INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Bartłomiej Schachmann      Anton Moeller, portret Bartłomieja Schachmanna, burmistrza Gdańska - gwasz na papierze 1606 - Biblioteka PAN, Gdańsk - źródło kopii cyfrowej: Wikimedia Commons - fragment - obraz przetworzony przez iPSB.

Bartłomiej Schachmann  

 
 
1559-09-11 - 1614-04-23
Biogram został opublikowany w 1994 r. w XXXV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Schachmann Bartłomiej (1559–1614), burmistrz gdański, bibliofil, kolekcjoner starożytności. Pochodził z gdańskiej rodziny patrycjuszowskiej wywodzącej się z Węgier, a przybyłej do Gdańska w XV w. ze Śląska. Ur. 11 IX w Gdańsku, był synem Kaspra (1520–1573), ławnika gdańskiego, który 6 XII 1555 otrzymał szlachectwo i herb od przyszłego cesarza Ferdynanda I, bratankiem Łukasza (zob.).

Wykształcenie podstawowe i średnie odebrał S. w Gdańsku, zaś studia uniwersyteckie odbywał w Krakowie (wpis do albumu uniwersytetu w r. 1579 wraz z bratem Janem), Strasburgu, Heidelbergu, Erfurcie i Orleanie w l. 1579–85. W czasie studiów uniwersyteckich prowadził sztambuch, korzystając z wolnych kart w publikacji emblematycznej J. Sambucusa „Emblemata et aliquot nummi antiqui” (Antwerpia 1566). Wśród osób wpisanych do tego sztambucha znajdują się profesorowie Uniw. Krak. (Jakub Górski, Klemens Krupka, Piotr Skotnicki, Piotr Słowacjusz), poeta Andrzej Trzecieski oraz Jerzy Latalski, którego spotkał w Strasburgu.

W trakcie studiów i po studiach S. odbył wiele podróży, odwiedził Niemcy, Francję, Włochy, Egipt i Bliski Wschód, interesując się zabytkami sztuki starożytnej, szczególnie numizmatami, które nabywał do własnej kolekcji. Zbiory starożytności i numizmatów S-a znane były szeroko, podziwiał je i opisał w swej relacji z podróży niderlandzki uczony-podróżnik G. Dousa, który odwiedził S-a w Gdańsku i tam się z nim zaprzyjaźnił. Ponadto S. gromadził rękopisy i książki, które opatrywał ekslibrisem drzeworytowym anonimowego artysty, wyobrażającym dwupolową tarczę herbową z liściem lipy w polu górnym i z szachownicą w polu dolnym.

Po powrocie ze studiów poświęcił się S. służbie publicznej. W r. 1592 został wybrany na ławnika, w r. 1594 na rajcę, a w r. 1605 na burmistrza. Wybór na stanowisko burmistrza uczcił kompozytor Filip Dulichius specjalnie z tej okazji napisanym gratulacyjnym utworem muzycznym. S. był troskliwym gospodarzem miasta, dbałym o jego bezpieczeństwo i wygląd. Z jego inicjatywy były prowadzone prace przy umocnieniach miejskich, przy wykańczaniu Zbrojowni, wyposażaniu wnętrz Ratusza Głównego Miasta i przy wznoszeniu Studni Neptuna na Długim Targu. S. pozostawał pod silnym wpływem kultury i sztuki włoskiej, dzięki temu Długi Targ otrzymał reprezentacyjny wygląd na wzór placów w dużych miastach włoskich. S. zmarł nagle 23 IV 1614.

S. był żonaty dwukrotnie. Po raz pierwszy ożenił się 11 II 1592 z Katarzyną Schwartzwaldt, wdową po Michale Kerls, która zmarła bezdzietnie 28 II 1599. Po raz drugi ożenił się 9 X 1600 z Anną Blomke (zm. 28 II 1625), z którą miał sześcioro dzieci, w tym pierworodnego syna Bartłomieja (1601–1661).

Wszystkie zbiory S-a po jego śmierci uległy rozproszeniu, będąc krótko w posiadaniu syna Bartłomieja.

 

Portret w zbiorach B. PAN w Gd. (fot. w: H. Sikorska, Jan Speymann, „Roczn. Gdań.“ T. 27: 1968 s. 265); – Słown. Pracowników Książki Pol.; Gumowski M., Herbarz patrycjatu toruńskiego, Tor. 1970; Löschin G., Die Bürgermeister, Rathsherren und Schöppen des Danziger Freistaates und die Patricierfamilien denen sie angehörten, Gd. 1868 s. 23; – Cuny G., Der Neptunbrunnen in Danzig 300 Jahre alt, „Mitteilungen des Westpreuss. Geschichtsvereins” Bd. 33: 1934 nr 1 s. 30; Günther O, Westpreussische Stammbücher der Danziger Stadtbibliothek, tamże Bd. 6: 1907 nr 3 s. 45–50; Historia Gdańska, T. 2: 1454–1655, Pod red. E. Cieślaka, Gd. 1982; Kurkowa A., Gdański ekslibris XV–XVIII w., Gd. 1978 s. 26–7; Rühle S., Die Entstehung des Münzkabinetts am Städtischen Gymnasium zu Danzig, „Mitteilungen des Westpreuss. Geschichtsvereins” Bd. 24: 1925 nr 3 s. 43; – Album stud. Univ. Crac., III 113; Curicke R., Der Stadt Dantzig historische Beschreibung, Amsterdam und Dantzigk 1687 s. 99, 116, 171–2; Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, Oprac. Z. Nowak i P. Szafran, W. 1974 s. 37; – B. PAN w Gd.: rkp. 600, 602–605, rkp. 616 (dyplom szlachecki S-a), rkp. 677 k. 119a–120b (testament S-a), rkp. 806b (genealogia S-a), rkp. 1047 (herb S-a), rkp. 2501 (sztambuch S-a); – Mater. Red. PSB: Kartoteka Komitetu Źródeł do historii stosunków kulturalnych.

Zbigniew Nowak

 

 

Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.    

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Anna Jagiellonka

1523-10-18 - 1596-09-09
królowa Polski
 

Jan Wężyk

1575 - 1638-05-27
prymas Polski
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 
 

Marek Korona

ok. 1590 - 1651-07-16
franciszkanin
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.