INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Jan Kudera     

Jan Kudera  

 
 
Biogram został opublikowany w 1971 r. w XVI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.

  

 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Kudera Jan, pseud. Ksiądz, Ksiądz Jacek, Jacek Kędzior, Giovanni, K…a (1872–1943), ksiądz, pisarz, popularyzator kultury i piśmiennictwa śląskiego. Ur. 18 VI w Mysłowicach jako jeden z pięciu synów Wincentego i Antoniny z Miednioków, był bratem Brunona (zob.), w l. 1887–92 uczęszczał do gimnazjum w Bytomiu. Na skutek przerwy w nauce, spowodowanej względami materialnymi, maturę uzyskał dopiero 17 III 1897 r. w Katolickim Gimnazjum w Kłodzku. W l. 1891–1900 odbył studia teologiczne na uniwersytecie we Wrocławiu. W czasie studiów pozostawał w kontaktach z Tow. Akademików Górnośląskich (nie był jednak jego członkiem) i wspólnie z członkami towarzystwa uczęszczał na wykłady prof. W. Nehringa. Pod wpływem tych wykładów zrodziły się trwałe zainteresowania kulturą i literaturą polską. Należał do «Kółka Polskiego» (założonego w roku 1895 na terenie nowo otwartego konwiktu) i pełnił przez pewien okres funkcję jego wiceprezesa i sekretarza. Na uroczystym setnym posiedzeniu «Kółka Polskiego» w dn. 4 II 1900 r. wygłosił odczyt pt. O języku ojczystym.

Po otrzymaniu święceń kapłańskich (26 VI 1901) był K. wikarym najpierw w Bełku (do 5 VIII 1901), następnie w Bielszowicach (do 19 VIII 1903). W czasie wyborów parlamentarnych w r. 1903 prowadził agitację na rzecz kandydatów polskich. Wskutek tego został przeniesiony do Berlina, na wikarego do parafii św. Michała. W czasie krótkotrwałego pobytu w Berlinie uczestniczył w życiu społecznym i narodowym tamtejszej Polonii. Jako hospitant słuchał wykładów prof. A. Brücknera. W jesieni 1903 r. powrócił na Śląsk i był wikarym w Toszku (do 9 XI 1904), następnie w okresie do r. 1913 przenoszono go do coraz to innej parafii, a ostatecznie pozostawiono bez żadnego stanowiska w administracji kościelnej. Była to represja ze strony wrocławskich władz zwierzchnich za prowadzoną przez K-ę współpracę – w czasie sprawowania funkcji kościelnych – z patriotycznym ruchem narodowym. Lata tułaczki spędził K. w parafiach swych przyjaciół – ks. W. Roboty w Gierałtowicach i ks. P. Laxyego w Halembie, poświęcając się głównie pracy naukowej i pisarskiej. W r. 1920 – dzięki interwencji nuncjusza papieskiego w Warszawie, A. Rattiego – objął K. 15 IX 1920 r. probostwo w Brzezince, na którym pozostawał do 8 IX 1940 r., kiedy to został usunięty przez gestapo. Udał się wówczas do Starego Bierunia i osiadł najpierw u sióstr służebniczek, a później zamieszkał prywatnie, poświęcając cały wolny czas na kontynuowanie swej pracy pisarskiej. Zmarł na udar serca 19 XI 1943 r. Pochowano go w Bieruniu; 1 XII 1947 r. przeniesiono zwłoki na cmentarz parafialny w Brzezince.

Znaczniejszych godności kościelnych K. nie uzyskał, został z dn. 22 III 1926 r. dziekanem mysłowickim, od r. 1923 był w kurii katowickiej cenzorem książek. Należał do powstałego w połowie 1929 r. Koła Literatów na Śląsku. Uczestniczył w pracach grona badaczy skupionych wokół Tow. Przyj. Nauk na Śląsku i jego organu „Roczniki”, współpracował z „Gazetą Opolską”, „Gazetą Ludową”, „Wiadomościami Mysłowickimi”, „Gościem Niedzielnym”, „Głosami znad Odry”. Twórczość pisarska K-y podporządkowana była powszechnym wówczas na Śląsku celom agitacji narodowej. Szczególnie silnie wyraziło się to w uprawianej przez niego biografistyce, stanowiącej główną domenę badań K-y. Wiele uwagi poświęcił wybitnym pisarzom śląskim, takim jak ks. A. Stabik, J. Lompa, ks. R. Lubecki, ks. N. Bonczyk, J. Ligoń, ks. K. Damrot, J. Kupiec i in., informując o ich życiu i twórczości. Opublikował dziesiątki sylwetek biograficznych działaczy oświatowych, społecznych, politycznych, drukarzy, redaktorów i swych konfratrów-księży, społeczników i literatów, a więc ludzi, którzy odegrali poważniejszą rolę w budzeniu świadomości narodowej na Śląsku, przy czym K. był skłonny do wyolbrzymiania roli kleru katolickiego na terenie Śląska. Wyrósł z tych prac biograficznych pokaźny tom pt. Obrazy Ślązaków wspomnienia godnych (Mikołów 1920). Przygotowywane drugie wydanie, poprawione i uzupełnione nowymi życiorysami, pozostaje w rękopisie (B. Śląska: sygn. R 103 II).

Analogicznym popularyzatorskim celom służyły jego prace historycznoliterackie, m. in. Polska pieśń nabożna na Górnym Śląsku (Bytom 1911), niewydana monografia Jan Kupiec. Śląski chłop-poeta (skład drukarski zniszczono w r. 1939), a także szkic pt. Dziennikarstwo polskie na Śląsku (Bytom 1912). Ze szczególnym zamiłowaniem zajmował się K. dziejami rodzinnej Mysłowicczyzny i jej najbliższej okolicy, przygotowując wiele monografii poszczególnych parafii z Historią parafii mysłowickiej (Mysłowice 1934) na czele. Sięgając do staropolskiej tradycji kulturalnej wydobywał m. in. związki z tym regionem O. Strumieńskiego i W. Roździeńskiego (Walenty Roździeński, sławny mistrz i autor książki o hutnictwie śląskim w XVII w., Mysłowice 1938). W rękopisach (znajdujących się w B. Śląskiej w Katowicach) pozostawił m. in. kilka prac dotyczących innych rejonów Śląska, jak Historia Katowic do r. 1800, Początki Małej Dąbrówki (sygn. R. 108 II), Historia kościoła parafialnego w Starym Bieruniu (sygn. R. 114 I) i Historia kościoła parafialnego w Tychach (sygn. R. 109 II).

 

Bednorz H., Bańka J., Życie i działalność ks. Emila Szramka 1887–1942, Kat. 1966; F. F., Zapomniany historyk śląski ks. J. K., „Pol. Zach.” 1934 nr 330 s. 4; Hierowski Z., Życie literackie na Śląsku w latach 1922–1939, Kat. 1969; Ks. J. K. spoczął w grobowcu w Brzezince, „Gość Niedzielny” 1948 nr 2 s. 14; Lewański J., Ksiądz J. K., „Pam. Liter.” 1946 s. 229–33 (bibliogr. prac K-y); Nawrocki W., Jan Kupiec. Poeta z Łąki, Kat. 1963; Ogrodziński W., Dzieje piśmiennictwa śląskiego, Kat. 1965 s. 278–9, 354; Szymiczek F., Stowarzyszenia akademickie polskiej młodzieży górnośląskiej we Wrocławiu 1863–1918, Wr.–W.–Kr. 1963; tenże, Śp. ksiądz J. K., „Ogniwa” 1947/8 nr 52 (65), 1 (66) s. 8 (fot.); Wiszkowski P., Ks. J. K. – patriota i pisarz śląski, „Gość Niedzielny” 1945 nr 32 s. 261; – Korespondencja literacko-wydawnicza Emila Szramka z J. K-ą, Wyd. J. Reiter, „Roczniki Bibliot.” T. 1: 1957 s. 231–7; – „Roczn. Diec. Śląskiej” (Katowickiej, Kat.) 1929, 1930, 1934, 1936 (tu na s. 167–8 bibliogr. prac K-y); „Roczn. Diec. Katowickiej” (Kat.) 1947; – Arch. Kurii Diec. w Kat.: Akta personalne ks. J. K-y; Arch. Paraf. w Brzezince; B. Śląska w Kat.: Zbiory Specjalne, sygn. R 2/IV, R 99/III, R 104/II, R 105/II, R 106/I, R. 107/II; Pismo Kurii Diec. w Kat., nr P K VIII – 50/45 z dn. 20 VI 1945, (odpis).

Adam Jarosz

 
 

Powiązane zdjęcia

   

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.