INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Jan Paweł Campani  

 
 
1540-01-21 - 1592-04-27
Biogram został opublikowany w 1937 r. w III tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Campani Jan Paweł (1540–1592), jezuita, wybitny prowincjał polski, Włoch, pochodzący z Lombardii z Reggio. Ur. 25 I, do nowicjatu wstąpił w Rzymie w r. 1563, tamże słuchał filozofii i teologii, oraz przez dwa lata uczył humaniorów w kolegium rzymskim. W r. 1570 wysłany został do Czech, gdzie pracował lat 11, pełniąc obowiązki mistrza nowicjatu w Pradze, tamże rektora kolegium, oraz rektora i mistrza nowicjatu w Bernie. W bardzo trudnych i niewdzięcznych warunkach rozwijał żywą i pożyteczną działalność apostolską i organizacyjną; założył w Pradze pierwszy alumnat papieski, oraz seminarium duchowne, w którym, rzecz znamienna, pierwszymi alumnami byli dwaj Polacy. Gdy w r. 1581 Possewin po drugiej legacji szwedzkiej zdążał przez Pragę do Polski jako legat papieski, przybrał sobie za towarzysza C-go, który w początkach pertraktacyj brał żywy udział; po pierwszym okresie rokowań Possewin wysłał C-go jako zaufanego do Rzymu z relacją o stanie rokowań i warunkach pokoju oraz z listami cara i Batorego do papieża, zatrzymał atoli C-go w Wilnie wizytator jezuitów Carminata, wręczając mu nominację na prowincjała polskiego. Zmuszony posłuszeństwem, C. listy z dodatkowymi relacjami przesłał do Rzymu przez kuriera nuncjatury, a sam 27 X 1581 objął rządy, które sprawował do 10 IX 1591. Dziesięciolecie rządów C-go stanowi wspaniały okres rozwoju prowincji polskiej, do czego niemało przyczynił się on swoją pracą i zabiegami. Ten wybitnie uzdolniony Włoch, świetny organizator, zdobywszy uprzednio w trudnych czeskich warunkach wielkie doświadczenie, wczuł się i wmyślił doskonale w stosunki polskie, w potrzeby Kościoła i państwa; rodowity Polak nie potrafiłby z większą gorliwością zabiegać o zatwierdzenie przez Rzym nowych fundacji, o sprowadzanie profesorów i działaczy. Dopiero C. postawił Akademię wileńską na poziomie europejskim, ściągnąwszy do Polski siedmiu wybitnych profesorów. On przeprowadzał organizację nowych kolegiów w Rydze, Dorpacie, w Krakowie u św. Barbary i św. Szczepana, Lublinie, Kaliszu, Nieświeżu, Gdańsku, Lwowie, Grodnie, Brześciu. On również zorganizował kilka domów jezuickich w Siedmiogrodzie, czem zdobył sobie zaufanie i wdzięczność Batorego. Bronił się przed maksymalistycznymi planami Stefana, bo wiedział, że z powodu braku ludzi nie były możliwe do urzeczywistnienia i że Rzym nie byłby się na nie nigdy zgodził; z drugiej jednak strony zabiegał w Rzymie o przyjęcie tych fundacji z nie mniejszą gorliwością, niż król i biskupi zabiegali u niego. Zrozumiał doskonale doniosłość polskich placówek jezuickich w Inflantach. Nie tylko poparł starania Possewina o zakładanie alumnatów papieskich, ale sam wprowadził do Polski zupełnie nowy typ zakładów wychowawczych, tzw. »bursae pauperum« albo »musicorum«, w których wychowywała się i kształciła bezpłatnie uboga a zdolna młodzież polska, ofiarująca w zamian uczestnictwo w chórach i kapelach kościelnych. Instytucja ta, będąca pomysłem C-go, przyjęła się znakomicie i przyczyniła również do podniesienia kościelnej muzyki. C. forsował silnie nauczanie katechizmu ludu w jego języku po placach i ulicach miast. Jego obszerne listy zawierają nieoceniony materiał do poznania ludzi i wypadków życia jezuickiego i polskiego 8. dziesiątka w. XVI, a zarazem dowodzą wielkiej znajomości współczesnych. Już w pierwszych latach doskonale orientował się w wartości ludzi, umiał też nimi odpowiednio kierować, zdobywając sobie ogólne uznanie i miłość. Jego 10-letnie bezpośrednie i nieprzerwane rządy stanowią unikat w dziejach jezuitów polskich. Warto dodać, że 11-letni pobyt C-go w Czechach przyniósł mu długi szereg wielkich zawodów i trudności, gdy tymczasem praca w Polsce, w jej kulturalnej a przychylnej atmosferze, cieszyła się pełnym powodzeniem i uznaniem. Obok Wawrz. Maggia C. był drugim jezuitą cudzoziemcem, który położył niespożyte zasługi dla zakonu i Kościoła polskiego; jego następcy nie dorośli do wielkości tych dwu mężów i dlatego rządy cudzoziemców poczęły potem ciążyć jezuitom polskim i drażnić ich zrozumiałe ambicje narodowe. C. w pełni uznania oddał władzę nad prowincją L. Masellemu, a sam wyjechał do Rzymu, gdzie w domu profesów umarł 27 IV 1592.

 

Archiwum Tow. Jez. tomy Germ. 150–69 zawierają listy C. i jemu współczesnych polskich jezuitów; Pol. t. 6, 7, 43, 50, 65, 66, 71–6, oraz Lit. t. 33–6, 38 zawierają katalogi osób, historie domów z czasów C.; Ossolineum rkp. 628: Skrzynecki R., Prov. Pol. S. J. ortus et progressus (lata 1581–91); Wied. B. Nar. rkp. 11977: Księga protokułów polskich kongregacji prowincjonalnych (lata 1581–91); Rostowski, Lituanicarum S. J. Hist. wyd. Martinov, Paryż 1887; Sachinus Fr., Historiae S. J. Pars V, t. 1, Rzym 1661; Schmidl J. S. J., Historia S. J. Prov. Bohemiae, pars I, Pragae 1759; Bolognetti A., Epistolae et Acta (Mon. Pol. Vat. V, 1 ed. E. Kuntze, C. Nanke), Kr. 1933; Enc. Jezuitów; Załęski, Jezuici w Polsce, I; Kroess A. S. J., Geschichte der böhmischen Provinz der Ges. J., Wiedeń 1910, I.

Stanisław Bednarski T. J.

 

 

Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.    

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.