INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Jan Nepomucen Kossakowski h. Ślepowron      Jan Nepomucen Kossakowski, Biskup Wileński, detal z: Zbiór Portretów Rodziny Kossakowskich i niektórych krewnych po mieczu i kądzieli Genealogicznie ułożony, Warszawa 1899 - plik z Polony

Jan Nepomucen Kossakowski h. Ślepowron  

 
 
1755-05-16 - 1808-08-26
Biogram został opublikowany w latach 1968-1969 w XIV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Kossakowski Jan Nepomucen h. Ślepowron przydomek Korwin (1755–1808), biskup inflancki i wileński. Pochodził z małopolskiej linii licznego rodu Kossakowskich. Ur. 16 V 1755 r. (choć niektórzy podają 1753) w woj. krakowskim (może w Gołczy), był synem Antoniego, podstolego nowogródzkiego, i Konstancji z Krosnowskich, stolnikówny opoczyńskiej. Po wczesnej śmierci matki był wychowywany w domu babki Krosnowskiej z Radońskich w jej majątku Potok w Sandomierskiem. Naukę rozpoczął w domu, do pijarów w Piotrkowie oddany dopiero w r. 1768, gdzie pozostał do początku 1772 r. W l. 1772–4 gospodarzył w folwarku Kłonna, własności wuja Krosnowskiego. Od stycznia 1775 r. kształcił się w konwikcie mniejszym pijarów warszawskich. Wówczas zetknął się z wielkim światem Warszawy dzięki protekcji wuja J. Krosnowskiego, posła na sejm 1773/5 r. Dn. 5 X 1776 r. wstąpił do seminarium misjonarzy u Św. Krzyża w Warszawie jako kleryk i został tam do r. 1779. Następnie wrócił do Krakowa. Dn. 2 IX 1781 r. wyruszył w podróż do Rzymu (przez Śląsk, Morawy, Austrię i Wenecję), gdzie stanął 3 XI 1781 r. Spędził tam 4 lata: uczył się języków obcych, studiował w Sapienzy, poznawał zabytki Rzymu i Włoch. W r. 1785 udał się do Francji i Anglii. W końcu 1786 r. wrócił do kraju.
Pozyskał protekcję (o którą poprzednio daremnie zabiegał) Józefa Kossakowskiego, biskupa inflanckiego. Z jego rąk przyjął święcenia kapłańskie w r. 1787. Józef Kossakowski – wbrew oporowi kapituły wileńskiej – wyrobił mu 14 II 1788 r. koadiutorię kustosza katedry wil. z prawem następstwa. Wkrótce K. zasłynął z talentów kaznodziejskich. Uderzał w ton patriotyczny (zbiór kazań drukiem pod ogólnym tytułem Kazanie o miłości ojczyzny, Wil.). W czasie nieobecności w kraju biskupa I. Massalskiego należał do grona 5 członków kapituły wil., administrujących diecezją od 27 X 1789 r. do r. 1792. Koadiutorem biskupa inflanckiego z prawem następstwa został 23 IX 1793 r. Nie znamy stosunku do Targowicy, ale wygłosił kazanie na otwarcie sejmu 1793 r. «o zasadach szczególnej każdego człowieka i powszechnej narodów szczęśliwości». Wszedł w skład Komisji Edukacji Narodowej W. Ks. Lit. Dn. 2 II 1794 r. konsekrowany w Wilnie jako biskup lorymeński in partibus. Po wybuchu insurekcji został w Wilnie aresztowany, ale zaraz zwolniony. Zgłosił akces do powstania i złożył przysięgę. Odprawiał uroczyste nabożeństwa i procesje, ale nie przejawił aktywności politycznej. Po śmierci Józefa Kossakowskiego (9 V 1794) został biskupem inflanckim (7 parafii w Kurlandii). Dn. 1 I 1795 r. zdał rządy diecezji na ks. Goldberga. Dn. 9 VI 1794 r. został K. wyznaczony przez kapitułę do kolegialnej administracji diecezji wileńskiej. Później, na żądanie nuncjusza W. Litty, kapituła uznała ten wybór za nieważny jako sprzeczny z prawem kanonicznym.
Wstępem do kariery K-ego pod panowaniem rosyjskim stal się udział w deputacji hołdowniczej do Petersburga, wyznaczonej przez N. Repnina. On i kanonik Mikołaj Tyszkiewicz otrzymali od kapituły wileńskiej plenipotencję na czynienie zabiegów w Petersburgu w sprawach kościelnych. K. zabawił tam od 12 III do listopada 1795 r. Zabiegał o uwolnienie więźniów politycznych i szukał poręczycieli; sam ręczył za ks. M. Bohusza. Być może miał wpływ na decyzję Katarzyny II przyłączenia wakującej po śmierci biskupa I. Massalskiego diecezji wileńskiej do inflanckiej (z siedzibą w Wilnie), czyli oddanie diecezji wileńskiej w zarząd K-emu. Władza biskupa została rozszerzona na wszystkie zakony (ukaz Katarzyny II z 6/17 IX 1795 r.). Po powrocie z Petersburga K. osiadł w Grodnie, ówczesnej rezydencji gen. gubernatora Repnina. Dn. 31 I 1796 r. podczas uroczystości homagialnych w Grodnie odczytał manifest Katarzyny II i rotę przysięgi, wygłosił kazanie. Czynił bezskutecznie zabiegi o uznanie ukazu Katarzyny II przez papieża. Toteż nie objął pełnej władzy biskupiej w Wilnie. Diecezją faktycznie zarządzał ks. Dawid Pilchowski na mocy «instrumentu» kapituły, ale niektóre czynności biskupie wykonywał K. Car Paweł I przywrócił tytuł biskupa wileńskiego, a K-emu przysłał Order Aleksandra Newskiego. Ukaz z 28 IV (9 V) 1798 r. określił nowe granice diecezji wileńskiej. Nuncjusz W. Litta 8 VIII t. r. przeniósł kanonicznie K-ego z diecezji inflanckiej na wileńską i uznał jej nowe granice. Zatwierdził to Pius VI 17 XI t. r. K. odbył uroczysty ingres na biskupstwo wileńskie już 14 X t. r.
W okresie rządów w diecezji wileńskiej wykazał wiele troski o sprawy kościelne: zabiegał o odzyskanie dóbr skonfiskowanych przez władze rosyjskie, bronił beneficjów przed Uniw. Wil.; walczył o uznanie zależności Wydziału Teologii od biskupa; dokończył przebudowy katedry wileńskiej; zreformował konsystorz diecezjalny oraz seminarium, które przeniósł do gmachu klasztornego św. Jerzego; pilnował dyscypliny kleru, odbywał wizytacje diecezji, dbał o poziom kazań. Starał się wciągnąć zakony do pracy dla ludu, zalecając utrzymywanie szkół, ubogich sierot. Wykazał duże zrozumienie dla oświaty ludowej: wzywał duchowieństwo parafialne do zakładania szkół, wydawał książki do nauki nawet własnym sumptem, a następnie w tym celu sprowadził z Grodna drukarnię pojezuicką i przekazał misjonarzom wileńskim.
K. odegrał dodatnią rolę w dziejach szkolnictwa na Litwie w przełomowych latach po rozbiorach. W r. 1796 na żądanie Repnina opracował projekt nowego urządzenia Szkoły Głównej i całego szkolnictwa. Oparł się na ustawach Komisji Edukacji Narodowej. Projekt ten uzyskał aprobatę władz. We wrześniu 1797 r. K. został prezesem (alternatą z biskupem żmudzkim Stefanem Giedroyciem) utworzonej wówczas Komisji Edukacyjnej Litewskiej, której podlegały Szkoła Główna i 21 szkół powiatowych. Jednocześnie został prezesem Komisji Szpitalnej, a w r. 1807 Tow. Dobroczynności w Wilnie, do którego założenia walnie się przyczynił. Jego dziełem było założenie dużego Szpitala Św. Jakuba w Wilnie. Projektował zorganizowanie Szkoły Głuchoniemych w Wilnie.
Śladami zainteresowań literackich i naukowych K-ego są: przekład z A. Berquina „Przyjaciel młodych. Dzieło o edukacji” (2 t. W. 1781), rozprawki: O sztukach wyzwolonych i naukach u dawnych Etrusków oraz Rzut oka na literaturę czeską i związek języków słowiańskich („Roczniki Tow. Warsz. Przyj. Nauk”. T. 4 i 7). Pozostała wiadomość o dwóch nie znanych dziś rękopisach: o literaturze rzymskiej oraz o literaturze greckiej. Zgłaszał projekt konkursu na dzieje literatury polskiej. Był członkiem Tow. Przyj. Nauk od r. 1802. Podczas pobytu w Rzymie w r. 1782 zaczął pisać pamiętniki („Bibl. Warsz” 1895 t. 2). W l. 1794-1803 prowadził obszerny i szczegółowy dziennik, bardzo cenne źródło, spalony w r. 1944 z Biblioteką Krasińskich (rkp. 5711).
K. kilkakrotnie udawał się na kurację za granicę (1802, 1803, 1808). Zmarł 26 VIII 1808 r. w Baden pod Wiedniem i tamże został pochowany. Braćmi jego byli: Józef Ignacy, późniejszy wizytator szkół w Król. Pol., i Leonard, szambelan królewski.

Nagrobek dłuta Kazimierza Jelskiego w katedrze wil.; Portrety tamże i w zbiorach Wileńskiego Tow. Dobroczynności; – Estreicher; Korbut; Nowy Korbut (Oświecenie); Enc. Kośc.; Lietuvių Enciklopedija, Boston 1957 XI (R. Krasauskas); Podr. Enc. Kośc.; Przyałgowski, Żywoty bpów wil., III; Szostkiewicz Z., Katalog biskupów, w: Sacrum Poloniae Millenium, Rzym 1954 I; Boniecki; Uruski; Żychliński, XII 98–103 (bałamutny); – Bartoszewicz J., J. N. K., „Tyg. Illustr.” 1865 nr 289 (reprod. portretu); Bieliński, Uniw. Wil., II; Fijałek J., Kościół rzymsko-katolicki w Inflantach Polskich, „Kwart. Teolog. Wil.” R. 1: 1923; Kraushar, Tow. Warsz. Przyj. Nauk, I; Kurczewski J., Biskupstwo Wileńskie, Wil. 1912; tenże, Kościół zamkowy, czyli Katedra Wileńska, Wil. 1908–10 I–II (reprod. portretu); Mościcki H., Dzieje porozbiorowe Litwy i Rusi, Wil. 1914; tenże, (Jen. Jasiński, (reprod. portretu); Ułaszyn H., Z zarania slawistyki polskiej, „Przew. Bibliogr.” 1926 nr 6; Żytkowicz L., Rządy Repnina na Litwie, Wil. 1938; – Woronicz J., Pochwała J. N. K-ego, „Roczniki Tow. Warsz. Przyj. Nauk” T. 10: 1817, i w: Dzieła, Lipsk 1853 III; – Korespondencja J. N. K-ego znajdowała się w B. Uniw. Wil.
Leonid Żytkowicz

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.