Smoluchowski Tadeusz (1868–1936), chemik, alpinista i taternik, pionier narciarstwa w Polsce. Ur. 15 V w Wiedniu, był synem Wilhelma, prawnika, kierownika działu ds. polskich w kancelarii cesarza Franciszka Józefa I, i Teofilii ze Szczepanowskich, siostry Stanisława Szczepanowskiego, ekonomisty, pioniera przemysłu naftowego w Polsce, starszym bratem Mariana (zob.).
Po ukończeniu Collegium Theresianum w Wiedniu i studiach na tamtejszym uniw. S. uzyskał stopień doktora filozofii w zakresie nauk chemicznych, po czym dalej specjalizował się na politechn. w Zurychu. Podczas studiów od r. 1884 wspinał się w Alpach i w l. 1890–4 wraz z bratem Marianem należał do czołowych alpinistów, dokonując szesnastu pierwszych wejść w Alpach Wschodnich, m.in. na Grösser Rotstein, Schluderzahn, Dritte Eisspitze, Höchste Rotspitze, Gamsburg, Sas dal Lec, Pic Ciadazes, wschodni Cirspitze, północny i południowy Gabelspitze, oraz wytyczając dwadzieścia cztery nowe drogi, m.in. pierwsze trawersowanie Fünffingerspitze; potem (do r. 1928) wspinał się tylko dorywczo. Uprawiał też od r. 1882 narciarstwo w Alpach. Wg W. Rickmera-Rickmersa S. był wynalazcą okularów lodowcowych dla alpinistów. Nadto od r. 1885 wspinał się w Tatrach, uczestnicząc m.in. w wejściu nową drogą od północnego zachodu na Sławkowski Szczyt przez Warzęchowy Przechód.
Po studiach, ok. r. 1895, S. za namową S. Szczepanowskiego, zainteresował się przemysłem naftowym i przeniósł do Galicji, gdzie został chemikiem, potem dyrektorem rafinerii nafty w Peczeniżynie pod Kołomyją (do r. 1901), następnie pracował w Borysławiu (do r. 1907) i we Lwowie (do r. 1914). Po przybyciu do Galicji stał się pionierem narciarstwa w Karpatach Wschodnich, dokonując pierwszych wejść zimowych, w r. 1900 na Bliźnicę (1883 m) w paśmie Świdowca, w r. 1909 na Sywulę (1815 m) w Gorganach, w r. 1911 na Mihailecul (1926 m) i Faracul (1961 m) w Karpatach Marmaroskich oraz inne szczyty, także w Czarnohorze i Bieszczadach, często wspólnie z bratem Marianem, Maksymilianem Dudrykiem, Zygmuntem Hetperem, Zygmuntem Klemensiewiczem, Romanem Kordysem, Mieczysławem Lerskim i Jerzym Maślanką. W r. 1907 był współzałożycielem (potem także prezesem) pierwszego w Polsce klubu narciarskiego – Karpackiego Tow. Narciarzy we Lwowie. T.r. został też członkiem Sekcji Turystycznej Tow. Tatrzańskiego i uprawiał turystykę narciarską w Tatrach (od r. 1909).
Po wybuchu pierwszej wojny światowej S. wstąpił w sierpniu 1914 do formowanego we Lwowie Legionu, który rozwiązał się po odmowie złożenia austriackiej przysięgi wojskowej w 2. poł. września t.r. W czasie wojny był szefem Referatu Przemysłowego (Gewerbliches und sozialpolitisches Referat) przy austriackim Generalnym Gubernatorstwie (Gen. Gub.) w Lublinie. Referatem tym – jak wspominał Kazimierz Władysław Kumaniecki – «kierował doskonale» i «dokładał wszelkich sił, żeby paraliżować próby niszczenia urządzeń technicznych przez władze wojskowe nie podlegające szefowi cywilnemu». Jako komisarz rządowy z ramienia Gen. Gub. S. współdziałał do r. 1917 w pracy Rady Nadzorczej Polskiej Centrali Handlowej (która m.in. starała się o możliwie największy zakup towarów żywnościowych i pierwszej potrzeby dla ludności). W zorganizowanych przez Krajowy Komisariat Cywilny Gen. Gub. Wojskowego w Lublinie kursach dla wykształcenia polskich urzędników administracyjnych (1917–18) wykładał geografię ziem polskich.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w r. 1918 S. zamieszkał w Poznaniu, gdzie pracował kolejno jako kierownik, potem dyrektor działu przemysłowego Banku Związku Spółek Zarobkowych (do r. 1925), dyrektor firmy «C. Hartwig» S.A. (do r. 1929) oraz członek zarządu i dyrektor firmy samochodowej «Brzeskiauto» S.A. Ponadto w r. 1921 był założycielem i do śmierci prezesem poznańskiego oddziału Polskiego Tow. Tatrzańskiego, a w l. 1923–34 członkiem jego Zarządu Głównego. Działał też w Polskim Tow. Krajoznawczym i jako założyciel jego Sekcji Kajakowej w Poznaniu, uprawiał i propagował tę formę turystyki na wodach nizinnych.
S. opublikował kilka prac na tematy alpinistyczne i narciarskie, był m.in. autorem rozdziału o wspinaczkach skalnych pt. Das Bergsteigen in den Voralpen w podręczniku alpinizmu C.T. Denta „Hochtouren” (Leipzig 1893), poradnika dla młodzieży wspólnie z Janem Kilarskim Wycieczki dookoła Poznania (P. 1930) i artykułu Koleby w Złomiskiej „Zatoce” („Taternik” 1931 nr 4). Jubileusz 50-lecia swojej działalności alpinistycznej uczcił wejściem (w wieku 67 lat) na Świnicę w Tatrach. Zmarł 10 V 1936 w Kościanie, pochowany został na cmentarzu w Poznaniu-Górczynie.
W małżeństwie z Marią z Guttenbergów (Gutenbergów), Austriaczką z Innsbrucka, miał S. dwie córki i syna Wilhelma (zob.).
Po drugiej wojnie światowej imieniem S-ego nazwano «zielony» szlak turystyczny Rosnówko–Szreniawa (9 km) w Wielkopolskim Parku Narodowym.
Radwańska-Paryska Z., Paryski W., Wielka Encyklopedia Tatrzańska, Poronin 1995; – Chwaściński B., Z dziejów taternictwa. O górach i ludziach, W. 1979; Kordys R., Rozwój narciarstwa polskiego, „Taternik” 1909 z. 3 s. 55; Polskie pierwsze wejścia w Alpach, tamże 1931 z. 5–6 s. 137–9; W skałach i lodach świata. Na szczytach gór Europy, W. 1959 I (fot.); – Kumaniecki K.W., Czasy lubelskie. Wspomnienia i dokumenty (18 IV 1916 – 2 XI 1918), Kr. 1927; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1936: „Kur. Pozn.” nr 222, 226, 228, 230 (J. Młodziejowski, fot.), „Oesterreichische Alpenzeitung” nr 1173 (W. Rickmer-Rickmers), „Taternik” nr 5 s. 158–9 (Jan A. Szczepański), „Turysta w Polsce” nr 6 s. 13 (W. Krygowski), „Wierchy” t. 14 s. 266 (J.A. Szczepański); – Informacje Andrzeja Dzięczkowskiego z P.
Stanisław Tadeusz Sroka