INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Cyprian Stecki h. Radwan  

 
 
06.1734 - 05/06.01.1787
Biogram został opublikowany w latach 2004-2005 w XLIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Stecki Cyprian h. Radwan (1734–1787), unicki biskup łucko-ostrogski.

Ur. 16 VI (6 VI) w pow. owruckim, był synem Franciszka, stolnika kijowskiego, i Joanny z Debojenów (prawdopodobnie de Boyen), starszym bratem: Stanisława, proboszcza katolickiej katedry kijowskiej, kanonika łuckiego, następnie archidiakona i wizytatora generalnego diec. kijowskiej, ponadto Karola i Jana Nepomucena, kolejno podstarościego i sędziego grodzkiego oraz pisarza ziemskiego owruckiego. Bratem stryjecznym S-ego był sędzia ziemski łucki Józef Stecki (zob.). W wyniku regulacji spraw majątkowych z rodzeństwem S. otrzymał klucz łuhiński (pow. owrucki).

Wychowywany w rodzinie rzymskokatolickiej, zmienił S. obrządek i wstąpił do zakonu bazylianów prow. litewskiej. Pełnił funkcję prokuratora klasztoru w Żydyczynie. Nie miał przygotowania teologicznego i «nie szedł w zakonie przez stopnie do biskupstwa rekomendujące». Starając się o biskupstwo łuckie, zobowiązał się 10 V 1777, że po objęciu diecezji nie będzie nadawał dóbr i urzędów swoim krewnym. Dn. 12 V t.r. został nominowany na biskupa diec. łucko-ostrogskiej oraz egzarchę metropolii ruskiej. Nominacji S-ego sprzeciwił się król Stanisław August, zarzucając mu bezprawne objęcie biskupstwa przewidzianego dla bazylianina z prow. koronnej oraz brak praktyki w obrządku greckim; wezwał S-ego do stawienia się w ciągu czterech tygodni przed sąd, a metropolicie kijowskiemu Filipowi Wołodkowiczowi i jego koadiutorom Adamowi Młodowskiemu i Leonowi Szeptyckiemu zakazał konsekracji S-ego pod karą 4 tys. czerwonych zł. Dn. 17 V wysłał S. jednak królowi podziękowanie i zarazem deklarację, że choć inni członkowie rodziny miewali przestępcze zamysły wobec króla (co można odczytać m.in. jako aluzję do udziału Józefa Steckiego w konfederacji barskiej), on zawsze będzie szukał sposobów usłużenia i okazania wdzięczności. Dn. 10 VII doszło do konsekracji S-ego. Miała ona zapobiec wykonaniu rozkazu Gubernium z 2 VII, wstrzymującego bp. łuckiemu dochody z części diecezji pod panowaniem austriackim. Dn. 6 VIII sekretarz Kongregacji Rozkrzewiania Wiary arcybp Stefan Borgia przekazał S-emu prawo administrowania diec. łucko-ostrogską. S. poinformował o tym 13 VIII gubernatora Galicji P. Brygido, który zakazał mu wykonywania bez swej wiedzy jurysdykcji w galicyjskiej części diecezji. Władzę biskupią i możliwość korzystania z dochodów z tej części diecezji przywróciła S-emu dekretem z 23 VI 1778 cesarzowa Maria Teresa.

S. objął rozległe dobra w okolicach Łucka i zamieszkał w rezydencji biskupiej w Rożyszczach (między Łuckiem a Ostrogiem), gdzie miał bogatą bibliotekę, utrzymywał kapelę i chór. Dn. 16 IX 1777 otrzymał pełnomocnictwo do udzielania dyspens w przypadkach bigamii w diecezji. Podjął starania o rozciągnięcie jurysdykcji na diec. kamieniecką (będącej częścią diec. lwowsko-halicko-kamienieckiej) w zamian za 10 dekanatów diec. łuckiej, które po pierwszym rozbiorze Rzpltej znalazły się pod panowaniem Austrii, a następnie zostały przyłączone do diec. lwowskiej. Usiłowania te spotkały się jednak ze zdecydowanym sprzeciwem nuncjusza apostolskiego w Warszawie J. A. Archettiego. Na prośbę S-ego wszystkie parafie diec. łuckiej otrzymały 25 II 1778 odpust w dniu święta błogosławionego Jozafata Kuncewicza. T.r. asystował przy konsekracji Stefana Symeona Młockiego na katedrę we Włodzimierzu. Dn. 8 VI 1779, po śmierci metropolity Szeptyckiego, S. jako egzarcha i administrator metropolii kijowskiej oraz bp łucki i ostrogski został uprawniony do rozporządzania dobrami z kluczy radomyskiego i didowskiego. Na mocy zawartego w Warszawie kontraktu pożyczył 23 VII t.r. od Franciszka Kajetana Olizara 100 tys. zł; w zamian oddał w trzyletnią arendę wchodzące w skład dóbr stołowych miejscowości Zabere, Kołodore i Hubin; pieniądze z kontraktu miały zostać przeznaczone na ukończenie katedry w Łucku i cerkwi w Rożyszczach oraz utrzymanie i polepszenie stanu dóbr biskupich. W l.n. procesował się S. z Olizarem; zabiegał o pośrednictwo króla w doprowadzeniu do ugody oraz skierował do monarchy prośbę o pomoc w powstrzymaniu wykonania niekorzystnych dla siebie wyroków. W r. 1780, nieobecny na synodzie w Siedlcach, oddał 26 II korespondencyjnie głos na Jasona Smogorzewskiego, kandydata do metropolii kijowskiej. T.r. podjął starania w Rzymie o przedłużenie okresu udzielania odpustu zupełnego na całą oktawę święta błogosławionego Jozafata. Wspierał wydawanie ksiąg religijnych: za jego zgodą opublikowano w Poczajowie przełożony z łaciny wybór dzieł kilku autorów pt. „Bohoslovije pravoučitelnoje...” (1779), zbiór pouczeń na każdy tydzień pt. „Siemia slova Božija na nivie serdec čelovečeskich siejannoho...” (1782), a także odrębne unickie księgi liturgiczne: apostoł (1783) i triodion (1784, 1786).

W r. 1780 korespondował S. z Kongregacją Rozkrzewiania Wiary w sprawie małych klasztorów bazyliańskich i okresu, po którym miałaby nastąpić likwidacja klasztorów liczących najwyżej pięciu mnichów. Podejmował jednak wiele kroków niezgodnych z prawem, wzbudzających sprzeciw duchowieństwa. Chciał przejąć siedzibę opata (archimandryty) w Torokaniach i t.r. uzyskał królewski przywilej, choć nie miał praw do Torokań. Samowolnie nakładał podatki, które następnie przywłaszczał, zagarniał kwoty zebrane z jałmużny (np. t.r. w Boromli), najeżdżał siedziby duchownych, więził bez sądu a nawet chłostał kapłanów. Największe oburzenie wywołało bezwzględne ściąganie przez S-ego tzw. katedratyku (roczna danina duchownych dla biskupa), zniesionego przez sejm w r. 1775. W r. 1780 szlachta wołyńska, zebrana na sejmiku w Łucku, pod wpływem zażaleń kapłanów i bractw cerkiewnych wysłała delegatów ze skargami do metropolity kijowskiego Smogorzewskiego. Metropolita informował 17 VIII t.r. nuncjusza o skargach na postępowanie S-ego, a 27 VIII interweniował, by nie stosowano wobec niego żadnych ulg; S. otrzymał od nuncjusza upomnienie wraz z pouczeniem, że jego działania są wbrew prawu. Dn. 15 II 1781 Smogorzewski wezwał duchowieństwo diec. łuckiej, by informowało go o nieprawidłowościach w działalności duszpasterskiej biskupa oraz skierował swych delegatów dla zbadania prawdziwości donosów. Dn. 2 I 1783 wystąpił S. z prośbą o mianowanie swoim koadiutorem z prawem następstwa kanonika krakowskiego Michała Stadnickiego; Stolica Apostolska wyraziła zgodę i zobowiązała S-ego do przekazania koadiutorowi tytułu bp. ostrogskiego, ale S. ociągał się ze spełnieniem tego zalecenia; przeznaczył jedynie Stadnickiemu czwartą część dochodów stołowych biskupstwa.

Z początkiem r. 1784 został S. odznaczony Orderem św. Stanisława; za wyróżnienie dziękował królowi listem z 7 II t.r. Ponieważ komisja metropolity zaopatrzona w szczegółową instrukcję działała powoli, duchowieństwo diecezji ponownie t.r. oskarżyło S-ego o nadużycia finansowe i zaniedbania obowiązków duszpasterskich. Oskarżano go o zrujnowanie dóbr biskupstwa, pobieranie opłat za święcenia, korupcję, ciągłe egzekwowanie katedratyku, zatrzymywanie pensji należnych duchowieństwu, a ponadto doprowadzenie do zdewastowania nieukończonego budynku katedry w Łucku i nagrobka bp. Sylwestra Rudnickiego oraz rozgrabienie materiałów przeznaczonych na ukończenie budowy. S. prześladował skarżących się, przymuszał też siłą do podpisywania korzystnych dla siebie listów i manifestów. Zarzucano mu, że w wyniku doznanych od niego krzywd wielu duchownych odeszło z diecezji, a niektórzy porzucili unię na rzecz prawosławia. Skargi na S-ego wystosowano do metropolity Smogorzewskiego, nuncjatury w Warszawie i Rady Nieustającej, która niejednokrotnie upominała S-ego, by nie wybierał katedratyku. Dla zbadania wszystkich tych zarzutów Stolica Apostolska wysłała własnych delegatów. Rozważano także t.r. przydanie mu za koadiutora Symeona Kryniewicza (Kriniewicza). Spory S-ego z duchowieństwem znalazły odzew w satyrze bibliograficznej z t.r. przypisującej mu „Mowy do duchowieństwa na synodach i wizytach cerkiewnych”. Dn. 19 III 1785 na spotkaniu z metropolitą Smogorzewskim w Radomyślu S. zobowiązał się do oszacowania swych dóbr, założenia seminarium diecezjalnego, zwoływania synodów diecezjalnych duchowieństwa, przeprowadzania wizytacji i kontroli wydatków oraz odebrania dóbr katedralnych z rąk świeckich. Dn. 9 IV t.r. decyzją nuncjusza przekazano metropolicie nadzór nad S-m. Dn. 19 VI był S. konsekratorem (wraz ze Smogorzewskim) Tadeusza Teodozego Rostockiego w Radomyślu. Po odebraniu supliki (z 2 X) od duchownych diec. łuckiej, którzy po wydaniu 9 IX przez S-ego mandatu, a właściwie listu gończego za opornymi parochami, zwrócili się do króla z prośbą o oddanie sprawy pod obrady sejmowi. Stanisław August listem z 17 X 1786 zakazał S-emu wybierania spornej daniny i przestrzegł, że jego postępki mogą zaszkodzić całej hierarchii unickiej w opinii sejmujących właśnie stanów Rzpltej. S. obiecał powstrzymać pobieranie daniny, zarazem powierzył posłowi czernihowskiemu na sejm 1786 r. Józefowi Załęskiemu przedstawienie królowi swego stanowiska.

S. używał nieprawnie pieczęci z kapeluszem kardynalskim, utrudniał reparację wieży na zamku w Łucku, którą miejscowa kapit. ruska zaanektowała na dzwonnicę, skłócił się z woj. wołyńskim Hieronimem Sanguszką. Zmarł wśród niesnasek pomiędzy wierzycielami 5 (lub 6) I 1787 (wg Bieńkowskiego pod koniec r. 1786; T. Żychliński podaje błędnie r. 1798) w Rożyszczach z powodu «wrzodu, czyli krostki, którą anthrax zowią, na karku swym wynikłej która przez niedoskonałego cyrulika leczona w gangrenę się zamieniwszy» (I. Stebelski). Mimo znacznych dochodów, S. pozostawił 200 tys. złp. długu.

 

Blažejovskyj D., Byzantine Kyivan rite metropolitanes, eparchies and exarchates nomenclature and statistics, Romae 1980; tenże, Hierarchy of the Kyivan church (861–1990), Romae 1990; Łoza, Kawalerowie (błędna data otrzymania Orderu); Podr. Enc. Kośc.; PSB (Lewiński Stefan, Rostocki Teodozy, Smogorzewski Jason); Żychliński, X 23; – Chotkowski W., Kościół w Galicji 1772–1780, Kr. 1909 I 315, 317; Historia Kościoła w Polsce, P.–W. 1979 II cz. 1 s. 106, 111, cz. 2 s. 307; Kaleta R., Oświeceni i sentymentalizm, Wr. 1971; Likowski E., Dzieje kościoła unickiego, P. 1906 I 221; Pelesz J., Geschichte der Union der ruthenischen Kirche mit Rom von der ältesten Zeiten bis die Gegenwart, Augsburg 1841 II 1086; Stecki T. J., Łuck starożytny i dzisiejszy, Kr. 1876 s. 139, 144; – Acta Sacrae Congregations Propaganda Fide Ecclesiam Catholicam Ucrainae et Bielarusjae spectantia, Ed. A. G. Welykyj, Romae 1955 V 125–7; Audientiae Sanctissimi de rebus Ucrainae et Bielarusjae (1650–1779), Ed. P. Athanasius, A. G. Welykyj, Romae 1963 I 220, 226; Epistolae Jasonis Junosza Smogorzewskyj metropolitae Kioviensis catholici (1780–1788), Ed. A. G. Welykyj, Romae 1965 VIII 250–1, 253, 328–31, 358–60; Litterae Sacrae Congregationis acta Litterae et Decreta Sacrarum congregationum (1778–1790), Romae 1957 VI 32–3, 101–2, 158, 185–6, 196, 201; Opisanie dokumentov archiva zapadnorusskich unijatskich mitropolitov (1700–1839), Wyd. S. F. Runkievič, A. T. Byčkov, Pet. 1907 II; Ostatnie Ks. Stebelskiego prace, Wyd. W. Seredyński, w: Script. Rer. Pol., IV 296, 317; Z pamiętników Wasyla Łużyńskiego, archiepiskopa połockiego, P. 1886 s. 43–4; – AP w Kr.: Arch. Sanguszków, teka 271 plik 3, teka 308 plik 5; B. Czart.: rkp. 685 k. 196, 357, rkp. 688 k. 164, 333–5, rkp. 700 k. 759, rkp. 739 k. 767–70, 1027–50, 1059–69, rkp. 930 IV k. 531–3; BUW: rkp. 129 „Eglise” II 282–3, rkp. 132 t. V k. 35–6, 287, 292–3, 301–3–5, 310; Central’nyj deržavnyj istoryčnyj archiv Ukraïny we Lw.: F. 201 op. 4 b sygn. 3019, F. 408 op. 1 sygn. 1143 s. 3, F. 684 op. 1 sygn. 3281; L’vivs’ka naukova biblioteka im. V. Stefanyka we Lw.: Katalog Ossolineum, rkp. nr 4083/III, Arch. lipowieckie. Wypisy z ksiąg grodzkich owruckich, IX, X.

Dorota Wereda

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Franciszek Karpiński h. Korab

1741-10-04 - 1825-09-16
poeta
 

Hugo Kołłątaj (Kołłontay)

1750-04-01 - 1812-12-28
filozof
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 
 

Hieronim Antoni Szeptycki

1 poł. 1700 - 1773-08-09
biskup płocki
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.