INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Jakub Natanson     

Jakub Natanson  

 
 
Biogram został opublikowany w 1977 r. w XXII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Natanson Jakub (1832–1884), chemik, profesor Szkoły Głównej, finansista, przemysłowiec, działacz społeczny i oświatowy. Ur. 20 VIII w Warszawie, był najmłodszym z siedmiu synów Seeliga (zob.) i Leokadii z domu Weinreb, bratem Henryka (zob.) i Ludwika (zob.). Uczył się w gimnazjum w Radomiu, a następnie w warszawskim Gimnazjum Realnym, które ukończył wyróżniony srebrnym medalem w r. 1852. W l. 1852–6 studiował chemię pod kierunkiem prof. K. Schmidta na uniwersytecie w Dorpacie. Za pracę Über die Substituirung der Aldehydradikale im Ammoniak, która została w r. 1854 wydrukowana w „Annalen der Chemie und Pharmazie”, N. otrzymał od uniwersytetu złoty medal. Tytuł kandydata nauk chemicznych uzyskał w r. 1854, a w dwa lata później tytuł magistra chemii za pracę Über das Acetylamin und seine Derivate („Annalen der Chemie und Pharmazie” 1856). W pracy tej opisał zjawisko powstawania czerwonego barwnika syntetycznego. Dalsze w tym kierunku badania uczonych angielskich i francuskich doprowadziły do powstania gałęzi przemysłu barwników anilinowych. Tym niemniej w światowej literaturze chemicznej N. uznawany jest jako odkrywca organicznego barwnika zwanego fuksyną. W r. 1856 opublikował w „Annalen der Chemie und Pharmazie” dwie dalsze cenne prace, w których przedstawił nowe metody syntetycznego otrzymywania mocznika i sposobu oznaczania gęstości par substancji o wysokiej temperaturze wrzenia: Zwei neue künstliche Bildungsweisen des Harnstoffs oraz Anwendung einer Modifikation der Gay-Lussac’schen Dampfdichtebestimmungsmethode bei Substanzen mit hohem Siedepunkten. Po powrocie do kraju opracował dwutomowe dzieło Krótki rys chemii organicznej ze szczególnym względem na rolnictwo, technologię i medycynę wydane w l. 1857–8 nakładem wydawnictwa Henryka Natansona. Praca była nowatorska, a poza tym cenna przez uporządkowanie polskiego słownictwa chemicznego. W l. 1858–62 N. wyjeżdżał kilkakrotnie do Niemiec, Francji i Anglii, prowadząc badania w pracowniach znanych chemików.

N. był rzecznikiem asymilacji Żydów i potępiał antysemickie ataki niektórych pism i publicystów polskich. Dał temu wyraz, podpisując w tej sprawie zbiorowy list otwarty do redakcji „Gazety Warszawskiej” opublikowany w styczniu 1859. W dn. 6 III 1861 N. wybrany został do Delegacji Warszawskiej, sprawującej władzę w mieście w okresie manifestacji patriotycznych, i wszedł do Komitetu Straży Bezpieczeństwa, a następnie 4 IV t. r. został członkiem Tymczasowej Rady Municypalnej stołecznego miasta Warszawy. Od 22 IX 1862 pełnił w Szkole Głównej obowiązki profesora zwycz., wykładając chemię nieorganiczną, organiczną i analityczną na Wydziale Matematyczno-Fizycznym. Był też członkiem Rady tego Wydziału, a z jej ramienia przedstawicielem Rady Ogólnej Szkoły Głównej. Wystąpił z inicjatywą rozszerzenia programu studiów chemicznych i zoologiczno-botanicznych, jak również z projektem rozbicia Wydziału Matematyczno-Fizycznego na 3 sekcje. Jego wykłady cieszyły się dużym powodzeniem i ściągały studentów z innych wydziałów. N. kierował również pracownią chemiczną, przejętą od Akademii Medyko-Chirurgicznej. Wiele troski poświęcał jej rozbudowie, pokrywając wydatki na zakup aparatury częściowo z własnych funduszy. Od połowy 1863 r. był członkiem komitetu budowy nowej pracowni, którą oddano do użytku w listopadzie 1865. Był także członkiem Komitetu Egzaminacyjnego Ministerium Oświecenia dla kandydatów na posady nauczycielskie. W okresie pracy w Szkole Głównej opublikował pracę o najbardziej czułej reakcji na żelazo: Empfindlichste Reaction auf Eisen („Annalen der Chemie und Pharmazie” 1864). Wiosną 1864 uzyskał, ze względu na przewlekłą chorobę gardła, 6-miesięczny urlop, po czym podjął wykłady w znacznie zmniejszonym wymiarze. Całkowite zwolnienie ze Szkoły Głównej nastąpiło na prośbę N-a 31 V 1866. Na podstawie notatek z wykładów opracował Wykład chemii organicznej podług systemu unitarnego. Wydany został tylko I tom tej pracy (W. 1866).

Od r. 1866 N. kierował, wraz z bratem Henrykiem, założonym przez ojca domem bankowym «S. Natanson i Synowie». Działając w powiązaniu z Leopoldem Kronenbergiem i jego grupą, uczestniczył w organizacji licznych instytucji i towarzystw finansowo-przemysłowych. W r. 1870 był współzałożycielem Banku Handlowego i do r. 1876 członkiem Rady, a także inicjatorem powstałego w r. 1870 Warszawskiego Tow. Ubezpieczeń od Ognia, gdzie do śmierci pełnił funkcję dyrektora. W r. 1871 przystąpił do przedsiębiorstwa zajmującego się wydobywaniem węgla pod firmą «Leopold Kronenberg i Sp.», które w r. 1874 przekształciło się w Warszawskie Tow. Kopalń Węgla i Zakładów Hutniczych. W Towarzystwie tym pełnił funkcję wiceprezesa, a od r. 1879 do śmierci był prezesem. Wspólnie z bratem Henrykiem prowadził od r. 1874 Tow. Akcyjne Mirkowskiej Fabryki Papieru. W l. 1878–81 był członkiem Rady Zarządzającej Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. W r. 1879 został członkiem Warszawskiej Podkomisji do Spraw Kolei Żelaznych, a także przez krótki czas był prezesem Komitetu Listów Zastawnych w Tow. Kredytowym Ziemskim. Był też konsultantem technicznym w Warszawskim Tow. Fabryk Cukru oraz członkiem Komitetu Przemysłowego Warszawskiego. W r. 1882 odkupił cukrownię i założył oraz kierował Akcyjnym Tow. Fabryki Cukru «Sanniki»; dla pracowników tej cukrowni założył jedną z pierwszych w Królestwie kas przezorności i pomocy, opracowując statut kasy i uposażając ją znacznym kapitałem zakładowym.

Równolegle z działalnością na polu gospodarczym N. inicjował i aktywnie popierał liczne instytucje społeczne, oświatowe i naukowe. Był w r. 1871 współzałożycielem i członkiem komitetu Tow. Osad Rolnych i Przytułków Rzemieślniczych, a w r. 1875 jednym z głównych inicjatorów założenia Biura dla Poszukujących Pracy. Jako przedstawiciel Komitetu Organizacyjnego wystawy przemysłowo-rolniczej, która odbyła się w Warszawie w r. 1874, wystąpił do gubernatora z wnioskiem o założenie stałego muzeum. Wspólnie ze swym bratem Ludwikiem, z Janem Tadeuszem Lubomirskim i Józefem Zamoyskim doprowadził do utworzenia w Warszawie w r. 1875 Muzeum Przemysłu i Rolnictwa. Pełnił funkcję wiceprezesa Komitetu i przyczynił się do tworzenia pracowni naukowych Muzeum. Z jego inicjatywy została przejęta na własność w r. 1876 pracownia chemiczna Napoleona Milicera. W r. 1879 N. był współzałożycielem (z bratem Ludwikiem) szkoły rzemiosł przy ul. Jasnej w Warszawie oraz protektorem szkoły ogrodniczej, a także szkoły realnej dla dzieci wyznania mojżeszowego. Należał do zespołu redakcji „Ateneum”. Brał udział w naradach nad formą uczczenia pamięci Józefa Mianowskiego, a następnie w styczniu 1879 został wybrany przewodniczącym komitetu, który miał o tym zadecydować. Po zapadnięciu uchwały o powołaniu Kasy Pomocy dla Osób Pracujących na Polu Naukowym im. J. Mianowskiego, wraz z Konradem Dobrskim i Stanisławem Leopoldem Kronenbergiem, opracował jej statut i zabiegał u władz o jego zatwierdzenie. Wybrany został 6 X 1881 do Zarządu Kasy i pozostał na tym stanowisku do śmierci. W r. 1883 przekazał na rzecz Kasy 30 000 rubli z życzeniem, aby z procentów uzyskanych od tej sumy przyznawać raz na 4 lata nagrody za dwie największej wartości prace naukowe ogłoszone w języku polskim, jedną z zakresu nauk ścisłych, drugą nauk humanistyczno-prawnych. Zmarł w Warszawie 14 IX 1884, pochowany został na cmentarzu Żydowskim.

N. ożeniony był ze swą bratanicą Marią z Natansonów i miał jedyną córkę Antoninę Marię, żonę Stefana Dziewulskiego (zob.).

 

Koperska T., Łukomska E., Bibliografia do dziejów Muzeum Przemysłu i Rolnictwa za l. 1875–1939, W. 1973; Encyklopedia Warszawy, W. 1975; W. Enc. Ilustr.; W. Enc. Powsz. (PWN); – Baranowski I., Jakub Natanson, „Ateneum” 1884 t. 4 nr 1 s. 164–9; Dobrski K., Jakub Natanson, w: Sprawozdanie trzecie z Czynności Komitetu Zarządzającego Kasą Pomocy dla Osób Pracujących na Polu Naukowym im. J. Mianowskiego za r. 1884, W. 1885 s. 60–72; [Dobrzycki H.] H. D., Jakub Natanson były profesor byłej Szkoły Głównej, „Przegl. Lek.” 1884 nr 39 s. 525–6; Dobrzycki S., Wydział Matematyczno-Fizyczny Szkoły Głównej Warszawskiej, Wr. 1971; Dzieje gospodarcze Polski porozbiorowej w zarysie, Pod red. S. A. Kempnera, W. 1920–2 I–II; Filipek F., Kolej Warszawsko-Terespolska, W. 1972 s. 20, 133; Jurkiewicz K., Jakub Natanson, „Kłosy” 1884 nr 1005 s. 222, (fot. na s. 217); Komar J., Warszawskie manifestacje patriotyczne 1860–1861, W. 1970; Landau Z., Tomaszewski J., Bank Handlowy w Warszawie S. A., W. 1970 s. 29, 228; Leppert W., Jakub Natanson, „Gaz. Lek.” 1884 nr 40 s. 757–63; Niewiadomski W., Jakub Natanson, „Tyg. Illustr.” 1884 nr 91 s. 193–4 (fot.); Reychman K., Szkice genealogiczne, W. 1936 I; Schipper I., Dzieje handlu żydowskiego na ziemi polskiej, W. 1937; Szperl L., Materiały do historii Szkoły Głównej Warszawskiej, W. 1913 s. 10, 11, 15, 33–9, 63, 67; Szweykowski Z., Historia Kasy im. J. Mianowskiego, „Nauka Pol.” R. 15: 1932; Trepka E., Jakub Natanson, W. 1955; Warszawskie Tow. Ubezpieczeń. Książka pamiątkowa wydana z powodu 50-letniego istnienia Instytucji 1870–1920, W. 1921 s. 99; Znatowicz B., Mowa na pogrzebie Jakuba Natansona, „Wszechświat” 1884 nr 38 s. 594–5; – Bank Handlowy… Sprawozdanie od dn. 15 VII 1870 do dn. 31 XII 1871; toż za l. 1872–6; Janowski J. K., Pamiętniki o powstaniu styczniowym, W. 1931 III; Prus B., Kroniki, W. 1953–66 I cz. 2, II–IV, IX, XVI; Rocznik Tow. Osad Rolnych i Przytułków Rzemieślniczych, W. 1872–4; Sprawozdanie dyrekcji Tow. Ubezpieczeń od Ognia za l. 1873–83; Sprawozdanie Warszawskiego Tow. Kopalń Węgla i Zakładów Hutniczych za l. 1875–83; Sprawozdanie z działalności Markowskiej Fabryki Papieru za r. 1874/5–1882/3; Sprawozdanie zarządu Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej za r. 1877 s. 26; toż za r. 1880 s. 32; – Wspomnienia pośmiertne z r. 1884: „Bibl. Warsz.” T. 4 nr 10 s. 163–4, „Dzien. dla Wszystkich Anonsowy” nr 212 s. 3, „Gaz. Handl.” nr 212 s. 3, nr 218 s. 2–3, „Gaz. Świąteczna” nr 194 s. 1, „Izraelita” nr 37 s. 294–5, „Kraj” nr 37 s. 16, „Kur. Warsz.” nr 256 s. 2–3, „Przegl. Tyg.” nr 38 s. 429–30, „Tyg. Powsz.” nr 39 s. 609–10 (fot.); – B. Jag.: rkp. 78/34 IV, 6523 IV; B. PAN w Kr.: rkp. 2159, t. 13, 2493; – Materiały w posiadaniu Ludwika Natansona z Warszawy i jego informacje.

Stanisław Konarski

 
 

Powiązane zdjęcia

   
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Seelig (Zeelig) Natanson

1795 - 1879-07-14 kupiec
 

Ludwik Natanson

1822-03-04 - 1896-06-06 lekarz
 

Henryk Natanson

1820-12-20 - 1895-12-27 księgarz
 

Stefan Dziewulski

1876 - 1941-03-10 prawnik
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Władysław Lubomirski

1866-01-01 - 1934-10-29
kompozytor
 

Leonard Winterowski (Wintorowski)

1868-11-05 - 1927-05-09
malarz
 

Kajetan Koźmian h. Nałęcz

1771-12-31 - 1856-03-07
poeta
 

Maksymilian Antoni Piotrowski

1813-06-08 - 1875-11-29
malarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Mirosław Sawicki

1870-07-26 - 1870-11-26
adwokat
 

Józef Pawiński

1851-01-27 - 1925-05-16
lekarz
 

Józefa (Józefina) Szebeko

1859-11-02 - 1945-08-04
tłumaczka
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.