Serny Bartłomiej (zm. 1585), kupiec i rajca sandomierski. Był synem prawdopodobnie Jana, występującego w księgach miejskich w l. 1506 i 1509. Wg dokumentu nobilitacji, rodzina Sernych h. Radwan utraciła szlachectwo w związku z osiedleniem się w Sandomierzu.
S. rozwijał działalność handlową od lat czterdziestych XVI w. i stał się najwybitniejszym kupcem sandomierskim swoich czasów; w l. 1545–82 był najczęściej występującym w księgach miejskich obywatelem Sandomierza. Prowadził głównie handel wiślany, spławiając do Gdańska duże ilości zboża, nieraz po 50–60 łasztów w jednym transporcie. Wg niepełnych rejestrów cła włocławskiego, najwięcej zboża wywiózł w r. 1568: pod własnym nazwiskiem 65 łasztów, a ze starostw sandomierskiego i radomskiego (które wakowały, więc zlecenie dał podskarbi kor.) 455 łasztów w 4 transportach. Zboża dostarczało mu m.in. dzierżawienie dziesięcin od scholastyka (1559–67) i od kanoników miejscowej kolegiaty. Oprócz zboża S. spławiał do Gdańska popiół, wosk, płótno, a sprowadzał stamtąd śledzie, sukno i inne towary. Od r. 1574 korzystał z pomocy najstarszego syna, Stanisława. Prowadząc handel wiślany, miał bliskie kontakty z kupcami Warszawy, Torunia i Gdańska, poza tym jeździł na jarmarki lubelskie i lwowskie, handlował z kupcami krakowskimi. Zdobyty kapitał pomnażał przez operacje kredytowe; w r. 1570 wytoczył proces Jakubowi Feybiszowi z Kobrynia, żądając 60 tys. złp. za zboże i inne towary (pozwany określał należność na 10 tys. złp.). Od r. 1574 S. był dzierżawcą cła sandomierskiego, należącego do bardziej dochodowych w Małopolsce.
S. odziedziczył drewniany dom przy rynku, w l. 1563–9 nabył również przy rynku cztery kamienice. Kupując nieruchomości lub przejmując je od dłużników, stał się właścicielem wielu ogrodów, ról i folwarków mieszczańskich. Po niedługim okresie zasiadania w ławie sądowej, od r. 1555 był wybierany do rady miejskiej, z czym wiązało się okresowe sprawowanie urzędu burmistrza. Za jego burmistrzostwa włoski murator Jan otrzymał zlecenie na budowę wieży ratuszowej (1565). W r. 1567 S. był jednym z czterech kandydatów, wybranych przez zgromadzenie mieszczan na wójta sądu wyższego prawa niemieckiego na zamku sandomierskim, i zapewne on otrzymał nominację starosty na ten urząd. W początkach panowania Stefana Batorego brał udział w trzyosobowej delegacji Sandomierza do króla, która obroniła miasto przed ograniczeniem autonomii i finansowymi roszczeniami starosty. S. korzystał z szerokich znajomości wśród szlachty, cieszył się protekcją Jana Zamoyskiego. Nobilitacja, którą w r. 1581 otrzymał syn Łukasz, objęła także S-ego i jego pozostałe dzieci. S. zmarł w r. 1585.
Był S. żonaty z Anną, córką bakałarza łańcuckiego Jana Stetmana, która po śmierci męża jeszcze przez kilkanaście lat prowadziła interesy handlowe. Miał czterech synów: Stanisława, Łukasza (zob.), Jana, Zachariasza, i pięć córek: Reginę, Justynę, Jadwigę, Annę i Dorotę.
Stanisław, którego S. przewidywał na swego następcę, był jednym z pełnomocników handlowych Zamoyskiego, a w r. 1581 w wojnie z Moskwą walczył pod Pskowem i Monasterem Peczerskim, skąd nie powrócił. Jan studiował na Uniw. Krak. (immatrykulowany w r. 1581), później też w Padwie (1595/96), był w służbie u Zamoyskiego, w l. 1601–2 uczestniczył w wojnie ze Szwedami w Inflantach jako dowódca artylerii i poległ w maju 1602 pod Felinem (Viljandi). Zachariaszowi dominikanin Gabriel Zawieszko Leopolita dedykował zbiór kazań „Wąż miedziany” (1618). Regina wyszła za Stanisława Szlachetkę, kupca sandomierskiego, który w r. 1590 otrzymał nobilitację wraz z nazwiskiem Nagórski i h. Ostoja. Jadwiga była żoną Jana Cieńskiego h. Pomian, właściciela części wsi Mełgiew w pow. lubelskim.
Brat S-ego, Jan, również kupiec i rajca sandomierski, zmienił nazwisko Serny na Pełka. Od r. 1560 bracia byli w stałym konflikcie między sobą. Po śmierci Jana (przed r. 1569) S. przejął opiekę nad jego nieletnim synem Maciejem (zm. 1619), późniejszym kupcem i rajcą sandomierskim.
Boniecki, III 193 (Jadwiga Sernianka); Niesiecki; Paprocki; – Dzieje Sandomierza, Pod red. F. Kiryka, W. 1993 II cz. 1 s. 19, 36, 52, 65, 67, 77, 126, 130–3, 136, 139, 141, 144, 146, 150, 153, 155–7, 163, 165, 190–4, 196, 198, 209, 212, 216, 221–2, 227–8, 236, 258, 331; Herbst S., Wojna inflancka 1600–1602, W. 1938 (Jan Serny); Rutkowski H., Z dziejów Sandomierza w okresie Odrodzenia, w: Studia sandomierskie, W. 1967 s. 293, 297–8, 308, 326, 328, 332.
Henryk Rutkowski