Jaworski Apolinary Jakub (1825–1904), minister dla Galicji, polityk konserwatywny. Ur. we Lwowie, syn Teodora, radcy sądu kryminalnego we Lwowie, i Józefy z Jaworskich. Ukończył studia prawnicze we Lwowie i w Wiedniu, w r. 1846 wstąpił do służby państwowej w charakterze praktykanta konceptowego. Zrezygnował wkrótce z kariery urzędniczej, osiadł w majątku Skwarzawie w pow. złoczowskim i zajął się gospodarką. W czasie powstania styczniowego był zaangażowany czynnie jako członek organizacji «białych». Aresztowany przez władze austriackie w r. 1864, odpokutował tę działalność więzieniem. Na arenę polityczną wstąpił J. po powstaniu, jako członek Rady Powiatowej w Złoczowie, następnie zaś przez tamtejszą wielką własność został wybrany do Sejmu Krajowego (1870), który z kolei delegował go (w l. 1870–3) na podstawie ówczesnej ordynacji wyborczej do Rady Państwa. Na forum sejmowym szczególnie aktywny udział brał w pracach komisji drogowej i w komisji dla sprawdzania czynności Wydziału Krajowego. Właściwą jednak karierę polityczną osiągnął po wprowadzeniu w życie bezpośrednich wyborów do parlamentu. Odtąd zasiadał tam stale, uzyskawszy mandat poselski złoczowskiej wielkiej własności. W parlamentarnym Kole Polskim piastował początkowo godność wiceprezesa i był jednym z najbliższych współpracowników K. Grocholskiego. Od r. 1882 faktycznie kierował czynnościami klubu, z powodu przewlekłej choroby Grocholskiego. W r. 1887 nieopatrznie powtórzywszy w kuluarach parlamentarnych słowa cesarskie o niebezpieczeństwie wojny z Rosją, wywołał niebywały popłoch na giełdzie wiedeńskiej, znany pod nazwą «Jaworski-Krach». Po śmierci Grocholskiego (12 XII 1888) wybrany został prezesem Koła; odgrywał w nim rolę decydującą, kierując polityką polską w Wiedniu w duchu proaustriackim, ugodowym w stosunku do rządu. «Myślą przewodnią, którą wyobrażał zmarły – pisała w nekrologu poświęconym J-emu „Gazeta Narodowa” – była polityka… zainaugurowana przez Agenora Gołuchowskicgo, a przyjęta przez sejm w słynnym adresie, w którym Adam Potocki zamieścił słowa: Przy Tobie stoimy i stać chcemy». Gdy w r. 1888 J. Dunajewski wniósł pod obrady parlamentu głośny wówczas projekt podatku od spirytusu, wtedy stosownie do życzenia cesarza Franciszka Józefa J. skłonił Koło Polskie do głosowania za wspomnianą ustawą, która wskutek tego przeszła w Radzie Państwa. W r. 1891 otrzymał godność tajnego radcy. W t. r. interweniował J. u cesarza, postulując decentralizację zarządu kolejnictwa. Rychło jednak wycofał się z zajętego w tej sprawie stanowiska, gdy sfery rządzące jako kontrargument wysunęły względy natury wojskowej. W październiku 1893 r. wypłynęła na porządek dzienny sprawa parlamentarnej reformy wyborczej, której projekt rząd E. Taaffego przedstawił Izbie Poselskiej. Projekt wywołał opozycję Koła Polskiego, przy czym J. przyczynił się do zmontowania koalicji konserwatywno-klerykalnych ugrupowań polskich, czeskich i austriackich, kierującej się przeciwko próbom częściowej demokratyzacji ordynacji wyborczej, co doprowadziło Taaffego do dymisji. W nowym gabinecie, tzw. koalicyjnym, objął J. tekę ministra dla Galicji (12 XI 1893), a po upadku A. Windischgraetza wszedł w tym samym charakterze do gabinetu Kilmansegga. W kolejnym gabinecie K. Badeniego (1895) ustąpił J. miejsca E. Rittnerowi. Wybrany ponownie prezesem Koła Polskiego (1896) kierował nim aż do schyłku swego życia. Jego zdecydowanie austrofilska polityka, krytykowana bardzo ostro nawet przez prasę galicyjską, szczególnie po śmierci L. Pinińskiego, zachwiała jego pozycją polityczną, a wrogie stanowisko wobec zamiaru upaństwowienia kolei Północnej Galicyjskiej całkowicie ją podkopało. Mimo to J. jako prezes Koła Polskiego zdołał uzyskać m. in. dla Galicji szereg poważnych ustępstw natury ekonomicznej i fiskalnej, korzystnych jednak w większości dla ziemiaństwa i burżuazji. Oprócz mów i artykułów publicystycznych J. wydał w r. 1879 w Krakowie pracę pt. Reprezentacja krajowa w Radzie Państwa 1879 r. Żonaty z Otylią Malinowską miał J. synów: Kazimierza i Tadeusza. Zmarł J. we Lwowie 24 X 1904 r.
W. Enc. Ilustr.; Oesterr. Biogr. Lexikon; Boniecki; Uruski; – Dunin-Wąsowicz K., Czasopiśmiennictwo ludowe w Galicji, Wr. 1952; tenże, Dzieje Stronnictwa Ludowego w Galicji, W. 1956; Feldman W., Stronnictwa i programy polityczne w Galicji 1848–1907, Kr. 1907; – Biliński L., Wspomnienia, W. 1925–6 I–II; Bogdanowicz M. Rosco, Pamiętniki, Kr. 1958; Chłędowski K., Pamiętniki, Wr.–Kr. 1951 I–II; Daszyński I., Pamiętniki, W. 1957 I–II; Głąbiński S.,Wspomnienia, Pelplin 1939; Ziemiałkowski F., Pamiętniki, Cz. 4, Kr. 1904; – „Gaz. Narod.” 1904 nr 245–96 z 26 X–28 XII; Kalendarz Krak. J. Czecha, 1904 s. 145; „Naprzód” 1904 nr 296 z 25 X; „Nowa Ref.” 1904 nr 245 z 25 X; „Słowo Pol.” 1904 nr 501 z 25 X.
Józef Buszko