INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Jan Paweł (Johann Paul) Sybilski (Szybilski, Sibilski)  

 
 
Biogram został opublikowany w XLVI tomie Polskiego Słownika Biograficznego w latach 2009-2010.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sybilski (Szybilski, Sibilski) Jan Paweł (Johann Paul) (1677–1763), baron (Freiherr) von Wolfsberg (Wolffsberg), generał lejtnant wojska saskiego, major wojska koronnego.

Ur. podobno w Polsce, w rodzinie chłopskiej. Miał brata, służącego jako hajduk u Henryka Brühla.

Służbę wojskową rozpoczął S. prawdopodobnie pod koniec XVII w. w armii polskiej lub saskiej. Do r. 1715 osiągnął rangę kapitana w wojsku saskim. W trakcie walk oddziałów saskich z konfederatami tarnogrodzkimi służył w regimencie pieszym H. F. von Friesena, który wiosną i latem 1716 stacjonował w Sandomierzu. Na rozkaz Friesena uprowadzono w lipcu t.r. z obrad sejmiku opatowskiego szlachcica Michała Łaściszewskiego, oskarżając go o kradzież koni saskiej załogi sandomierskiej; gdy podczas egzekucji na sandomierskim rynku zerwał się sznur, «kapitan niejaki Sybilski pobiegł do jatek, kupił 3 postronki […], na których drugi raz Łaściszewski obwieszony» (E. Otwinowski).

Dn. 3 II 1717 otrzymał S. patent królewski na stopień majora i przeszedł do komputowego regimentu gwardii konnej w reorganizowanej armii kor. Zimą 1720 na skutek wniesionej przez mieszczanina krakowskiego skargi, S. został postawiony przed sądem wojskowym. W lutym lub marcu t.r. sprzedał etat w armii kor. Stanisławowi Russockiemu i powrócił do armii saskiej. W l. 1725–8 stacjonował głównie w Polsce; służył w gwardii przybocznej tzw. niemieckiej. Jesienią 1731 jako dowódca szwadronu grenadierów (awansowany już w r. 1729 na podpułkownika) został odkomenderowany z armii saskiej do królewskiej gwardii nadw. w Rzpltej. Uczestniczył w kampamencie czerniakowskim 31 VII – 18 VIII 1732 i w trakcie ćwiczeń 16 VIII t.r. dowodził jedną z brygad grenadierskich. Następnie przeszedł ze swymi kompaniami do Wschowy; jedną z nich wycofano niebawem do Saksonii, a wkrótce po śmierci Augusta II (1 II 1733) wysłano tam także drugą. S. został w r. 1733 pułkownikiem. Jeszcze t.r. zlecono mu sformowanie jednostki lekkiej jazdy (szwoleżerów) do walki z ruchliwymi oddziałami zwolenników Stanisława Leszczyńskiego; szkolenie żołnierzy, ściągniętych z istniejących już regimentów jazdy, rozpoczął w marcu 1734, a latem dowodził regimentem w saskim korpusie gen. lejtnanta I. A. Diemara w Wielkopolsce. Na bazie tego regimentu sformowano zgrupowanie kawaleryjskie S-ego, które przed 16 VII t.r. zniosło grupę wojsk konfederackich Bartoszewicza, biorąc dowódcę do niewoli i odsyłając go do Saksonii. Na przełomie lipca i sierpnia S. rozbił pod Pyzdrami siły marszałka konfederacji woj. wielkopolskich Jana Andrzeja Polendzkiego (Palędzkiego). Do września oddziały rosyjskie i saskie przejęły kontrolę nad Wielkopolską; ich okrucieństwo i nadużycia znalazły odbicie w satyrycznym wierszu „Przykazania dziesięcioro króla imci Augusta Trzeciego przez grafa Sułkowskiego i pana Sibilskiego Sasom w Polszcze egzorbitującym w roku 1734 podane”.

Pod koniec r. 1734 włączył się S. do działań, jakie głównodowodzący siłami rosyjskimi feldmarsz. Piotr Lascy (Lacy) podjął przeciw wiernym Leszczyńskiemu oddziałom konfederacji dzikowskiej i siłom dowodzonym przez regimentarza generalnego Józefa Potockiego. Na czele jazdy saskiej wyruszył z Wielkopolski, sforsował Wisłę, a w styczniu 1735 rozbił kilka i przegonił kilkanaście innych chorągwi polskich z rejonu Mielca. Następnie zaatakował znacznie silniejszą partię kaszt. czerskiego Kazimierza Rudzińskiego, która jednak uszła bez większych strat. Idąc w szpicy wojsk sojuszniczych zajął 7 II t.r. Rzeszów, gdzie rozejm zawarty w pięć dni później zakończył udział w walkach zgrupowania Potockiego. Awansowany 28 II na gen. majora, walczył przeciw konfederatom dzikowskim ponownie w Wielkopolsce w akcji sił rosyjskich Lascy’ego oraz saskich ks. Johanna Adolfa von Sachsen-Weissenfels. Wkrótce po 20 III rozbił pod Lesznem wycofujące się grupy jazdy polskiej, jednak po nadciągnięciu licznej partii Rudzińskiego, wycofał się (tracąc 150 koni) do Osiecznej. Konfederatów ścigał do początku kwietnia, po czym na czele swego regimentu stacjonował w ramach korpusu saskiego w Wielkopolsce i Warszawie. Po zakończeniu sejmu pacyfikacyjnego (9 VII 1736) i zarządzeniu wycofania wojsk saskich z Rzpltej, król August III ordynansem z 11 VII t.r. utworzył z regimentów S-ego i królewicza Karola królewską gwardię nadw. Chociaż S. nie wchodził w skład tzw. generalnego sztabu wojsk saskich w Polsce (Generalität Polen), uznawany był przez Polaków za liczącą się osobistość na dworze królewsko-elektorskim. Dn. 26 VIII 1738 cesarz Karol VI nadał mu dziedziczny tytuł barona von Wolfsberg. Pijar Samuel Wysocki zadedykował mu kazanie „Praedicata Thomisticae Floriae…” (Varsoviae 1739).

W r. 1739 lub 1740 większość regimentu S-ego przeniesiono do Saksonii; w Polsce pozostały jedynie sztab i dwie kompanie, które w r. 1740 kwaterowały w salinach ruskich i Samborze, a w r.n. we Wschowie. Pozostała część regimentu uczestniczyła z wojskami saskimi w walkach z Austriakami w trakcie pierwszej wojny śląskiej. Po jej zakończeniu cały regiment wszedł latem 1742 w skład dowodzonego przez S-ego zgrupowania w Wielkopolsce, utworzonego, zdaniem Władysława Konopczyńskiego, «dla strzeżenia malkontentów». Po wybuchu drugiej wojny śląskiej S. ze swym regimentem wrócił jesienią 1744 do Saksonii i w r. 1745 wraz z regimentem szwoleżerów i pułkami ułańskimi pilnował granic elektoratu. Awansowany 17 IX 1745 na gen. lejtnanta, rozbił 13 XII t.r. w rejonie Zehren-Lommatzsch (na zachód od Miśni) straż tylną armii pruskiej, nie ponosząc podobno strat i biorąc licznych jeńców (ówcześnie przypisywano to jego czarom). Na czele regimentu szwoleżerów i czterech pułków ułańskich uczestniczył 15 XII w przegranej przez armię sasko-austriacką bitwie pod Kesseldorf. Po zawarciu 25 XII pokoju drezdeńskiego S. już 15 I 1746 został z regimentem szwoleżerów i dziewięcioma pułkami ułańskimi skierowany do Rzpltej. Stacjonując zimą t.r. w Krakowskiem, odpowiadał za rozformowanie trzech pułków ułańskich, utworzonych na ziemiach polskich w l. 1743–5; wywiązawszy się z zadania, został oskarżony o zdefraudowanie części środków przeznaczonych na wypłaty dla zwolnionych żołnierzy. Mimo to otrzymał 18 III 1746 nominację na komendanta królewskiej gwardii nadw. i dowódcę lekkiej jazdy saskiej w Polsce. Stał na czele ok. 4 tys. żołnierzy służących w «sztabie generalnym», regimencie karabinierów gwardii, dwu lub trzech regimentach szwoleżerów i trzech pułkach tatarskich; jego bezpośrednim, choć raczej formalnym przełożonym był minister Brühl. Wiosną t.r. regiment S-ego ulokowano w Łomży. Na sejmie t.r. upomniano się o wynagrodzenie szkód poczynionych przez jego żołnierzy w dobrach Michała Prażmowskiego, star. mszczonowskiego. Dn. 1 I 1748 sprzedał S. Brühlowi za 16 tys. talarów swój regiment szwoleżerów. Komendę nad gwardią oddał w r. 1753 gen. majorowi G. K. Weysbachowi, przechodząc w stan spoczynku. Przez Polaków nadal uznawany był za dowódcę jazdy saskiej w Rzpltej. Wiosną 1755 hetman w. kor. Jan Klemens Branicki prosił go, by pułki ułańskie i gwardia «niemiecka» wspomogły wojsko komputowe w utrzymaniu porządku na drogach i przewożeniu poczty oraz przejęły eskortę posła tureckiego na trasie Warszawa– Wschowa–Lublin. Po wybuchu wojny siedmioletniej w r. 1756 i wycofaniu z Rzpltej niemal całej jazdy saskiej, S. pozostawszy bez przydziału służbowego, zgłosił się mimo podeszłego wieku jako wolontariusz do armii rosyjskiej feldmarsz. Stiepana Apraksina. W r. 1757 uczestniczył w działaniach wojennych w Prusach; wg niektórych przekazów dowodził oddziałami lekkiej jazdy, a nawet strażą przednią armii rosyjskiej. W końcowej fazie bitwy pod Grossjägersdorf 30 VIII t.r., bezskutecznie naciskał na Apraksina, aby doprowadził do ostatecznego rozbicia Prusaków. Dn. 14 XI wystosował z Warszawy list otwarty do carowej Elżbiety, krytycznie oceniając dokonania armii rosyjskiej. Zapewne w tym czasie zakończył czynną służbę wojskową.

S. posiadał dobra ziemskie pod Dreznem oraz na Łużycach (Gross Särchen koło miasta Hoyerswerda). Na przełomie l. czterdziestych i pięćdziesiątych dzierżawił od woj. podlaskiego Michała Antoniego Sapiehy dobra Secemin w woj. sandomierskim i wieś Wilków, ale przed upływem trzyletniego kontraktu odebrał mu je w r. 1751 nowy właściciel (Radziwiłł). S. zmarł w czerwcu 1763 w swych dobrach łużyckich.

S. był żonaty i miał kilkoro dzieci, m.in. prawdopodobnie syna Johanna Friedricha, który w r. 1738 służył w regimencie szwoleżerskim S-ego, awansując na drugiego porucznika.

Na Łużycach był S. bohaterem legend. Przedstawiano go jako czarownika, mogącego za pomocą «płaszcza Fausta» błyskawicznie przemieszczać się w przestrzeni, np. znajdować się o godz. 9 rano w Dreźnie, a o godz. 11 w Warszawie. Przypisywano mu też umiejętność unoszenia w powietrzu różnych przedmiotów, m.in. wozu z zaprzęgiem; wg jednej z opowieści S. podróżując drogą powietrzną do Drezna spowodował niechcący upadek wozu na wieżę kościoła w Kamenz; wóz pozostał na niej aż do r. 1791. Dzięki czarom miał S. odnieść zwycięstwa nie tylko pod Zehren-Lommatsch, ale i w r. 1757 pod Kolinem, choć w bitwie tej w rzeczywistości nie uczestniczył. Podczas pojedynku z łużyckim czarownikiem Martinem Pumphutem (Pumhutem) wyczarował z ziaren owsa i grochu piechura, natomiast stworzony przez Pumphuta kawalerzysta słuchał tylko rozkazów S-ego.

Postać S-ego często wymieniana jest w „Pamiętnikach Bartłomieja Michałowskiego” Henryka Rzewuskiego (W. 1857); występuje jako dowódca tytułowego bohatera z okresu wojny siedmioletniej, jego dobroczyńca i ojciec chrzestny. Bohater „Pamiętników” opowiadał, że S. «wyszedł z prostej kondycji, bo był libertowanym poddanym księcia Lubomirskiego wojewody czernihowskiego». Wspominał rozmowę z pruskimi oficerami, którzy wyrażali się o S-m z najwyższym uznaniem, uważając, że w armii fryderycjańskiej «nie było kawalerzysty, który by mu sprostał». Opinie te powtórzył Władysław Łoziński w powieści „Pierwsi Galicjanie” (Lw. 1867), przypisując mu służbę w austriackim pułku ułanów, składającym się głównie z polskich żołnierzy.

 

Estreicher, XXX, XXXIII (Wysocki Samuel od św. Floriana); Handwörterbuch des deutschen Aberglaubens, Berlin–Leipzig 1935/6 VII 388 (Pum[p]hut Martin); Kosiński A. A., Przewodnik heraldyczny, Kr. 1877 I 230; Standes-Erhebungen und Gnaden-Acte, Görlitz 1881; – Boroviczeny A., Graf von Brühl. Der Medici, Richelieu und Rothschild seiner Zeit, Wien 1930 s. 333; Gellert C. F., Gesammelte Schriften: Poetologische und moralische Abhandlungen: Autobiographisches, Hrsg. W. Jung i in., Berlin–New York 1994 s. 316, 456; Górski K., Historia jazdy polskiej, Kr. 1894 s. 339; Grässe J. G. T., Der Sagenschatz des Königreichs Sachsen, Dresden 1855 s. 541–2; Gräve H. G., Volkssagen und volksthümliche Denkmale der Lausitz, Bautzen 1839 s. 88–94; Herrmann E., Geschichte des russischen Staats, Hamburg 1853 s. 218, 220; Kersnovskij A., Istorija russkoj armii, Smolensk 2004 s. 81; Kisel R., Strzegom–Dobromierz 1745, W. 2001 s. 227; Konopczyński W., Polska a Szwecja od pokoju oliwskiego do upadku Rzeczypospolitej 1660–1795, W. 1924; Krell A., Herzog Johann Adolf II von Sachsen-Weissenfels, Greifswald 1911 s. 29; Nieć J., Rzeszowskie za Sasów, Rzeszów 1938 s. 85; Niedziela R., Pisma polityczne w okresie bezkrólewia i wojny o tron polski po śmierci Augusta II Mocnego (1733–1736), Kr. 2005; Orlich L., Geschichte der Schlesischen Kriege nach Original Quellen, „Ergänzungsblätter zur Allgemeinen Literatur Zeitungs” 1842 s. 566; Ponitz K. E., Militärische Breife eines Verstorbenen an seine noch lebenden Freunde, Stuttgart–Tübingen 1854 III 108; Preil A., Österreichs Schlachtfelder, Graz 1991 II 12, 16; Das Sächsisch-Polnische Cavalleriecorps im Oesterreichischen Solde von 1756 bis 1763, „Jahrbücher für die Deutschen Armee und Marine” T. 28: 1878 s. 40–1, 48; Schuster O., Francke F. A., Geschichte de sächsischen Armee, Leipzig 1885 I 209–10, 217, II 19–23, 26, 28, 35, 52–61, 63; Skibiński F., Europa i Polska w dobie wojny o sukcesję austriacką w latach 1740–1745, Kr. 1913 I; – Diariusze sejmowe z w. XVIII, II; Kitowicz J., Opis obyczajów za panowania Augusta III, Oprac. R. Pollak, Wr. 1951 s. 373–4; tenże, Pamiętniki czyli historia polska, W. 1971; Kluczycki J., Udział Rzeczypospolitej Polskiej w wojnie siedmioletniej za Fryderyka Augusta III, „Bibl. Nauk. Zakł. im. Ossolińskich” T. 10: 1844 s. 182–3; Korespondencja Józefa Andrzeja Załuskiego, Wyd. B. S. Kupść, K. Muszyńska, W. 1968; [Otwinowski E.], Dzieje Polski pod panowaniem Augusta II od roku 1696 do 1720, Wyd. A. Mułkowski, Kr. 1849 s. 279; Politische Correspondenz Friedrich’s des Grossen, Hrsg. A. Naudé, Berlin 1891 XVIII 634; Stammregister und Chronik der Sächsischen Armee, Bearb. H. A. Verlohren, Leipzig 1910 s. 504; – „Kur. Pol.” 1731 nr 90–91, 96–97, 100, 1732 nr 139, 1744 nr 405, 1736 nr 485, 491, 1753 nr 874; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. V nr 15522, Arch. Roskie, Koresp., pudło XXII nr 55, Supl. nr 713 k. 84–4v, nr 7/4 k. 23–3v, nr 8/1 k. 8v–9, 28v, Arch. Publ. Potockich, rkp. 169 s. 322–3, 449–51, 454–6, 485–8, 519–22, Metryka Kor., Sigillata nr 19 s. 35; Archiv vnešnej politiki Rossijskoj imperii: F. 80 nr 266 k. 413–14, 416–17, 28–9v; B. Ossol.: rkp. 2680 k. 39, rkp. 3344 s. 118, rkp. 14183, 14184, 16227, 18228, 17770 s. 726–30; B. Tow. Nauk. Płockiego w Płocku: sygn. 701 k. 150; B. Uniw. Warsz.: rkp. 97 s. 223; Central’nyj deržavnyj istoryčnyj archiv Ukraïny w Kijowie: F. 238 op. 1, 30 k. 64–5, F. 254 op. 1 nr 297 k. 1–4, nr 329 k. 137, nr 455 k. 102v, op. 2 nr 156 k. 45; L’vivs’ka naukowa biblioteka im. V. Stefanyka we Lw.: F. 5 nr 6707 k. 175, 229; Nacyjal’ny histaryčny archi› Belarusi w Mińsku: F. 694 op. 6 nr 468 k. 18, nr 535 k. 417, 418v, 422; Österreichisches Staatsarchiv, Haus- Hof- und Staatsarchiv w Wiedniu: Polen II, rkp. 14 k. 258–61v; Österreichisches Staatsarchiv, Kriegsarchiv w Wiedniu: Alte Feldakten, rkp. 417 k. 25, 38; Sächsisches Hauptstaatsarchiv w Dreźnie: Geheimes Kabinet, loc. 426/5, 426–8, 1028/9, 1029/3 k. 208, 218, 219, loc. 1149/10–12 k. 103, loc. 3608/6 vol. I–III, loc. 3639/4 vol. IV, loc. 3640/12 vol. III–IV, loc. 3641/4, Kriegsratkollegium, loc. 10859 vol. I.

Tomasz Ciesielski

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Jan Emanuel Gilibert

1741-06-21 - 1814-09-02
botanik
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Scipione Piattoli

1749-11-10 - 1809-04-12
pedagog
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.