Grudziecki (Gurdziecki) Bohdan (Bahtam-Beg, Burbi Bugdan-Beg, Bohdan Pers, Gurdżi – z tureckiego «gurdżi» = Gruzin) (zm. 1700), rotmistrz wojsk królewskich, potem dyplomata na polskiej służbie, rodem z Gruzji. Służył wpierw u króla Gruzji. Na początku 2. poł. XVII w. widzimy go już w polskiej służbie, gdzie w r. 1662 otrzymał stopień rotmistrza nadwornego wojsk królewskich. Widocznie odznaczyć się musiał męstwem w kampaniach tego okresu, gdyż posłowie od wojska na sejm r. 1666 domagali się, aby «w nagrodę za okazane cnoty wojenne był klejnotem szlacheckim insignitus». W sierpniu r. 1668 wysłany został przez Jana Kazimierza jako poseł polski do szacha perskiego Sulejmana (1667–94), wioząc listy z życzeniami z powodu objęcia tronu przez szacha, z prośbą o potwierdzenie przywilejów karmelitów i jezuitów w Ispahanie i dalszą nad nimi opiekę. W sprawach politycznych jawnie miał on tylko zawiadomić o zawartym z Moskwą rozejmie i w zasadzie unikać wszelkich rozmów politycznych, ale podobno wiózł tajne propozycje zawarcia wspólnego sojuszu przeciw Turcji. W myśl instrukcji z kancelarii koronnej z 30 VI 1668 r. miał on w czasie przejazdu przez teren Gruzji badać możliwości handlu tego kraju z Polską, zwracać uwagę na ceny złota itd. G. udał się w drogę przez Moskwę, gdzie oddał pismo w sprawie przepuszczenia go przez ziemie moskiewskie oraz przez Gruzję, gdzie królowi Wachtangowi VI, zwanemu też Szach-Nawas-Chan (1658–76), wręczył listy od kanclerza Jana Leszczyńskiego z prośbą o okazanie mu swej opieki. W Persji doręczył listy od kanclerza do wezyra i uzyskał potwierdzenie przywilejów dla misjonarzy, a nawet wyjednał pozwolenie na założenie nowego klasztoru jezuitów w Erywaniu. W ówczesnej siedzibie szacha Szemacha wykupił w r. 1670 z niewoli podróżnika holenderskiego Jana Struysa. Z Polakami ze świty poselstwa pozostawał zresztą G. w zaostrzonych stosunkach, a swym życiem wystawnym zraził sobie – według Struysa – dwór perski, co wszystko spowodowało skargi i donosy na G-ego do króla. G., obawiając się skutków tej skargi, opóźniał powrót do kraju, sondując nawet możliwości przejścia na islam i na służbę perską czy też ewentualnie na holenderską. Na początku r. 1671 wyruszył jednak do Polski, wstępując po drodze do Tbilisi, gdzie król Gruzji powierzył mu list do króla z 26 III 1671 r. W Polsce potrafił widocznie oczyścić się ze wszystkich zarzutów, skoro w r. 1673 za zaleceniem hetmanów uzyskał szlachectwo polskie na nazwisko Gurdziecki lub Grudziecki, razem ze swym bratem Persidonem, co potwierdziła konstytucja sejmowa z r. 1676. Zgodnie z prawami nabył on majątek w Polsce (w Łęczyckiem) i toczył tam zresztą liczne procesy z sąsiadami. Po traktacie żurawińskim ponownie udał się przez Rosję do Persji (w lipcu 1676) z misją od Jana III ofiarowania przyjaźni i z prośbą o dalszą opiekę nad misjami katolickimi. Obok działalności dyplomatycznej G. zajmował się handlem, gdyż dochowała się wiadomość, że towary sprowadzane wtedy przez niego z Persji zatrzymane zostały w Rosji. W grudniu 1678 r. posłany znów do Persji, po dłuższym pobycie w Moskwie udał się w sierpniu 1679 r. w dalszą podróż, a już w grudniu 1680 r. znów widzimy go w Moskwie w podróży powrotnej do Polski. Wysłany znów w sierpniu 1683 r., 13 IX t. r. (st. st.) udał się z Moskwy w dalszą drogę do Persji, gdzie doręczył później raport o zwycięstwie wiedeńskim, który – po przełożeniu go na j. perski przez kapucyna francuskiego Rafała du Mans – oddany został szachowi. G. miał polecenie zjednywania szacha dla koncepcji wspólnej ligi antytureckiej; w swych raportach z lipca i sierpnia 1685 r. donosił o sukcesach swej misji. Powrócił do Polski przypuszczalnie ok. r. 1686, gdyż w r. 1687 jeszcze raz zjawił się na dworze perskim z listem króla Jana z Żółkwi z 28 I 1686 r., aby – wg słów przebywającego wtedy w Persji lekarza niemieckiego Kaempfera – «ad societatem belli invitare principem». W r. 1699 widzimy go po raz ostatni w podróży dyplomatycznej z Persji do Polski, przybył do Moskwy 24 XII 1699 (st. st.), gdzie zmarł 12 I 1700 (ib). Wg innych informacyj powrót jego odbył się dopiero w r. 1704. Współczesny mu podróżnik holenderski Struys daje w swym dziele bardzo niepochlebną charakterystykę G-ego, uważając go za człowieka o niskiej wartości moralnej, lekkomyślnego, tchórza, skąpca, żarłoka, pijaka i rozpustnika. Jego brat nazwany w rosyjskich źródłach Iwanem (chyba ten sam, co wspomniany wyżej Persidon) pełnił dalej funkcje przedstawiciela polskiego w Persji; jeszcze we wrześniu 1704 jechał do Polski przez Moskwę.
Repertorium der diplomatischen Vertreter aller Länder seit dem Westfälischen Frieden, Ed. L. Bittner i L. Gross, Berlin 1936 I 418–9; – Baranowski B., Znajomość Wschodu w dawnej Polsce do XVIII w., Łódź 1950 s. 210, 213; Brzeziński S., Misjonarze i dyplomaci polscy w Persji w XVII i XVIII w., Potulice 1935; Chowaniec Cz., Z dziejów polityki Jana III na Bliskim Wschodzie 1683–6, „Kwart. Hist.” T. 40: 1926; Kościałkowski S., L’Iran et la Pologne à travers les siècles, Teheran 1943 s. 9–10; Piwarski K., Między Francją a Austrią, Kr. 1933; – Bantysz-Kamieński N. N., Obzor vnešnich snošenij Rossii po 1800 god., Moskva 1897 III 141, 149, 151, 153, 154, 166, 180; Chardin, Voyages de chevalier de…, Paris 1811 II 124; Hubert L., Pamiętniki historyczne, W. 1861 II 87–8; Kaempfer E., Amoenitatum exoticarum politico-physico-medicarum, fasc. V, Lemgoviae 1712 s. 234–5; Krusiński T., Prodromus ad tragicam vertentis belli persici historiam, Leopoli 1734 s. 255–7, 144–5; Nouvaux mémoires des missions de la Compagnie de Jésus, Paris 1723 s. 269–71; Struys J., Voyages de… en Moscovie, en Tartarie, en Perse…, Amsterdam 1681 s. 236–53; Vol. leg., V 403; –AGAD: Metryka Kor., Sig. V fol. 140, nr 206 fol. 784 (Instrukcja z r. 1668).
Jan Reychman