INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Erazm Kretkowski  h. Dołęga      popiersie Erazma Kretkowskiego w Kaplicy Polskiej w Bazylice Św. Antoniego w Padwie, zdjęcie p. Piotra Ługowskiego z Instytutu Polonika po renowacji zakończonej w roku 2018 z udziałem Instytutu.

Erazm Kretkowski h. Dołęga  

 
 
Biogram został opublikowany w 1970 r. w XV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Kretkowski Erazm h. Dołęga (ok. 1508–1558), kasztelan brzeski, gnieźnieński, podróżnik. Był drugim synem Mikołaja (zob.), wojewody brzeskiego, i Anny Pampowskiej, córki woj. sieradzkiego Ambrożego (zob.), bratem Grzegorza (zob.). Po ojcu dziedziczył K. dobrzyńskie dobra Kretkowskich (Kretkowo, Rusinowo i Płonne, dla którego w r. 1553 otrzymał przywilej na lokację miasta) i pojedyncze wsie na Kujawach. Wraz z braćmi dziedziczył także dobra w woj. krakowskim, trzymane zastawem (Goszyce, Krzyszkowice, Rawałowice, Szczepanowice, Polanowice i Czechy) oraz na starostwie rogozińskim, które w r. 1530 wykupiono na rzecz domeny królewskiej, pozostawiając jednakże Kretkowskim prawa do starostw i sołectw. Od r. 1538 trzymał w zarządzie dobra wziętej w sekwestr królewski ordynacji lubrańskiej (miasto Lubraniec i 19 wsi), sprawując jednocześnie opiekę nad synem swego ciotecznego brata Tomasza Lubrańskiego, ostatniego ordynata (zob.). Był posesorem dwóch wsi królewskich: Siemanowa Małego i Kwilna w Brzeskiem. W r. 1534 K. był zaręczony z damą dworu królowej Bony Zuzanną Myszkowską, córką Marcina, kasztelana wieluńskiego, umowa została jednak przez Myszkowskiego zerwana. K. nie wstąpił do śmierci w związki małżeńskie. Najprawdopodobniej na sejmie styczniowym 1538 r. otrzymał kasztelanię brzeską po Tomaszu Lubrańskim, którego morderców (Mikołaja Russockiego, kasztelana biechowskiego z wspólnikami) oskarżał na odbywającym się w czasie tegoż sejmu sądzie. Wówczas także wyznaczano K-ego posłem do sułtana tureckiego Solimana, m. in. z propozycją wspólnej interwencji zbrojnej w Mołdawii (instrukcja poselska datowana 7 V 1538). «Lecz poselstwo to bardzo niezręcznie doradzone» – jak komentował Stanisław Górski – zakończyło się niepowodzeniem. Zanim K. zdążył dotrzeć do celu, sułtan podjął już kroki wojenne przeciw Mołdawii i nie życzył sobie współdziałania z Polską. K. został przez niego przyjęty w obozie pod Adrianopolem i niezbyt życzliwie potraktowany. Sułtan nie pozwolił mu wracać przez Węgry, ale okrężną drogą przez «pola i stepy tatarskie», a rzekomo był K. nawet «w niebezpieczeństwie zostania na pal wbitym». Dn. 21 X 1538 r. złożył K. sprawozdanie z odbytego poselstwa, a później w rozmowach prywatnych nie krył się ze swoją niechęcią do Turcji, przestrzegając przed jej potęgą militarną i krytykując polską politykę przymierza z sułtanem. Być może znajomość spraw tureckich zbliżyła go do wojewody sieradzkiego Stanisława Łaskiego; w najbliższych latach należał K. do grona popierającego zabiegi Andrzeja Frycza Modrzewskiego o zmianę ustawy o mężobójstwie.
Dn. 11 XI 1545 r. został K. mianowany wojewodą brzeskim; nominacja musiała być jednak natychmiast cofnięta, gdyż K. nadal występował jako kasztelan. W r. 1546 otrzymał za wstawiennictwem królowej Bony starostwo pyzdrskie. W maju 1547 r. objął nadzór nad komorą celną w Wieluniu. W tych latach pozostawał K. w orbicie wpływów bpa Andrzeja Zebrzydowskiego i hetmana Jana Tarnowskiego. Wraz z nimi popierał sprawę małżeństwa Zygmunta Augusta z Barbarą Radziwiłłówną; na burzliwym sejmie jesiennym w r. 1548 zaprotestował przeciw wysuniętemu przez opozycję wnioskowi zawieszenia jurysdykcji królewskiej. Dn. 8 VI 1551 r. za poparciem arcbpa Mikołaja Dierzgowskiego otrzymał kasztelanię gnieźnieńską, mimo iż był nieosiadły w woj. kaliskim, co stało się przedmiotem ataku poselskiego na sejmie 1555 r. K-ego nie było wówczas na sejmie, w końcu stycznia 1556 towarzyszył w podróży do Wolfenbüttel królewsnie Zofii Jagiellonce, wydanej za mąż za ks. brunszwickiego Henryka, uczestniczył następnie w sejmie warszawskim 1556/7 r., po którym wraz z królem pociągnął na Litwę. Dn. 1 IX 1557 znajdował się w obozie nad rzeką Mussą. Nie wiadomo, kiedy odbył owe wielkie podróże, o których pisze Jan Kochanowski w „Epitaphium Cretcovii”. O ile Dunaj i Dniestr mógł oglądać przy okazji swojego poselstwa do Turcji, to podróż przez Niemcy i Francję (Ren), Portugalię (Tag) do Indii i Afryki («oglądał przy źródlisku Nil siedmiorękawny») trudno umiejscowić w czasie. K. Zmarł w Padwie 6 V 1558 r. i został pochowany przez przyjaciół w bazylice Św. Antoniego, gdzie znajduje się jego nagrobek z brązowym popiersiem i epitafium pióra Kochanowskiego. Paprocki pisze, iż K. był «magnae aestimationis u wszystkich ludzi», wspomina o nim P. Rojzjusz w „Chiliasticonie”.

Boniecki; Paprocki; – Baliński M., Studia historyczne, Wil. 1856 s. 119, 174; Pertek J., Polacy na szlakach morskich świata, Gd. 1957; Pociecha W., Królowa Bona (1494–1557), P. 1949–58 II, IV; Sławiński T., Człowiek istotą rodzinną – genealogia Kretkowskich w XV–XVIII wieku, „Roczn. Pol. Tow. Herald.” S. Nowa, T. 3: 1997 s. 53–74; Ulewicz T., „Epitaphium Cretcovii” czyli najstarszy dziś wiersz drukowany Jana Kochanowskiego, w: Księga pamiątkowa ku czci S. Pigonia, Kr. 1961 s. 164 (fot. nagrobka K-ego); Wojciechowski Z., Zygmunt Stary, W. 1946; – Acta Tom., XVI, XVII; Dzienniki sejmów walnych koronnych za panowania Zygmunta Augusta… 1555 i 1558…, Kr. 1869 s. 45, 52; Hosii epistolae, I; Korespondencja Andrzeja Zebrzydowskiego, Wyd. W. Wislocki, Kr. 1788; Matricularum summ., IV, V 70, 1021, 1365, 1737, 5335; Modrzewski Frycz A., Dzieła wszystkie, W. 1954 II; Royzii Petri Manerci carmina, Ed. B. Kruczkiewicz, Kr. 1900 I; „Spraw. Kom. do Badania Hist. Sztuki w Pol.” T. 8: 1907 s. CCLIII–CCLV, (M. Sokołowski, fot. nagrobka); Wyimki z rękopisów Górskiego, „Pam. Warsz.” T. 12: 1818 s. 133–4, 251–3, 396, 405–6, 410; – Mater. Red. PSB: Kretkowscy h. Dołęga. Uzupełnienia i sprostowania.
                                                                                                                                                                                                                                   Halina Kowalska

 

 

Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.      

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Jan Kochanowski h. Korwin

1530 - 1584-08-22
poeta
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.