Sapieha Fryderyk, h. Lis (zm. 1650), podkomorzy witebski, potem wojewoda mścisławski. Był najmłodszym synem kuchmistrza lit. Mikołaja (zob.) i Bohdany z Massalskich.
S. studiował na pewno w Akad. Wil., a być może także na uniw. w Ingolsztadcie (od r. 1599). W r. 1611 był deputatem do Trybunału Lit. z woj. witebskiego. W t. r. z cesji ojca (16 IX, potwierdzenie króla 7 XI) otrzymał star. ostryńskie, był już wówczas dworzaninem królewskim. Dn. 8 II 1620 mianowany został podkomorzym witebskim. Posłował z pow. grodzieńskiego na sejm 1624 r., na którym 28 II podpisał protestację przeciw nieuwzględnieniu postulatów tamtejszej szlachty. Dn. 4 V t. r. na sejmiku w Grodnie obrany został pierwszym kandydatem na podkomorstwo grodzieńskie, lecz nie dostał nominacji królewskiej. W l. 1626–9 zapewne brał udział w wojnie ze Szwecją w Inflantach i na Pomorzu. W r. 1632 posłował z Grodna na sejm kouwokacyjny i podpisał jego uchwały. Był elektorem Władysława IV z woj. trockiego. W l. 1633–4 uczestniczył w wojnie smoleńskiej. Reprezentował pow. grodzieński na drugim sejmie w r. 1635 i na pierwszym sejmie 1637 r. W r. 1636 (przed 27 VI) został star. grodzieńskim z cesji Kazimierza Leona Sapiehy (potwierdzenie 5 III 1637). Jako deputat z Grodna uczestniczył w Trybunale Lit. w r. 1639. Dn. 14 VI 1646 przewodniczył obradom sejmiku grodzieńskiego na elekcji podsędka tegoż powiatu. Dn. 13 IX t. r. wybrany został z Grodna na posła na sejm, lecz prawdopodobnie poselstwa nie odprawił, ponieważ uległ wtedy paraliżowi i były nawet projekty odebrania mu urzędu. Wyzdrowiał jednak i tuż po 27 VIII 1647 (w nominacji data 24 VIII) otrzymał woj. mścisławskie. W czasie sejmu konwokacyjnego w lipcu 1648 wyznaczony został na komisarza do rewizji skarbu lit., która miała się rozpocząć 10 IX t. r. W sejmie tym jednak nie uczestniczył (brak podpisu pod konfederacją generalną).
Na mocy przeprowadzonego 31 VIII 1615 działu dóbr ojczystych z bratem Janem Dominikiem (trzeci z braci, Mikołaj, był chory psychicznie i pozostawał pod opieką Jana) S. otrzymał dobra Czerlona (pow. grodzieński), karczmę oraz domy w Grodnie przy ul. Mostowej i Żydowskiej. Miał też wieś królewską Tupiczany (pow. wołkowyski) od r. 1614, Skrzyki, Trubaczewo i Korowajno (woj. witebskie), Wojgieliszki (woj. witebskie, darował je w r. 1630 Pawłowi Stefanowi Sapieże), Hreżany (woj. kijowskie, w r. 1635 darowane mu przez Kazimierza Leona Sapiehę), Ostrowno (woj. witebskie), kupione w r. 1640 Nowosady (pow. wołkowyski), Horodek vel Horodnię (woj. witebskie). Był star. nowogródzkim (w woj. czernihowskim). Pierwsza żona wniosła mu w posagu część Korzeniewa (woj. brzeskie lit.), Hłazomicz, Poniemonia i Pomedoli (woj. witebskie), druga – 100 tys. złp.
Początkowo S. był gorliwym wyznawcą prawosławia, opiekunem cerkwi św. Jerzego w Trokach, dla której 5 III 1630 zrobił zapis, a następnie sprzedał ją Kazimierzowi Leonowi Sapieże z warunkiem zachowania jej w rękach wyznawców prawosławia. Może już wówczas nosił się z zamiarem przejścia na katolicyzm, co też się stało ok. r. 1632, podobno pod wpływem stryja pierwszej żony, metropolity Adama Hipacego Pocieja (zob.) i dominikanów. Tym ostatnim w r. 1632 ufundował z żoną konwent w Grodnie i uposażył folwarkiem Kiełbasin. W r. 1637 zaś ufundował, także wspólnie z żoną, monaster bazyliański w Czerlonie dla 4 zakonników i zapisał mu folwark Mikłaszewszczyzna oraz 3 tys. złp. na Czerlonie. S. zmarł zapewne na przełomie kwietnia i maja w r. 1650; został pochowany w monasterze w Czerlonie.
Pierwszą żoną S-y (od r. 1623?) była Krystyna Pociejówna (zm. 1643), córka Fiodora, sędziego ziemskiego brzeskiego, i Anny Irzykowiczówny, podkomorzanki mielnickiej. Drugą – od r. 1644 – Anna Pacówna (zm. 1652), córka podkanclerzego lit. Stefana (zob.). Oba małżeństwa S-y były bezdzietne.
Portret S-y z galerii kodeńskiej w Muz. Narod. w Przemyślu; – Estreicher (pomyłki); Dworzaczek; Elektorowie; Labarre de Raillicourt, Histoire des Sapieha, Paris 1970; Sapiehowie; Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit.; – Dzięgielewski J., Izba poselska w systemie władzy Rzeczypospolitej w czasach Władysława IV, W. 1992; [Giżycki J. M.] Wołyniak, Wiadomości o dominikanach prowincji litewskiej, Kr. 1917 s. 92–5; Hołdys S., Praktyka parlamentarna za panowania Władysława IV Wazy, Wr. 1991; Kaczorowski W., Sejmy konwokacyjny i elekcyjny w okresie bezkrólewia 1632 r., Opole 1986; – Akty Vil. Archeogr. Kom., XI; Archeografičeskij Sbornik Dokumentov; Konstantynowicz J., Wiersz ślubny…, 1644; Polacy na studiach w Ingolsztacie, Wyd. P. Czaplewski, P. 1914; Radziwiłł, Memoriale, I, III–IV; Vol. leg., III 739, IV 158; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. II nr 896, Dz. V nr 6956; B. Narod.: BOZ, 931 s. 28, 56; B. PAN w Kr.: rkp. 365 s. 148, rkp. 3335 k. 105; Centralnyj gosudarstvennyj istoričeskij archiv w Kijowie: Fond 48 opis 1 nr 883; Centralnyj gosudarstvennyj archiv drevnich aktov w Moskwie: Fond 389 (Metryka Lit.), Ks. Wpisów 99 k. 63v.–64, Ks. 522 k. 228; Gosudarstvennaja B. im. Saltykova-Ščedrina w St. Pet.: Sobranije Dubrovskogo, rkp. 126 k. 15–16; Lietuvos centrinis valstybinis istorijos archyvas w Wil.: F. 1292 Ap. 1, B. 8, 12; – Mater. Red. PSB: Skorowidz Sapiehów, oprac. przez Eustachego S. Sapiehę.
Andrzej Rachuba