Karpiński Hilarion (zm. przed 1765), geograf, bazylianin. Pochodził niewątpliwie z rodziny księży unickich z Litwy, miał brata Heraklego, również bazylianina. Nikodem Karpiński był współcześnie litewskim prowincjałem bazylianów (1763–70). Kariera zakonna K-ego nie jest znana, tytułowano go kapłanem i teologiem. Pośmiertnie, staraniem brata Heraklego, ukazał się w bazyliańskiej drukarni w Wilnie w r. 1766 obszerny Lexykon geograficzny dla gruntownego pojęcia gazet i historii z różnych autorów zebrany, przetłumaczony i napisany… z wykładem na początku terminów geograficznych i słownikiem nazwisk łacińskich… (dedykowany Izabeli Czartoryskiej). Był to pierwszy polski podręczny (acz obszerny) słownik geograficzny, traktujący o obiektach fizjograficznych i osiedlach, zawierający m. in. informacje historyczne oraz, w miarę możności, współrzędne geograficzne. Przy zwróceniu głównej uwagi na sprawy polskie szeroko uwzględniał kraje pozaeuropejskie. Materiał polski był niewątpliwie oryginalny, choć nie zawsze ścisły. W opisie miast polskich wyliczał K. najważniejsze budowle, zwłaszcza kultowe, i zawsze poświęcał trochę miejsca omówieniu stosunków kościelnych. W objaśnieniu terminów K. deklarował się jako zwolennik geocentryzmu, mimo to Lexykon był przejawem wczesnego polskiego oświecenia i przyczynił się do rozpowszechnienia wiadomości geograficznych w czasach Komisji Edukacyjnej.

Estreicher; – Bieliński, Uniw. Wil., II; Lewicki J., Geografia za czasów Komisji Edukacji Narodowej, Lw. 1910; Plebański J. K., Geografia, jej znaczenie w szkole i literaturze, W. 1890; – Archeografičeskij Sbornik, X.

Stanisław Herbst