiego na prezesa Klubu wszedł w skład jego Prezydium. W następstwie rezygnacji wicemarszałka Sejmu Stanisława Nowickiego z mandatu poselskiego, 21 X został wybrany przez aklamację wicemarszałkiem. Ponadto był członkiem komisji konstytucyjnej; od października 1919 do maja 1920 w zastępstwie jej przewodniczącego Macieja Rataja często przewodniczył jej posiedzeniom. Ok. r. 1921 wybrano go na członka i wiceprzewodniczącego sejmowej komisji oświatowej. Dn. 27 IV 1920 opowiedział się w Sejmie przeciw wnioskowi Juliusza Trzcińskiego o szybkie «połączenie zupełne» byłej dzielnicy pruskiej z resztą państwa. W r. 1922 został wybrany do Rady Naczelnej Związku Obrony Kresów Zachodnich (od r. 1934 Polski Związek Zachodni). T.r. kandydował do Senatu z woj. poznańskiego z listy bloku Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej i uzyskał mandat. W Senacie wstąpił do Klubu Związku Ludowo-Narodowego. Dn. 1 XII t.r. został wybrany na wicemarszałka Senatu; był też członkiem senackiej komisji regulaminowej. Należał do Rady Naczelnej Związku Obrony Kresów Zachodnich (1922–34) i Tow. Uczestników Powstania Wielkopolskiego. Dn. 24 VII 1925 został papieskim prałatem domowym.

Podczas zamachu majowego 1926 r. przebywał S. w Poznaniu. Dn. 16 V t.r. z wicemarszałkiem sejmu Leonem Plucińskim współprzewodniczył tam zebraniu posłów i senatorów z Wielkopolski, na którym potępiono akcję Piłsudskiego oraz wezwano społeczeństwo do nierespektowania poleceń z opanowanej przez zamachowców Warszawy. T.r. poświęcił na budynku szkoły we Wrześni tablicę upamiętniającą strajk z r. 1901. Dn. 10 X 1926 witał w poznańskiej kolegiacie prymasa Polski Augusta Hlonda podczas jego ingresu jako arcybiskupa gnieźnieńskiego i poznańskiego. Dn. 4 XII t.r. przewodniczył w Poznaniu nabożeństwu poprzedzającemu zebranie inauguracyjne Obozu Wielkiej Polski; wybrano go wówczas do Wielkiej Rady Obozu. W styczniu 1928 został członkiem Komitetu Wyborczego Katolicko-Narodowego; jednak po zakazie kandydowania, wydanym duchowieństwu przez Hlonda, wycofał się z wyborów. Nadal związany z ruchem narodowym, wg Bożeny Krzywobłockiej był w grupie dziewiętnastu duchownych tzw. wydziału propagandy katolicyzmu, który powstał w r. 1930 przy Zarządzie Głównym Stronnictwa Narodowego. Współorganizował w Poznaniu I Krajowy Kongres Eucharystyczny (26–29 VI t.r.). Po ujawnieniu maltretowania przywódców opozycji w twierdzy w Brześciu podpisał S. w styczniu 1931 protest społeczeństwa kresów zachodnich. Dn. 7 IV 1934 z okazji 50-lecia kapłaństwa magistrat poznański wydał na jego cześć śniadanie w «złotej sali» ratusza.

Zajęty działalnością społeczno-polityczną, S. stosunkowo niewiele czasu poświęcał swej parafii. Wyposażył jednak kolegiatę farną w Poznaniu w nowe dzwony (w miejsce zabranych przez Niemców w czasie pierwszej wojny światowej), w Głuszynie (obecnie w obrębie Poznania), dawnej prepozyturze kolegiackiej św. Jakuba (inkorporowanej do kolegiaty farnej) odnowił kaplicę, wybudował rezydencję dla kanoników kolegiackich i dom dla wikariuszy, a także dom gospodarczy. Zamieszczał wiadomości parafialne, a pod pseud. Społecznik także pogadanki religijno-społeczne w „Tygodniku Kościelnym Kolegiaty św. Marii Magdaleny”. Zmarł nagle 13 I 1935 w Poznaniu. W nabożeństwie żałobnym 18 I t.r. w kolegiacie farnej uczestniczył prymas Hlond, a pod poznańskim ratuszem przemawiał nad trumną Władysław Seyda. S. został pochowany na cmentarzu farnym w Poznaniu. Podczas likwidacji cmentarza w latach okupacji Niemcy zniszczyli grobowiec, a trumnę S-a zakopali na cmentarzu na Dębcu. Po wojnie szczątki S-a przeniesiono na cmentarz zasłużonych Wielkopolan na Wzgórzu św. Wojciecha w Poznaniu.

W poznańskiej kolegiacie farnej, w kaplicy Świętego Krzyża wmurowano w r. 1916 tablicę pamiątkową z okazji 25-lecia kapłaństwa S-a.

 

Dwa portrety, wg fot., na plebanii św. Marii Magdaleny w P.; Fot. w: Arch. Dok. Mechan. w W. (sygn. I–A–1032), B. Nauk. PAU i PAN w Kr. (sygn. 4716 t. 9 k. 29) oraz B. Pozn. Tow. Przyjaciół Nauk; – Absolwenci Gimnazjum i Liceum Świętej Marii Magdaleny w Poznaniu 1805–1950, P. 1995; Bibliografia katolickich czasopism religijnych w Polsce 1918–1944, L. 1981; Cmentarz zasłużonych na Wzgórzu świętego Wojciecha w Poznaniu, P. 1997; Kto był kim w Drugiej RP? (fot.); Paluszkiewicz M., Szews J., Słownik biograficzny członków tajnych towarzystw gimnazjalnych w Wielkim Księstwie Poznańskim 1850–1918, P. 2000; Sawicka F., Rupińska J., Bibliografia polskich wydawnictw pamiątkowych 1801–1914, Wr. 1973; Słown. Pol. Teologów Katol., VII (bibliogr.); Słown. pol. tow. nauk., II cz. 1; Słownik biograficzny katolicyzmu społecznego w Polsce, L. 1992 III (fot.); Szczechura, Zagadnienia kult.-oświat. Bibliogr.; Wielkopolanie XX wieku, P. 2001 (bibliogr., fot.); Wojtkowski, Bibliogr. historii Wpol.; Wpol. Słown. Biogr.; – Ajnenkiel A., Historia sejmu polskiego, W. 1989 II cz. 2; Baumgart J., Spuścizna rękopiśmienna ks. prałata Antoniego Stychla, „Roczniki Hist.” T. 13: 1937 s. 112–24; Chamot M., Polska myśl chrześcijańsko-społeczna w zaborze pruskim w latach 1890–1918, Tor. 1991; Cleinow G., Der Verlust der Ostmark, Berlin 1934 s. 65; Czepczyński W., Katolickie Towarzystwa Robotników Polskich w Wielkopolsce w latach 1893–1914, „Chrześcijanin w Świecie” R. 9: 1977 nr 52 s. 75–6, 78; Czubiński A., Powstanie wielkopolskie 1918–1919, P. 1978; Dworecki Z., Polskie Rady Ludowe 1918–1920, P. 1962 s. 13, 20, 23, 31, 35, 123, 125, 154; tenże, Poznań i Poznaniacy w latach Drugiej Rzeczypospolitej 1918–1939, P. 1994; Dzieje Gniezna, W. 1965; Dzieje Poznania, W.–P. 1994–8 II cz. 1–2 (fot.); Dzieje Wielkopolski, P. 1973 II (fot.); Grot Z., Księża polscy w parlamentach niemieckich 1848–1918, w: Na okazanie drogi, P. 1975 s. 164–5; Hemmerling Z., Posłowie polscy w parlamencie Rzeszy Niemieckiej i sejmie pruskim 1907–1914, W. 1968; Historia katolicyzmu społecznego w Polsce 1832–1939, W. 1981 (fot.); Jakóbczyk W., Studia nad dziejami Wielkopolski 1890–1914, P. 1967 III; Kaczmarek Z., Obóz Wielkiej Polski w Poznańskiem w latach 1926–1932, „Dzieje Najnowsze” R. 6: 1974 z. 3 s. 22, 33, 39; tenże, Wojciech Trąmpczyński (1860–1953), P. 1993; Karwat J., Od idei do czynu. Myśl i organizacje niepodległościowe w Poznańskiem w latach 1887–1919, P. 2002; Karwowski, Hist. W. Ks. Pozn., III; Kozicki S., Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964; Krukowski S., Geneza konstytucji z 17 marca 1921 r., W. 1977; Krzywobłocka B., Chadecja 1918–1937, W. 1974; Kulczycki J., Strajki szkolne w zaborze pruskim 1901–1907, P. 1993; Łukomski G., Polak B., Powstanie wielkopolskie 1918–1919, Koszalin–W. 1995; Maj E., Związek Ludowo-Narodowy 1919–1928, L. 2000; Marczewski J., Narodowa Demokracja w Poznańskiem 1900–1914, W. 1967; Michalski R., Polskie duchowieństwo katolickie pod panowaniem pruskim wobec sprawy narodowej w latach 1870–1920, Tor. 1998; Mroczko M., Związek Obrony Kresów Zachodnich 1921–1934. Gd. 1977; Nowacki J., Archidiecezja poznańska w granicach historycznych i jej ustrój, P. 1964 II; Pest C., Kardynał Edmund Dalbor (1869–1926). Pierwszy Prymas Polski Odrodzonej, P. 2004; Pietrzak J., Czy kard. August Hlond był zwolennikiem sanacji?, w: Kościół w II Rzeczypospolitej, L. 1980; tenże, Patriarcha z poznańskiej kolegiaty (Antoni Stychel 1859–1935), w: Byli wśród nas, P. 1978 (bibliogr., fot.); tenże, Senat Rzeczypospolitej Polskiej. Tradycja i współczesność XV–XXI w., W. 2002 s. 166 (fot.); Polacy w Berlinie. Inowrocław 1937 s. 13; Rudnicki S., Obóz Narodowo Radykalny. Geneza i działalność, W. 1985; Rzepecki K., Historia ustawy wyborczej pruskiej oraz wyniki wyborów do sejmu pruskiego z 1903 i 1908 r. na ziemiach polskich, P. 1913 s. XIX (fot.); Seyda M., Polska na przełomie dziejów. Fakty i dokumenty, P. 1927 I, 1931 II; Śmigiel K., Florian Stablewski, arcybiskup gnieźnieński i poznański (1841–1906), Gniezno 1993; Terej J. J., Idee, mity, realia. Szkice do dziejów Narodowej Demokracji, W. 1971; Trzeciakowski L., Posłowie polscy w Berlinie 1848–1928, W. 2003 (fot.); Wilczyński L., Katolickie organizacje młodzieży męskiej w Wielkopolsce 1860–1939, Tor. 2001; – Cieszyński N., Roczniki Katolickie na Rok Pański 1923, P. 1924; toż na r. 1926, P. 1926; toż na r. 1927, P. 1927; toż na r. 1936, P. 1936; Dziennik Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu w grudniu 1918, P. 1918 s. 16–26, 29–30, 91 (fot.); Jackowski T. G., W walce o polskość, Kr. 1972; Kłos J., Drugie dwadzieścia lat przy stoliku redaktorskim, „Przew. Katol.” 1938 nr 26 s. 437–8 (fot.); Krajna K., Z minionych dni. Przeżycia z 30 lat pracy w Stowarzyszeniach Młodzieży Polskiej w Poznaniu, P. 1925 s. 16, 64–6 (fot.); Mościcki–Dzwonkowski, Parlament RP 1919–27, (fot.); Pamiętnik I Zjazdu Niepodległościowego byłej dzielnicy pruskiej w Poznaniu 14 stycznia 1934 r., P. 1935 s. 18; I Krajowy Kongres Eucharystyczny w Polsce 26–29 VI 1930, P. [1930] s. 13, 17, 21; Powstanie Wielkopolskie 1918–1919. Wybór źródeł, P. 1983 s. 194, 375; Rocznik archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej na rok 1934, P. 1934; Rzepeccy, Sejm i Senat 1922–7, (fot.); Rzepecki, Sejm 1919, (fot.); Rzepecki K., Naprzód czy wstecz?, P. 1912 s. 86 (fot.); tenże, Pobudka wyborcza, P. 1907 s. 74 (fot.); Spraw. stenogr. Sejmu 1919–22; Spraw. stenogr. Senatu 1922–7; Stenographische Berichte des Preussischen Landtags. Haus der Abgeordneten, Berlin 1899–1913; Stenographische Berichte über die Verhandlung des Reichstags, Berlin 1903–18; Tomaszewski J., Walki o Noteć, P. 1930 s. 17; Veritate et scientia. Księga pamiątkowa w 125-lecie Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, W.–P. 1982 s. 232; Żółtowski J., Dwa pokolenia. Wspomnienia wielkopolskiego ziemianina, P. 1990; – „Czas” 1928 nr z 13 I; „Dzien. Berliński” 1906 nr z 31 X; „Dzien. Pozn.” 1914 nr 170–171 (fot.); „Kośc. Dzien. Urzęd.” R. 4: 1889 s. 11, R. 9: 1894 s. 9, R. 11: 1896 s. 14, R. 27: 1912 s. 83; „Kur. Pozn.” 1928 nr 9, 18, 504, 1934 nr 154 (fot.), nr 162 (fot.); „Ład” R. 3: 1983 nr 50 (F. Kącki); „Praca” (P.) R. 11: 1907 nr 6 s. 177 (fot.); „Robotnik” (P.) 1934 nr 15; „Tyg. Ilustr.” 1908 nr 13 s. 260 (fot.); – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1935: „Głos Narodu” R. 42 nr 15, „Kron. M. Poznania” nr 1 (Z. Zaleski), „Kur. Pozn.” nr 23 (fot.), nr 25, 27, 30–31, „Przew. Katol.” nr 4 (B. Deresiewicz, fot.), „Przew. Społ.” nr 29, „Robotnik” (P.) nr 3–4 (fot.); – AP w P.: sygn. PP 3442; Arch. Archidiec. w P.: sygn. KA 1118; B. Jag.: rkp. 8830 III k. 118 (koresp. Kazimierza Grabowskiego); B. UAM: rkp. 242 IV (spuścizna S-a); Dom Tow. Chrystusowego dla Polonii Zagran. w Puszczykowie: Acta Hlondiana, I cz. 11 k. 47; – Mater. Red. PSB: Kopie dok., fot. i portretów z Kancelarii Senatu RP.

Jerzy Pietrzak

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Tadeusz Kondrat

1908-04-08 - 1994-06-19
aktor teatralny
 
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Prot Adam Lelewel

1790-09-11 - 1884-03-21
oficer napoleoński
 

Jan Sudoł

1882-01-07 - 1964-03-26
działacz ruchu ludowego
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.