Brodawka Izak (Mojżeszowicz?), bogaty kupiec w Brześciu, dzierżawca ceł, myt i mennic na Litwie, Podlasiu i Wołyniu za panowania Zygmunta Augusta. W Brześciu posiadał B. kilka kamienic i prowadził rozmaite interesy bankierskie z mieszczanami i bojarami. W r. 1562 przelał swe wierzytelności (180 kóp groszy) na Dominika Paca i jego żonę, a w r. 1571 ręczył do spółki z Lazarem Abrahamowiczem z Grodna za Żyda grodzieńskiego, Arona Izraelowicza, który był winien 107 złp. mieszczaninowi łomżyńskiemu Szulcowi i za ten dług siedział w więzieniu. Głównemi jednak jego interesami były dzierżawy myt, ceł i innych dochodów publicznych. I tak od stycznia r. 1560 wziął wespół z Dawidem Szmerlowiczem w dzierżawę na siedem lat myto (woskowe, solne i kupieckie) na Podlasiu, w Mińsku, Wilnie, Nowogródku i przykomorkach w Kamieńcu, Łosicach itp., płacąc za myto podlaskie 3308 kóp gr. rocznie, za mińskie 1500, za wileńskie i nowogródzkie 400 k. gr. Był to, jak widać, interes wcale intratny, skoro po trzech latach sami dzierżawcy podwyższyli tenutę o 25%, zastrzegając sobie jeno ulgę na wypadek wojny lub »powietrza«. Dzierżawcy i ich urzędnicy wraz ze służbą byli wyjęci spod jurysdykcji kahałów i starostów i podlegali wyłącznie sądownictwu króla. Na podobnych warunkach wziął B. z tym samym wspólnikiem w r. 1563 na trzy lata w arendę myto wołyńskie, lecz tutaj natrafił na opór biskupa łuckiego, który nie pozwolił mu pobierać ceł u mieszczan torczyńskich, jakoże to myto było przez króla przeznaczone na utrzymanie kaznodziei przy katedrze łuckiej. Sprawa oparła się o króla, i B. musiał zwrócić biskupowi Kasparowi Albinusowi nadebrane pieniądze. Ci sami dwaj żydzi wzięli w r. 1566 w dzierżawę wszystkie myta W. Ks. Litewskiego za 3000 k. gr. rocznie, a w r. 1567 wziął sam B. w arendę komorę kijowską. Drugą sferę dzierżaw Brodawki stanowiła sól. I tak już w r. 1561 otworzył do spółki z Żydem Mendlem Izakowiczem skład soli w Pińsku i tu, jakoteż w miastach okolicznych, sprzedawał 100 topek soli za 15 gr. Sól tę sprowadzał z Kołomyi i poprzez Łuck wiózł ją do Pińska. W r. 1567 zawarł kontrakt z wojewodzicem ruskim Andrzejem z Dąbrowicy, mocą którego ten zobowiązał się przewozić sól w beczkach lub workach do Bełza, a stąd miał ją albo dalej podwozić aż do Brześcia, albo oddać ją B-ce, by ten sam nią dysponował. Także i w zimie winien był Andrzej dostawiać sól »od Kluszowa ku spławowi«. Pierwsza transza objęła 4.000 beczek po 2 talary, druga 10.000 beczek względnie worków, przyczem dzierżawca winien był zadatkować towar, a resztę zapłacić w dwóch półrocznych ratach. W r. 1571 przystąpił B. do spółki z Izakiem Słomiczem, dzierżawcą »zwarycznym« żup ruskich, zastrzegając sobie jednak obsadę wszystkich komór swymi ludźmi. W tymże roku wziął B. wespół z sekretarzem królewskim Walentym Yberfieltem w arendę mennicę wileńską, zobowiązując się do wybicia 15.000 grzywien czystego srebra, każda grzywna po 16 łutów. Dochody z tej transakcji przeznaczył król na żołd dla wojska, stojącego w Parnawie. Tak wielkie transakcje nie obeszły się bez sporów. Liczne wpływają skargi ze sfer mieszczańskich i szlacheckich na zdzierstwo i nadużycia dzierżawców i ich urzędników, aż wielokrotnie musiał sam król interwenjować i uspokajać wzburzone umysły. Nie bez związku z tem w r. 1564 oskarżono jednego z urzędników B-i, Bermana Abrahamowicza, o tzw. morderstwo rytualne. Uwięziony w zamku bielskim i wzięty na tortury, przyznał się do zabicia dziecka, a choć na placu stracenia odwołał swe zeznania, nie mógł się uwolnić z ręki kata. Wówczas Zygm. August udzielił żydom lit. (1564) takiego samego przywileju na wypadek oskarżeń o tzw. morderstwa rytualne, jaki otrzymali żydzi w Koronie w r. 1557: oskarżonego nie wolno trzymać w lochu podziemnym, oskarżyciel winien dowieść winy oskarżonego trzema nieposzlakowanymi świadkami żydowskimi i czterema chrześcijańskimi, winnego sądzi »sąd złożony« z delegata grodu, kleru, miasta i króla. Niewiele to pomogło, bo już w r. 1566 oskarżyli mieszczanie w Rosochach innego urzędnika B-i (Nachuma) o podobną zbrodnię. Tym razem przyszła pomoc królewska w porę, poczem król powtórzył swój dekret z r. 1566. Potężne interesy, prowadzone przez B-ę do spółki z innymi żydami, znalazły także echo przed sądami rabinackiemi. Dwukrotnie zasiadał dla tychże sporów sąd, złożony z najpoważniejszych rabinów owego czasu pod przewodnictwem Salomona Lurji, rabina w Ostrogu, a potem rektora uczelni talmudycznej w Lublinie. Skład sądu i warunki potwierdził Zygmunt August w r. 1568. O wysokości sumy spornej może świadczyć fakt, że samo wadjum wynosiło 10 tysięcy złotych i miało w połowie przypaść na rzecz skarbu królewskiego.
Russko-Jewrejskij Archiw (wyd. Bierszadzki) II, nr 144, 169, 199, 220, 223, 237, 240, 244, 250, 251, 255, 262, 273, III (1903) nr 177; Regesty i nadpisy, swod materjałow k’ist. jewr. w Rossji, I nr 555; Bersohn, Dyplomatarjusz, nr 130, 135, 143; Jewr. Encykl. IV 831; Encycl. Judaica.
Majer Bałaban