INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Bronisław Szafran     
Biogram został opublikowany w XLVI tomie Polskiego Słownika Biograficznego w latach 2009-2010.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Szafran Bronisław (1897–1968), botanik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Instytutu Botaniki Polskiej Akademii Nauk.

Ur. 30 V w Brzeżanach, w wielodzietnej rodzinie Tomasza, nauczyciela greki i łaciny w tamtejszym Gimnazjum św. Anny, potem w gimnazjum w Chrzanowie, i Heleny z Truszkowskich. Jego bratem był m.in. Jarosław (zob., tu informacje o innych braciach).

Po ukończeniu szkoły powszechnej w Brzeżanach uczył się S. od r. 1908 w tamtejszym klasycznym Gimnazjum św. Anny. Na wieść o wybuchu pierwszej wojny światowej przerwał naukę i 4 VIII 1914 wyruszył z odziałem Strzelców Brzeżańskich do Krakowa; po utworzeniu Legionów Polskich oddział wszedł z czasem w skład 1. pp I Brygady. W l. 1915–16 kontynuował S. naukę gimnazjalną w Dębicy, prawdopodobnie na kursach organizowanych przez wojsko; maturę, jak sam podawał, zdał w Brzeżanach (świadectwo wystawiono z datą 21 III 1918). Po kryzysie przysięgowym w lipcu 1917 został wcielony do armii austro-węgierskiej i wysłany na front włoski; znalazł się w 100. (lub 55.) pp, zajmującym pozycje nad Piawą. Na wiadomość o zawarciu 9 II 1918 pokoju brzeskiego między państwami centralnymi a Ukraińską Republiką Ludową zdezerterował i przepłynąwszy wezbraną Piawę oddał się do niewoli włoskiej. Spędził w niewoli ok. 10 miesięcy, najpierw w Santa Maria koło Neapolu, potem w Succiso di Remisetto koło Reggio nell’Emilia w Apeninach Północnych, gdzie pracował przy wyrębie lasu; ciężko chorował na malarię. Po zakończeniu wojny dotarł do Francji i w lutym 1919 zgłosił się do armii gen. Józefa Hallera, po czym wrócił z nią do kraju w maju t.r. Służył następnie w 9. komp. sztabowej I Instrukcyjnego Pułku Piechoty; jako strzelec II kl. w komp. sztabowej 150. Pułku Piechoty Strzelców Kresowych brał udział w wojnie polsko-sowieckiej. Po zakończeniu działań wojennych został oddelegowany w stopniu sierżanta do Urzędu Gospodarczego Grupy Operacyjnej gen. Stanisława Pruszyńskiego.

Dn. 31 I 1921 został S. zwolniony z wojska i od lutego t.r. studiował na Wydz. Filozoficznym UJ. Specjalizując się z botaniki u Władysława Szafera, został w r. 1923 przez niego zatrudniony jako wolontariusz w Inst. Botanicznym UJ. Dn. 15 II 1926 ukończył studia, uzyskując absolutorium. Od 14 VI t.r. był współpracownikiem Komisji Fizjograficznej, a od 30 V 1927 także Komisji Geograficznej PAU; od r. 1926 należał do Polskiego Tow. Botanicznego. Dn. 1 IX t.r. podjął pracę jako nauczyciel biologii w Prywatnym Seminarium Nauczycielskim Żeńskim w Chrzanowie. Doktoryzował się 21 IV 1927 na Wydz. Filozoficznym UJ z filozofii w zakresie botaniki na podstawie napisanej pod kierunkiem Szafera pracy Budowa i wiek torfowiska w Pakosławiu pod Iłżą („Spraw. Kom. Fizjograficznej PAU” T. 61: 1926 [1927], po niemiecku w „Bulletin International de l’Académie Polonaise des Sciences et des Lettres. Classe des Sciences Mathématiques et Naturelles, Série B: Sciences Naturelles” 1925 nr 8); po raz pierwszy w polskiej botanice wykorzystał wtedy do badań nad historią roślinności metodę analizy pyłkowej.

Dn. 1 VII 1928 został S. adiunktem w lwowskiej Stacji Botaniczno-Rolniczej (od r. 1935 Dział Uprawy Łąk i Pastwisk Wydz. Rolniczego) Państw. Inst. Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach i objął kierownictwo jej Stacji Doświadczalnej Uprawy Łąk i Pastwisk na Czarnohorze koło Worochty. Na połoninie Pożyżewskiej i w Zawojeli w dolinie Górnego Prutu prowadził badania nad podniesieniem wydajności połonin; wyniki opublikował wspólnie z Walerym Swederskim w pracach: Badania nad podniesieniem produkcji roślinnej na pastwiskach górskich i łąkach podgórskich w Karpatach Wschodnich… („Pam. Państw. Inst. Gospodarstwa Wiejskiego” T. 13: 1932) oraz Dalsze badania nad podniesieniem wydajności połonin wschodnio-karpackich… (tamże T. 16: 1936). Równocześnie badał mchy i z tego zakresu ogłosił prace m.in. Zapiski briologiczne z Tatr… („Spraw. Kom. Fizjograficznej PAU” T. 62: 1927), Torfowce Polesia („Prace Biura Melioracji Polesia” T. 1: 1930 nr 3) oraz Materiały do flory mchów Karpat Pokuckich… („Kosmos”, S. A, T. 61: 1937). Publikował też prace dotyczące czwartorzędowych mchów kopalnych, m.in. Mchy dyluwium w Staruni… („Starunia” T. 1: 1934) i Flora driasowa w Krościenku nad Dunajcem. Flora mchów („Biul. Państw. Inst. Geol.” 1939 nr 24). Był autorem publikacji Rodzaje polskich mchów („Kosmos”, S. B, T. 64: 1939); była ona pierwszym opracowaniem 141 rodzajów mchów z całej Polski (zawierającym klucze do ich oznaczania i ryciny). Dn. 11 V 1938 został odznaczony brązowym medalem za długoletnią służbę w Państw. Inst. Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach.

Podczas drugiej wojny światowej, po zajęciu Lwowa przez Armię Czerwoną, pracował S. od 1 I 1940 jako ogrodnik w uniwersyteckim ogrodzie botanicznym (Uniw. im. I. Franki) u Stanisława Kulczyńskiego. Po zajęciu miasta przez armię niemiecką w czerwcu 1941 początkowo pozostawał bez pracy, a 1 IX 1941 został zatrudniony w Institut für Fleckfieber- und Virusforschung Rudolfa Weigla. Współpracował z AK, m.in. w r. 1943 lub na początku r. 1944 przewoził do Warszawy hodowlę wszy do produkcji przez AK szczepionki przeciwtyfusowej. W obawie przed nadciągającą Armią Czerwoną lub odkryciem przez Niemców jego związków z AK, wyjechał w marcu 1944 do swojego brata, nadleśniczego w Tarnowie, który zatrudnił go jako leśniczego nasiennego (prawdopodobnie fikcyjnie), a 1 VII t.r. jako leśniczego w Gumniskach (obecnie dzielnica Tarnowa).

Po zakończeniu okupacji niemieckiej Krakowa S. został 3 III (być może już 1 II) 1945 u Szafera starszym asystentem w Inst. Botanicznym UJ, następnie był od 1 IX 1946 adiunktem w Ogrodzie Botanicznym UJ. Dn. 13 XI 1947 habilitował się na Wydz. Matematyczno-Przyrodniczym UJ i uzyskał stopień docenta w zakresie systematyki roślin ze szczególnym uwzględnieniem briologii na podstawie rozprawy opublikowanej w dwóch częściach: Próba wyjaśnienia związku filogenetycznego między sekcjami torfowców… („Acta Societatis Botanicorum Poloniae” T. 17: 1946 nr 2), w której przedstawił związki filogenetyczne między sekcjami torfowców na podstawie analizy morfologiczno-anatomicznej 45 gatunków, oraz Pochodzenie i rozmieszczenie geograficzne polskich gatunków torfowców, opublikowanej jako Pochodzenie torfowców… (tamże T. 20: 1949–1950 nr 1), w której jako przypuszczalny obszar pochodzenia torfowców wskazał wilgotną, południowo-wschodnią część wyżyny znajdującej się obecnie na terenie Brazylii. Mimo stopnia docenta był nadal zatrudniony jako adiunkt, chociaż w l. 1948–50 sprawował funkcję delegata docentów nieetatowych do Rady Wydz. Matematyczno-Przyrodniczego UJ. Od r. 1948 był zastępcą dyrektora Ogrodu Botanicznego UJ. Prowadził ćwiczenia z oznaczania mszaków oraz wycieczki briologiczne, a od t.r. także wykłady monograficzne poświęcone mszakom, zwłaszcza ich morfologii i systematyce. W pracy badawczej zajmował się już wyłącznie mchami. Opublikował wysoko cenione prace dotyczące mchów kopalnych wieku trzeciorzędowego, które dostarczyły nowych materiałów dla flory tego okresu w Polsce i Europie, m.in. Plioceńska flora mchów w Krościenku nad Dunajcem („Rozpr. Wydz. Mat.-Przyr. PAU, Dział B: Nauki biologiczne” T. 33: 1948 nr 5, po angielsku w: „Bulletin International de l’Académie Polonaise des Sciences et des Lettres. Classe des Sciences Mathématiques et Naturelles, Serie B: Sciences Naturelles (I)” 1948 nr 1–10) oraz Tortońskie mchy ze Starych Gliwic na Śląsku… („Monographiae Botanicae” T. 7: 1958). W pracy Przeżytki z epok ubiegłych we florze mchów Polski i wschodnich krain sąsiednich… („Ochrona Przyr.” T. 18: 1948) omówił spotykane wśród mchów reliktowe gatunki preglacjalne (rosnące na tych terenach przed zlodowaceniem) oraz glacjalne (przywędrowały tam dzięki zlodowaceniu). Opublikował też Klucz do oznaczania najpospolitszych mszaków i paprotników (W. 1948). Prowadząc badania briologiczne w różnych regionach Polski, publikował ich wyniki m.in. w pracach Mszaki Pienin… („Ochrona Przyr.” T. 20: 1952), w której zamieścił wykaz systematyczny 244 gatunków, Mchy Jury Krakowsko-Częstochowskiej z uwzględnieniem rezerwatów przyrody… (tamże T. 23: 1955), w której scharakteryzował warunki życia mchów na tym obszarze, wydzielił ich elementy geograficzne oraz opisał zespoły naskalne, a także zamieścił spis 278 gatunków wraz ze stanowiskami, oraz Zapiski briologiczne z Karpat Zachodnich (Beskidy, Tatry, Pieniny) („Fragmenta Floristica et Geobotanica” T. 2: 1956 nr 1).

Dn. 30 VI 1954 otrzymał S. tytuł profesora nadzwycz.; od września t.r. równocześnie z funkcją w Ogrodzie Botanicznym UJ, zajmował stanowisko profesora w Katedrze Systematyki i Geografii Roślin na Wydz. Biologii i Nauk o Ziemi UJ oraz pracował na pół etatu w Zakł. (od r. 1956 Inst.) Botaniki PAN, gdzie kierował zorganizowaną przez siebie Pracownią Briologiczną, przekształconą w r. 1956 w Zakł. Briologii. W l. 1958–66 był członkiem Rady Naukowej Inst. Botaniki PAN, a od r. 1958 do śmierci członkiem Komisji Biologicznej Oddz. PAN w Krakowie. Kontynuując badania briologiczne, opublikował w ramach współredagowanej przez siebie serii „Flora polska. Rośliny zarodnikowe Polski i ziem ościennych” (T. 1: 1957, T. 2: 1961), obszerne dwutomowe dzieło Mchy (Musci), obejmujące opisy i klucze do oznaczania 623 gatunków mchów (całość tej flory występującej w Polsce). W pracy Bryophyta I. Musci Mchy, ogłoszonej w serii „Flora słodkowodna Polski” (T. 16: 1963) opisał 196 gatunków mchów oraz ich liczne podgatunki i formy, nie tylko słodkowodne, lecz także rosnące na brzegach potoków i rzek, na torfowiskach i bagnach oraz na wilgotnych skałach opryskiwanych przez wodę, w tym gatunków występujących w zasadzie na podłożu suchym, lecz wytwarzających specjalne formy przywiązane do siedlisk mokrych. Po zakończeniu w r. 1962 pracy w Inst. Botaniki PAN pełnił nadal bezinteresownie funkcję p.o. kierownika Zakł. Briologii. W r. 1963 władze UJ bezskutecznie występowały do Min. Szkolnictwa Wyższego o nadanie S-i tytułu profesora zwycz. Dn. 1 XII 1965 objął dyrekcję Ogrodu Botanicznego UJ; doprowadził do końca budowę ówcześnie największego w Polsce kompleksu szklarni tzw. jubileuszowych (dla uczczenia 600-lecia UJ), składającego się z wysokiej palmiarni i pięciu niższych obiektów, oraz kierował zagospodarowaniem przyłączonych do ogrodu terenów i urządzeniem tam alpinarium ozdobnego. W tym czasie opublikował m.in. Mchy Beskidu Śląskiego i Małego… („Fragmenta Floristica et Geobotanica” T. 11: 1965 nr 4), gdzie oprócz charakterystyki, podał systematyczny wykaz gatunków i zrekonstruował ich historię. Był też autorem popularnej książeczki Rola mszaków w przyrodzie i w gospodarstwie człowieka (Kr. 1966). Ogółem ogłosił co najmniej 56 prac, dzięki którym został uznany za najwybitniejszego polskiego briologa swych czasów. Był promotorem ośmiu prac magisterskich i jednej dysertacji doktorskiej. Należał do Polskiego Tow. Przyrodników im. Kopernika. Dn. 30 IX 1967 przeszedł na emeryturę, ale nadal był czynny naukowo, m.in. wszedł t.r. w skład Rady Naukowej Ogrodu Botanicznego UJ oraz prowadził bezinteresownie wykłady i ćwiczenia dla studentów UJ. Zgromadził bogate zbiory zielnikowe (kilka tysięcy kopert, obecnie w zielnikach Inst. Botaniki UJ i Inst. Botaniki PAN). Zmarł 4 VII 1968 w Krakowie, został pochowany 8 VII na cmentarzu Rakowickim.

W małżeństwie zawartym 26 VI 1928 w Krakowie z Marią z Juszczakiewiczów (zm. 1975), nauczycielką szkoły podstawowej w Luszowicach, miał S. syna Zdzisława Adama, biochemika, profesora Collegium Medicum UJ.

 

Köhler P., Bibliografia botaniki w Towarzystwie Naukowym Krakowskim Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Umiejętności (1818–1952–2003)…, Kr. 2004; Mącznik H., Pracownicy Instytutu Puławskiego w latach międzywojennych (1917–1939), Puławy 1983; Nowak M., Instytut Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk (1953–2003). Bibliografia. Kr. 2003 II; Słown. biologów, (błędy); – Köhler P., Botanika w Towarzystwie Naukowym Krakowskim, Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Umiejętności. Botany at the Academic Society of Cracow, Academy of Sciences and Lettres and Polish Academy of Sciences and Lettres (1815–1952), „Studia i Mater. do Dziej. PAU” T. 2: 2002; tenże, Bronisław Wiesław Sulimir Szafran, „Wiad. Botaniczne” 2000 nr 3–4 s. 78–82 (fot.); Puławy 1862–1962, „Pam. Puławski” 1965 z. jubileuszowy; Zastawniak E., Köhler P., Polskie badania paleobotaniczne trzeciorzędu. Polish paleobotanical research of the Tertiary, „Botanical Guidebooks” T. 25: 2001 s. 125–7; – Szafer W., Wspomnienia przyrodnika. Moi profesorowie – moi koledzy – moi uczniowie, Wr. 1973 (fot.); – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Chrońmy przyr. ojczystą” 1969 nr 4 s. 28–9 (W. Szafer), „Dzien. Pol.” (Londyn) 1968 nr z 8 X, „Dzien. Pol.” 1968 nr 161, 162, 1975 nr 246 (dot. żony), „Kron. UJ za r. 1967/8” [1971] s. 108–9 (J. Kornaś), „Wiad. Botaniczne” 1969 nr 1 s. 3–7 (A. Środoń, częściowa bibliogr.), s. 73–4 (W. Wróbel-Stermińska); – Arch. PAN: sygn. I–8 (zespół Minerwa); Arch. UJ: sygn. S III 246, WBNZ 29, WF II 504, WF II 508, WMP 46; Muz. Ogrodu Botanicznego UJ: sygn. B 103, B 343, OB. 199; – Informacje syna, Zdzisława Szafrana z Kr.

Piotr Köhler

 
 

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Tadeusz Mazowiecki

1927-04-18 - 2013-10-28
premier III RP
 

Gustaw Holoubek

1923-04-21 - 2008-03-06
aktor filmowy
 

Leopold Julian Kronenberg

1849-07-27 - 1937-02-23
finansista
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Konstantyn Krefft

1867-03-07 - 1940-06-11
ksiądz
 

Antoni Natanson

1862-10-12 - 1933-12-09
lekarz
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.