Kwas Franciszek, pseud. Wiarus, Sawk (1871–1948), działacz warmiński, pisarz ludowy i pamiętnikarz. Ur. 15 VI w Dywitach w pow. olsztyńskim na Warmii, w rodzinie chłopskiej o silnych tradycjach polskich. Mimo uczęszczania do szkoły niemieckiej nie zatracił poczucia narodowego. Po odbyciu służby wojskowej w Niemczech, pracował na własnym gospodarstwie w Skajbotach koło Olsztyna. Działalność społeczno-polityczną rozpoczął w r. 1918 jako członek Warmińskiej Rady Ludowej w Olsztynie i mąż zaufania powiatowej plebiscytowej komisji kontrolnej (1920). W tym czasie przyczynił się do założenia szkół polskich i towarzystw ludowych na Warmii. Po plebiscycie był członkiem Komitetu Centralnego Związku Polaków w Prusach Wschodnich (1920–2), wchodził do Patronatu Kółek Rolniczych i Związku Polaków w Niemczech. Współpracował z „Gazetą Olsztyńską”, gdzie ogłosił (m. in. pod pseud. Wiarus i Sawk) liczne artykuły w obronie ludności polskiej Warmii. Jednocześnie zbierał pieśni ludowe, zapisywał obyczaje i zwyczaje warmińskie; część z nich opublikował w „Gazecie Olsztyńskiej”, część zaś wykorzystał Augustyn Steffen w „Zbiorze polskich pieśni ludowych z Warmii” (P.–Kr. 1931 I, 1934 II, 1937 III).
K. był znany jako bibliofil i zbieracz wszelkich polskich wydawnictw na Warmii (część tych zbiorów znajduje się w Stacji Naukowej Polskiego Tow. Historycznego w Olsztynie). Po wojnie napisał pamiętnik pt. Wspomnienia z mego życia (nagrodzony w r. 1947 na konkursie zorganizowanym przez Instytut Mazurski w Olsztynie), który w opracowaniu J. Jasińskiego został w r. 1957 wydany w Olsztynie (rękopis pamiętnika znajduje się w Stacji Naukowej PTH w Olsztynie). Jest to ciekawy przyczynek do poznania dziejów, a zwłaszcza obyczajów polskich Warmii na przełomie XIX i XX w. K. zmarł 26 IV 1948 r. w Skajbotach, a pochowany został w Klebarku Wielkim w pow. olsztyńskim. Miał sześcioro dzieci.
Fot. w: K. F., Wspomnienia z mego życia, Olsztyn 1957; – Oracki, Słownik Warmii; – Klimek A., F. K., „Słowo na Warmii i Mazurach” 1965 nr 34; Wrzesiński W., Problemy świadomości narodowej ludności polskiej na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1920–1939, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1962 nr 1 s. 114, 137; – Baczewski J., Wspomnienia Warmiaka, W. 1961; Oracki T., Mówią świadkowie historii, „Słowo na Warmii i Mazurach” 1959 nr 42; – „Życie Olsztyńskie” 1948 nr 116.
Tadeusz Oracki