INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Jan Józef Piotr (Władysław, Jan Władysław) Szczepanowski  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 2010-2011 w XLVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Szczepanowski Jan Józef Piotr, od r. 1845 używał imienia Władysław lub Jan Władysław (1813–1875), spiskowiec, działacz demokratyczny, emigrant, inżynier kolejowy.

Ur. 16 VI w Nagłowicach w pow. jędrzejowskim (dla zatarcia udziału w spiskach niepodległościowych posługiwał się fałszywymi metrykami z datą ur. 13 VI 1815 i miejscem ur. majątek Wypalanki w W. Ks. Pozn.). Pochodził ze zdeklasowanej rodziny szlacheckiej, był synem Wincentego (ur. 1783), administratora majątku nagłowickiego, i Teofili z Odrzywolskich (ur. 1791). Miał brata, Stanisława Ignacego (zob.).

W młodych latach S. z bratem Stanisławem mieszkał w Krakowie pod opieką wuja Bazylego Janowskiego, urzędnika Wydz. Dochodów Senatu Wolnego Miasta; od r. 1822 uczył się w Gimnazjum św. Anny. Po zdaniu egzaminu dojrzałości podjął w r. 1829 studia na Wydz. Prawa UJ. Działał w tajnych studenckich kółkach samokształceniowych i poznał tam Stanisława Malinowskiego, uczestnika powstania listopadowego i saintsimonistę. Prawdopodobnie należał też do działającego na UJ od r. 1833 Klubu Tajemnych Filaretów (Związku Studentów). Wczesną wiosną 1835 wstąpił do założonego w Krakowie Stow. Ludu Polskiego (SLP) i w marcu t.r. wybrany został do jego Zboru Głównego. Dn. 4 VII uzyskał na UJ stopień doktora praw. Wraz z Malinowskim odgrywał główną rolę w utworzonym w lipcu krakowskim Zborze Ziemskim SLP, podlegającym Zborowi Głównemu, do którego został ponownie wybrany w grudniu. Po zajęciu Krakowa w lutym 1836 przez wojska państw zaborczych doszło do aresztowań i rozbicia Zboru Głównego; S. z Malinowskim i Sewerynem Goszczyńskim schronił się w majątku Marcjanny Chrząstowskiej w Szczepanowicach nad Dunajcem. Stąd wspólnie objeżdżali wsie w Tarnowskiem i na Podkarpaciu, agitując chłopów do powstania. S., jako przedstawiciel Zboru Ziemskiego, wprowadził do SLP w lipcu 1836 Gustawa Ehrenberga. Również w lipcu t.r. wszedł z Malinowskim w skład Zboru Głównego SLP, reaktywowanego we Lwowie, w którym obok umiarkowanych: Goszczyńskiego, Franciszka Smolki, Roberta Heferna, Tomasza Rayskiego, Leona Koreckiego i Szymona Konarskiego, reprezentowali obaj radykalną mniejszość. Gdy na początku r. 1837 nie został wybrany do Zboru Głównego, przeniósł działalność konspiracyjną w okolice Krakowa, a następnie w Tarnowskie. Dn. 10 VI t.r. założył z Malinowskim nową konspiracyjną organizację, Konfederację Powszechną Narodu Polskiego, po czym na jej rzecz agitował bezskutecznie we Lwowie. Uczestnicząc w dożynkach w Szczepanowicach 10 IX, namawiał chłopów (wraz z innymi spiskowcami) do szybkiego powstania, obiecując im m.in. uwolnienie od pańszczyzny i nadanie na własność gruntów. Gdy w październiku doszło do aresztowań i rozbicia Konfederacji, S. ukrył się w Tarnowskiem, zmieniając nazwisko i miejsca pobytu; w październiku 1838 zbiegł z Malinowskim do Francji.

W Paryżu pracował S. jako pisarz w kancelarii adwokackiej. W r. 1839 podjął studia w Szkole Budowy Dróg i Mostów (L’Ecole Royale des Ponts et Chaussées) i 7 VIII 1843 otrzymał dyplom inżyniera. Zatrudniony przy budowie kolei w okolicach Lille i Valenciennes, opracował nowy system łączenia wagonów (prawdopodobnie niezrealizowany). Pomimo intratnych propozycji objęcia stanowiska inspektora kolei w Strasburgu lub inspektora kolei północno-francuskiej, postanowił przenieść się do Wielkopolski. Po uzyskaniu zgody poselstwa pruskiego w Paryżu osiadł w pierwszych dniach maja 1845 w Poznaniu. Zdał w Berlinie egzamin państwowy i za wstawiennictwem Karola Marcinkowskiego został zatrudniony w Kościanie przez dyrektora Tow. Melioracji Obry gen. Dezyderego Chłapowskiego jako kierownik regulacji Obry i bagien. Doprowadził do nowego skierowania wód najkrótszą drogą do Warty, dzięki czemu zmniejszył obszar rozlewisk. W okresie Wiosny Ludów, wraz z Kajetanem Morawskim, założył w Kościanie we wrześniu 1848 Dyrekcję Powiatową Ligi Polskiej. W r. 1849 nabył za posag żony folwark w Nowej Wsi koło Kościana, a w kwietniu 1851 przeprowadził się z rodziną do Skubarczewa (pow. mogilnicki), gdzie wybudował fabrykę mączki ziemniaczanej; nie przyniosła ona jednak spodziewanych zysków. W r. 1853 zamieszkał z rodziną w Tuszynie (pow. bydgoski) i założył tam hodowlę owiec merynosów, zniszczoną niebawem przez zarazę. Następnie kupił w centrum Poznania kamienicę (późniejszy «Hotel Rzymski»), którą potem wydzierżawił; nieprecyzyjny zapis w kontrakcie dzierżawy doprowadził go wkrótce do utraty zainwestowanych oszczędności.

W r. 1854 przeniósł się S. do Austrii, gdzie dzięki znajomościom z czasów emigracji otrzymał posadę inżyniera w rotszyldowskiej Kompanii Kolei Północnej w Wiedniu. W l. pięćdziesiątych i sześćdziesiątych kierował budową linii kolejowej Oravica–Bela Crkva–Báziás, pierwszej na terenie Banatu; w l. 1862–4 pracował z nim syn Stanisław. W poł. l. sześćdziesiątych zamieszkał S. we Lwowie; w l. 1868–74 był zatrudniony przy budowie Uprzywilejowanej Kolei Arcyksięcia Albrechta (Erzherzog Albrecht-Bahn) o długości 181 km, wiodącej ze Lwowa przez Stryj do Stanisławowa; 16 X 1873 ukończono odcinek Lwów–Stryj. W r. 1874 objął funkcję dyrektora Dyrekcji Ruchu Uprzywilejowanej Kolei Arcyksięcia Albrechta. Wybrany w r. 1875 do lwowskiej Rady Miejskiej, zajmował się budownictwem i robotami publicznymi. Z końcem czerwca t.r. ustąpił z posady dyrektora kolei na rzecz zięcia, inżyniera Wiktora Wolskiego. Zmarł pod koniec grudnia 1875 we Lwowie, został pochowany prawdopodobnie na cmentarzu Łyczakowskim.

W małżeństwie z Wandą Heleną (1829–1910), córką Antoniego Poplińskiego (zob.), literatką, autorką anonimowych wspomnień „Kłębek babuni” („Wiek XX” 1902 nr 576–578), miał S. dwóch synów: Stanisława Antoniego (zob.) i Kazimierza (zmarłego w niemowlęctwie przed r. 1859, na zapalenie opon mózgowych), oraz trzy córki: Teofilę (1847–1925), zamężną z Wilhelmem Smoluchowskim, matkę Mariana (zob.) i Tadeusza Smoluchowskich (zob.), Benignę (1849–1930), żonę Wiktora Wolskiego (zm. 1898), i Marię (1854–1923), wydaną za Henryka Jareckiego (zob.).

 

PSB (Ehrenberg Gustaw, Malinowski Stanisław); – Bieniarzówna J., Z dziejów liberalnego i konspiracyjnego Krakowa (1833–1848), Kr. 1947; Darowski R., Szczepanowice nad Dunajcem. Dzieje wsi, parafii katolickiej i gminy kalwińskiej, Kr. 1993 s. 203–5; Florkowski H., Działalność Ligi Polskiej w powiecie kościańskim, w: Pamiętnik Towarzystwa Ziemi Kościańskiej 1961–1971, Kościan 1972 s. 114–15; tenże, Jan Władysław Szczepanowski, w: Stanisław Szczepanowski. W 125 rocznicę urodzin, Kościan 1972; Fras Z., Florian Ziemiałkowski (1817–1900), Wr. 1991; Kieniewicz S., Konspiracje galicyjskie 1831–1845, W. 1950; Konarska B., Polskie drogi emigracyjne. Emigranci polscy na studiach we Francji w latach 1832–1848, W. 1986; Krajewski J., Tajne związki polityczne w Galicji (od r. 1833 do r. 1841), Lw. 1903 s. 50–1, 55; Kuberski L., Stanisław Szczepanowski 1846–1900. Przemysłowiec. Polityk. Publicysta, Opole 1997; Łopuszański B., Stowarzyszenie Ludu Polskiego 1835–1841. Geneza i dzieje, Kr. 1975; Rosnowska J., Goszczyński, W. 1977; Rozdolski R., Do historii Stowarzyszenia Ludu Polskiego. Nieznane Listy Seweryna Goszczyńskiego, „Kwart. Hist.” R. 50: 1936 s. 718–19; Szczepanowski S., Myśli o odrodzeniu narodowym, Lw.–W. 1923 I 5–7; tenże, Walka narodu polskiego o byt, Londyn 1943; – Girtler K., Opowiadania. Pamiętniki z lat 1832–1857, Oprac. Z. Jabłoński, J. Staszel, Kr. 1971 II; Goszczyński S., Dziennik sprawy bożej, Oprac. Z. Sudolski, W. 1984 II; Horoszkiewicz J., Notatki z życia, Oprac. H. Wereszycki, Wr.–Kr. 1957; Leniek, Książka pamiątkowa Gimn. św. Anny; Morawski K., Wspomnienia z Turwi, Kr. 1981; Motty M., Przechadzki po mieście, W. 1957 I–II; Staszel J., „Dziennik” Kazimierza Girtlera z 1859 roku, „Roczn. B. Nauk. PAU i PAN w Kr.” R. 51: 2006 s. 296, 304–5; Stowarzyszenie Ludu Polskiego; Szematyzmy Król. Galicji za l. 1874–6; – „Czas” 1875 nr 299 (nekrolog); „Dzien. Kijowski” 1910 nr 41 (nekrolog żony); „Kur. Pozn.” 1876 nr 9 (nekrolog); „Tyg. Ilustr.” 1910 nr 11 s. 217 (fot. i nekrolog żony); – AP w Jędrzejowie: USC (Nagłowice) nr 18/1813; Arch. UJ: sygn. S I–417, WP I 43 (doktorat S-ego); B. Jag.: rkp. Przyb. 36/62 (A. Plutyński, Szczepanowscy, Wolscy, Odrzywolscy), rkp. Przyb. 92/97 (listy S-ego z r. 1875), rkp. Przyb. 93/97, Przyb. 103/97, Przyb. 111/97 (geneal. Szczepanowskich); B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 2159 t. 18, rkp. 6799.

Elżbieta Orman

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Antoni Popliński (nazwisko rodowe Popłomyk)

1796-06-01 - 1868-03-18 lub 1868-03-19 pedagog
 

Tadeusz Smoluchowski

1868-05-15 - 1936-05-10 chemik
 

Marian Wilhelm Teofil Smoluchowski

1872-05-28 - 1917-09-05 fizyk
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Wojciech Chrzanowski

1793-01-14 - 1861-02-26
generał dywizji WP
 

Józef Kremer

1806-02-22 - 1875-06-02
filozof
 

Artur Gruszecki

1852-08-24 - 1929-04-16
powieściopisarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Jacenty Sachowicz

1813-08-17 - 1875-02-14
malarz
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.