Potocki Herman (1801–1866), powstaniec r. 1830, poseł na sejm, emigrant. Ur. w Tykocinie (na Podlasiu), był synem Jana Alojzego i Marianny z Czartoryskich. Pochodził z linii tzw. koreckiej. Do r. 1830 mieszkał w Białołówce (woj. kijowskie). L. Janowski wymienia go w „Słowniku bio-bibliograficznym dawnego Uniwersytetu Wileńskiego”, nie podaje jednak kierunku studiów ani lat, w których studiował. Po ogłoszeniu powstania P. wyruszył z Białołówki «nadawszy przed wyjściem wolność osobistą i nawet własność gruntów włościanom swoim» („Roczn. Tow. Hist.-Liter. w Paryżu” 1866), z bratem Józefem stanął na czele 40 uzbrojonych własnym kosztem ludzi i przyłączył się do powstania. Był wymieniony w instrukcji dla gen. Józefa Dwernickiego udającego się na Wołyń (28 II 1831) jako przedstawiciel Kijowszczyzny mogący udzielić mu pomocy. W powstaniu walczył pod dowództwem gen. Benedykta Kołyszki i z nim razem przeszedł do Galicji. Zasłużył się szczególnie w bitwie pod Daszowem (14 V), osłaniając odwrót polskich oddziałów. Po przybyciu do Warszawy wystawił własnym kosztem szwadron jazdy oddany pod dowództwo gen. Samuela Różyckiego. Dn. 8 VII 1831 został obrany posłem do sejmu powstańczego z pow. machnowieckicgo. Był członkiem Komitetu Ziem Ruskich. Podpisał odezwę do obywateli wschodnich województw, w której zapewniano ich mieszkańców, że walka nie ustanie, dopóki tereny wschodnie nie uzyskają niepodległości. Za udział w powstaniu utracił część klucza zakątkowskiego w dobrach Tykocin.
Po upadku powstania P. znalazł się we Lwowie i działał w Komitecie wspierającym uchodźców. Zbierał pieniądze dla powstańców udających się do Francji i ułatwiał im przedostanie się przez granicę. Po zmianie nastrojów przychylnych powstańcom, aresztowany przez władze austriackie osadzony został w twierdzy Brünn na 6 miesięcy. Zwolniony pod warunkiem opuszczenia granic Austrii, udał się do Francji. Na emigracji pozostał do śmierci. Nie angażował się w spory polityczne. Wspierał instytucje dobroczynne. Należał do Komisji Funduszów Emigracji Polskiej oraz wspomagał wysokimi składkami Stowarzyszenie Podatkowe (w r. 1862 złożył 250 fr.). Niezależny finansowo, podróżował z Francji do Włoch i Niemiec. Bywał u wód, m. in. w Heidelbergu, Baden-Baden, gdzie spotykał się z Zygmuntem Krasińskim. P. zmarł 24 III 1866 w Paryżu i pochowany został na cmentarzu Montmartre.
Ożeniony z Antoniną z Mokronowskich (zm. 1845), córką Stanisława (zob.), miał P. czworo dzieci: Stefana (1823–1910), ordynata na Rosi, i Władysława (zm. 1875), zmarłych bezpotomnie, oraz Jadwigę, żonę Konstantego Branickicgo (zob.), i Pelagię (zm. 1911).
Janowski, Słown. bio-bibliogr. Uniw. Wil., s. 355; Żychliński, I (tabele), XIV 97; Zielińska T., Katalog Tek Glinki, W. 1969 I 222; – Callier E., Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w 1831 r., P. 1887; Pułaski K., Kronika polskich rodów szlacheckich Podola, Wołynia i Ukrainy, Brody 1911; Tarnowski S., Hrabianka Pelagia Potocka, „Czas” 1911 nr 530; – Barzykowski S., Historia powstania listopadowego, P. 1883; Jełowicki A., Moje wspomnienia, W. 1970; Krasiński Z., Listy do Adama Sołtana, W. 1970; tenże, Listy do Delfiny Potockiej, W. 1975 I–III; tenże, Listy do Jerzego Lubomirskiego, W. 1965; tenże, Listy do Koźmianów, W. 1977; Potrykowski A., Tułactwo Polaków we Francji, Kr. 1974; Stowarzyszenie Podatkowe. Sprawozdania z r. 1862; Wrotnowski F., Powstanie na Wołyniu, Podolu i Ukrainie, Lipsk 1875 I 236, II 353, 356; Źródła do dziejów wojny polsko-rosyjskiej 1830/31, Wyd. B. Pawłowski, W. 1931–5 I–III; – „Rocznik Tow. Historyczno-Literackiego w Paryżu” 1866 s. 355–6.
Barbara Konarska