Stier (Staier, Steier, Steer, Stehr, Stöer, Stöhr, Stoier, Styer, Sztaier, Szteier, Sztir, Sztyier) Jan Adam (ok. 1675?–1738), budowniczy, architekt.
Pochodził z Ostrova nad Ohří (Szlakowert, Szlakowiert, Schlackenwerth) w zachodnich Czechach.
Zapewne w związku z pracami budowlanymi na zamku Leszczyńskich przybył S. w nieokreślonym czasie do Rydzyny. Po raz pierwszy pojawił się w źródłach w r. 1699: w księdze chrztów paraf. rydzyńskiej (30 VIII) i rachunkach budowy pałacu star. osieckiego Andrzeja Radomickiego w Konarzewie pod Poznaniem. W r. 1709 wymieniony został w księdze protokołów rady miejskiej Leszna jako członek komisji mającej ocenić stan spalonego pałacu Gajewskich w Czaczu. Wg hipotezy Witolda Dalbora prowadził prace przy zaprojektowanej najpewniej przez J. Catenazziego konstrukcji kopuły w transepcie kościoła Cystersów w Lądzie; prawdopodobnie do niego odnosi się zapis w kronice gminy ewangelickiej w Lesznie z r. 1710 o sprowadzeniu z Lądu mistrza murarskiego. Od r. 1711 kierował S. budową kościoła ewangelickiego Świętego Krzyża w Lesznie (wg projektu P. Ferrariego); na żądanie bp. poznańskiego Michała Tarły, któremu nie podobała się okazałość świątyni, prace przerwano w r. 1713 na etapie bliskim ukończenia ścian budynku. W tymczasowym dokończeniu budowy S. z pewnością nie brał udziału. W r. 1714 zakupił w Lesznie parcelę narożną przy ul. Kościelnej 7, na której wzniósł piętrową kamienicę.
W r. 1720 przyjął S. obywatelstwo m. Poznania; być może wiązało się to z rozpoczęciem przez Ferrariego odbudowy pobliskiego klasztoru Cysterek w Owińskach, a następnie budową (przed r. 1728) ich nowego kościoła p.wezw. św. Jana Chrzciciela, albo ponownym podjęciem przez Catenazziego budowy nowego skrzydła poznańskiego kolegium Jezuitów. Ostatnio atrybuowano S-owi (E. Leszczyńska) projekt i budowę wielkiej synagogi w Lesznie (1720–1). W r. 1726 zawarł S. wraz z Ferrarim kontrakt z wojewodziną krakowską Teofilą z Leszczyńskich Wiśniowiecką na zbudowanie czaszy i latarni głównej kopuły, wzniesionego w poprzednim stuleciu kościoła Filipinów w Gostyniu. Zapewne był również zaangażowany w budowę kościoła Reformatów w Woźnikach koło Grodziska Wpol. (projektu Catenazziego), realizowaną z przerwami w l. 1706–23, gdyż w r. 1729 zawarł kontrakt na budowę ich klasztoru. W r. 1730 w kościele ewangelickim Świętego Krzyża w Lesznie wykonał w miejsce drewnianego stropu kopułę (niezachowaną) w południowej hali. T.r. podpisał kontrakt z poznańskimi bernardynami na zwieńczenie fasady ich kościoła; najwyższe kondygnacje wież i ozdobny szczyt między nimi ukończono w r. 1733, a wysokie hełmy pokryte miedzią gotowe były do r. 1738. Przypuszcza się, że w tym czasie rozbudował S. postawiony na przełomie XVII i XVIII w. pałac woj. inowrocławskiego Ludwika Szołdrskiego w Borówku koło Czempinia (obecnie w granicach miasta) w pow. kościańskim; pałac połączono wówczas z oficynami dwiema ćwierćkolistymi galeriami. Wg projektu Ferrariego wznosił S. od r. 1732 zabudowania kongregacji filipinów w Gostyniu; po jego śmierci w r. 1736 kontynuował budowę na podstawie nowego kontraktu zawartego t.r. Współpracując przez cały niemal czas swej aktywności zawodowej z Ferrarim i Catenazzim, utrzymywał również z rodziną Ferrariego bliskie związki towarzyskie; świadczy o tym wzajemne przyjmowanie przez oba małżeństwa powinności rodziców chrzestnych ich dzieci. S. zmarł 27 II 1738, pochowany został 3 III w krypcie kościoła paraf. w Rydzynie.
W małżeństwie z Marianną, zapewne także pochodzącą z Czech (zm. 9 VIII 1759), pochowaną na cmentarzu we wsi Kłoda koło Rydzyny, miał S. dzieci: Jana Józefa (1699–1741), żonatego z Agnieszką z Libowiczów, bratanicą Franciszka Libowicza, proboszcza leszczyńskiego i kanonika poznańskiej kapit. katedralnej, Annę Rozynę (ur. 1701), Annę Marię (ur. 1702), Rozynę (ur. 1704), Annę Eleonorę (ur. 1706), Franciszka Antoniego (ur. 1708) i Augustyna Jakuba (ur. 1711). Jan Józef przypuszczalnie współpracował z ojcem, a po jego śmierci dokończył prace, m.in. w klasztorze Filipinów w Gostyniu. Z jego osobą należy również wiązać zachowany szczątkowo kontrakt na przebudowę i rozbudowę pałacu Mielżyńskich w Chobienicach (pow. wolsztyński) oraz jakieś prace w klasztorze Reformatów w Goruszkach pod Miejską Górką (obecnie w granicach miasta) w pow. rawickim, najprawdopodobniej rozpoczęte jeszcze przez ojca; sumy należne za te ostatnie odzyskała jego żona, Agnieszka Stier, jako wdowa po nim.
S-owi błędnie przypisano wykonanie ołtarza głównego w kościele św. Mikołaja w Lesznie; w rzeczywistości było to dzieło rzeźbiarza Stühla z r. 1744.
Kohte J., Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Posen, Berlin 1898 III 212; Łoza, Architekci, s. 293; Słownik biograficzny Leszna, Leszno 2004 s. 419–20 (Z. Moliński); Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler, XXXII 44 (Z. Batowski); – Bryliński A., Pompeo Ferrari – życie prywatne w latach 1702–1736, „Rydzyniak” 1994 nr 2 s. 38–45; Dalbor W., Pompeo Ferrari, W. 1938 s. 54–8, 104, 143, 175, 181–3; Ehrenberg H., Geschichte der Kunst im Gebiete der Provinz Posen, Berlin 1893 s. 138; Katalog zabytków sztuki w Pol., V z. 4 s. 16, z. 12 s. 22, 27, z. 20 s. 17, S. Nowa, VII cz. 2 z. 1 s. 99; Kręglewska-Foksowicz E., Barokowe rezydencje w Wielkopolsce, P. 1982 s. 44, 59; taż, Sztuka Leszna, P. 1982 s. 48–55; Kroniki bernardynów poznańskich, Oprac. S. B. Tomczak, J. Wiesiołowski, P. 2002 s. 268, 274, 276; Kusztelski A., Zbór ewangelicki Świętego Krzyża w Lesznie, „Kwart. Architektury i Urban.” 1992 nr 2 s. 145–57; Leszczyńska E., Synagoga w Lesznie, „Kron. Wpol.” 1995 nr 4 s. 77–8; Linette E., Jan Catenazzi – architekt i jego dzieło w Wielkopolsce, W.–P. 1973 s. 25; – „Spraw. Kom. Hist. Sztuki” T. 8: 1907 z. 1–2 s. 51; – AP w P.: Akta dot. klasztorów, sygn. 843 s. 18–19, Akta gm. ewang. Świętego Krzyża w Lesznie, sygn. 3 s. 32, Akta m. Leszna, sygn. I/128, I/304 s. 36–7, Akta m. P., sygn. I/273 s. 511, 559; Arch. Archidiec. w P.: Metrica seu Inscriptio Baptizatorum in Ecclesia Parochiali Rydzinensi incipit ab anno Domini 1665, sygn. 262/2 mf. 457 s. 256, Metrica Baptizatorum in Ecclesia Parochiali Rydzinensi incepta anno Domini 1700, sygn. 262/6, mf. 458 s. 24, 38, 59, 86, 109, 132, Liber Mortuorum ab Anno 1700 conscriptum, sygn. 262/4, mf. 457 s. 35; B. Kórn.: Arch. Mielżyńskich z Chobienic, sygn. 11272/2; Regionalny Ośrodek Badań i Dok. Zabytków w P.: Linette R., Pałac w Chobienicach. Studium historyczno-architektoniczne, s. 15–18 (mszp. z r. 1974); Woj. Urząd Ochrony Zabytków w P.: Linette E., Kościół i klasztor reformatów w Woźnikach. Studium historyczno-architektoniczne, s. 20–1 (mszp. z r. 1959).
Andrzej Kusztelski