Piątkowski Franciszek Ksawery (1818–1892), drukarz, działacz zawodowy i społeczny. Ur. 30 XI we Lwowie, pochodził prawdopodobnie z niezamożnej rodziny rzemieślniczej. Po ukończeniu kilku klas gimnazjalnych przerwał naukę i wstąpił na praktykę do Drukarni Rządowej. Tam 1 I 1837 został «wypisany» na zecera i pracował w Drukarni (aż do jej likwidacji w r. 1870), pod koniec w charakterze instruktora uczniów. Gdy w myśl ustawy przemysłowej władze austriackie wezwały w latach pięćdziesiątych drukarzy do tworzenia stowarzyszeń, P. wraz z Łukaszem Skerlem opracowali statut Stowarzyszenia Wzajemnej Pomocy drukarzy lwowskich, przyjęty jednomyślnie 30 XII 1856 przez ogólne zebranie. W l. 1856–68 P. był sekretarzem, a następnie przewodniczącym wydziału Stowarzyszenia. W związku z przesileniem zwanym «zwrotem ku postępowi» P. złożył 28 VIII 1870 przewodnictwo Wydziału i zaprzestał działalności; od r. 1890 był członkiem honorowym. P. działał także w Stowarzyszeniu Czynnej Miłości Bliźniego i innych towarzystwach dobroczynnych. W uznaniu zasług Rada Miejska Lwowa mianowała go w r. 1877 obywatelem miasta (sam nie mógł ubiegać się o tę godność, gdyż nie posiadał żadnego majątku). W r. 1869 należał do inicjatorów Tow. Postępowego Drukarzy, pierwszej w Galicji organizacji o programie szerszym niż zapomogowe funkcje Stowarzyszenia Wzajemnej Pomocy. W trakcie podjętych przez radykalnych działaczy Towarzystwa przygotowań do pierwszego strajku drukarzy we Lwowie (26–30 I 1870) P. zgłosił do Zarządu wniosek o założenie własnej drukarni związkowej dla zatrudnienia drukarzy, którzy – uznani przez pryncypałów za «wywrotowców» – mogli zostać pozbawieni pracy. Wszedł do powołanej w marcu t.r. komisji dla realizacji wniosku i został jej przewodniczącym. Kiedy w lipcu 1872 zawiązała się spółka pod nazwą Pierwsza Drukarnia Związkowa we Lwowie, P. objął przewodnictwo Rady Nadzorczej; jego zasługą było urządzenie i uruchomienie w grudniu t.r. drukarni w wynajętym lokalu przy Rynku 11. Po zmianach personalnych w r. 1875, związanych z opozycją grupy demokratycznej przeciw Dyrekcji i Radzie, został kasjerem, w r. 1888 zastępcą dyrektora drukarni. Przez wiele lat był związany bliską współpracą z Antonim Mańkowskim, dyrektorem drukarni; z chwilą kiedy ten został aresztowany i włączony do krakowskiego procesu Ludwika Waryńskiego, P. należał do tych, którzy zarzucali Mańkowskiemu narażenie drukarni na straty moralne i materialne, m. in. z powodu drukowania książek socjalistycznych.
W r. 1875 P. był członkiem-założycielem Stowarzyszenia Drukarzy Lwowskich «Ognisko». Współinicjował zawiązanie się w grudniu 1883 osobnego Gremium drukarzy we Lwowie i jako członek komisji statutowej opracował Statuty Gremium i Zgromadzenia Towarzyszy. Dn. 15 VI 1886 wybrany został na przewodniczącego Gremium i, pozostając na tym stanowisku do r. 1891, «był zawsze gorącym obrońcą towarzyszy» (A. W. Bober). Przez wiele lat kierował biurem rękodzielniczym magistratu miasta Lwowa oraz działał w utworzonym w r. 1868 stowarzyszeniu rękodzielników lwowskich «Gwiazda», które w r. 1887 nadało mu godność członka honorowego. Wybrany na radnego m. Lwowa (25 I 1883), zarówno w tej kadencji, jak i dwu następnych wchodził w skład Urzędu Delegatów, a jako członek I Sekcji zajmował się przede wszystkim działalnością dobroczynną. Z powodu choroby ustąpił 2 VI 1891 ze stanowiska przewodniczącego Gremium. Zmarł 25 II 1892 we Lwowie i tu został pochowany. W manifestacyjnym pogrzebie P-ego, obok licznej rzeszy drukarzy, w których imieniu przemawiał Szczęsny Bednarski, wzięła udział Rada Miejska i wiele delegacji stowarzyszeń dobroczynnych.
Fot. w: Bober A. W., Historia drukarń i stowarzyszeń drukarskich we Lwowie, Lw. 1926 s. 24; – Słown. Pracowników Książki Pol. (bibliogr.); – Bednarski S., Materiały do historii o drukarniach w Polsce, Lw. 1888 s. 57, 100–4, 109–14, 127–8; tenże, Pamiątka żałosnego pogrzebu zwłok śp. Franciszka Piątkowskiego, Lw. 1892; tenże, Przyczynek do książeczki z r. 1888…, Lw. 1892 s. 56–66, 91–3; Miasto Lwów w okresie samorządu 1870–1895, Lw. 1896 s. 214, 215, 222, 223, 234, 235; Sokołowska W., Powstanie i pierwsze lata działalności I Związkowej Drukarni we Lwowie (1872–1880), „Ze Skarbca Kultury” 1977 z. 28 s. 67, 68, 70, 72, 76, 77, 86; – „Gaz. Narod.” 1892 nr 50.
Alicja Pacholczykowa