Perdenia Jan (1898–1973), historyk, docent Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie. Ur. 3 I we wsi Peliszcze w pow. brzeskim na Polesiu w rodzinie chłopskiej, był synem Kazimierza i Pauliny Jurec. W r. 1910 ukończył wiejską szkołę ludową w Peliszczach, potem kształcił się kolejno w szkole wyżej zorganizowanej (dwuklasowej) w Kamieńcu Litewskim i w wyższej szkole początkowej w Kobryniu, którą ukończył w r. 1915. Tu, w Kobryniu, należał do tajnego kółka samokształceniowego, które w podziemiach miejscowej apteki uczyło języka polskiego i historii Polski. Zabiegał o przyjęcie na dwuletnie kursy nauczycielskie w Kobryniu, ale z powodu polskiej narodowości petenta władze odrzuciły jego prośbę. Po ustąpieniu Rosjan z Polesia rozpoczął P. od 1 X 1916 pracę jako jeden z pierwszych nauczycieli w polskich szkołach elementarnych w powiecie brzeskim, subwencjonowanych przez Polską Macierz Szkolną (PMS), we wsi Uhlany (1916–17). W r. 1917, już w czasie niemieckiej okupacji tych ziem, uczęszczał na kursy pedagogiczne PMS w Kobryniu, a po ich ukończeniu został nauczycielem szkoły ludowej we wsi Bogdziuki w pow. brzeskim (1917–19). W Polsce niepodległej pracował w jednoklasowych szkołach powszechnych pow. brzeskiego w Turnej (1919–20), Podlesiu (1919–24), Grabowcach (1926–31), Uhlanach do r. 1930. Jednocześnie uzupełniał wykształcenie jako samouk. Pełne kwalifikacje nauczycielskie uzyskał w r. 1926 w Seminarium Nauczycielskim w Prużanie. Na próżno przez kilka lat starał się o przyjęcie na Wyższy Kurs Nauczycielski. Dopiero w r. 1929 jako eksternista otrzymał świadectwo ukończenia gimnazjum. Z kolei, korzystając z bezpłatnego urlopu, odbył P. studia historyczne na UJ w l. 1930–4, zakończone dyplomem magisterskim na podstawie pracy pt. Pokój Grzymułtowskiego, pisanej w seminarium Władysława Konopczyńskiego. Po studiach wrócił na Polesie, znowu uczył najpierw w szkole powszechnej w Uhlanach, a potem w l. 1934–8 w Kamieńcu Litewskim i od r. 1938 w Liceum i Gimnazjum im. R. Traugutta w Brześciu nad Bugiem. Równocześnie wykładał na kursach dla dorosłych, był radnym miejskim i opiekunem społecznym w Kamieńcu Litewskim, sekretarzem Oddziału Polskiego Tow. Historycznego (PTH) w Brześciu (1938/9). Wyniesione ze studiów zainteresowania naukowe pogłębiał i uzupełniał w badaniach archiwalnych w Wilnie, Grodnie i Warszawie. Wówczas to w l. 1936–8 napisał monografię miasta i powiatu Kamieńca Litewskiego.
W l. 1939–41 P. uczył matematyki i fizyki w szkołach średnich. Po zajęciu Polesia przez Niemców w l. 1941–4 był robotnikiem w niemieckim szpitalu wojskowym. Równocześnie od jesieni 1941 do końca lutego 1944 wraz z żoną kierował tajnym nauczaniem na terenie Brześcia i powiatu. Wówczas to dom Perdeniów stał się ośrodkiem podziemnej oświaty, tu przebywał delegat Rządu na okręg poleski Stanisław Szopa (pseud. Przedborski), tu kierowano dyrektywy z Warszawy. Zagrożony aresztowaniem przez gestapo, przeniósł się P. wraz z rodziną do województwa krakowskiego, gdzie pracował jako nauczyciel w szkole powszechnej we wsi Jodłówka w pow. bocheńskim, kontynuując tajne nauczanie aż do wyzwolenia. Następnie w l. 1945–6 uczył w szkole średniej w Brzesku. W r. 1945 uzyskał stopień doktora filozofii na UJ, na podstawie wspomnianej pracy pt. Monografia Kamieńca Litewskiego i starostwa kamienieckiego; promotorem był profesor W. Konopczyński (który wówczas o nim napisał «szedł ad gradus przez piaski, mokradła i gąszcze – niezbrukaną stopą»). W l. 1946–8 był P. starszym asystentem w katedrze historii Polski nowożytnej UJ. W l. n. uczył w V i VI Liceum w Krakowie. Od września 1951 aż do przejścia w r. 1969 na emeryturę pracował P. w Wyższej Szkole Pedagogicznej (WSP) w Krakowie, najpierw jako lektor języka rosyjskiego (1951–3), potem jako wykładowca historii i języka rosyjskiego (1953–7), zastępca profesora (1957–61), starszy wykładowca (1961–4), wreszcie po habilitacji na UJ 28 VI 1963, na podstawie rozprawy pt. Stanowisko Rzeczypospolitej szlacheckiej wobec sprawy Ukrainy na przełomie XVII–XVIII w. (Wr. 1963), jako etatowy docent w katedrze historii powszechnej. Po przejściu na emeryturę nadal prowadził zajęcia zlecone w WSP niemal aż do końca życia.
P. rozwinął badania naukowe, głównie nad problemami związanymi z Kozaczyzną i ziemiami wschodnimi szlacheckiej Rzpltej. Poszukiwania w wielu archiwach pozwoliły mu zebrać obfity materiał, tylko częściowo opublikowany. Prócz wspomnianej rozprawy habilitacyjnej opublikował P. następujące prace: Z zagadnień społeczno-ekonomicznych na prawobrzeżnej Ukrainie na przełomie XVII i XVIII w. („Roczn. Nauk.-Dydakt. WSP w Kr.”, Zesz. Nauk. Historia Nr 14: 1962), Stanowisko Rosji wobec prawobrzeżnej Ukrainy w pierwszych latach wojny północnej (tamże Z. 26: Prace Hist. Nr. 3: 1967), Rokowania polsko-rosyjskie w Kadzyniu w 1684 r. (tamże Z. 32: Prace Hist. Nr 4: 1968). W „Polskim Słowniku Biograficznym” ogłosił P. kilkanaście życiorysów, głównie Litwinów, Kozaków, wojskowych i senatorów ziem wschodnich z w. XVII i XVIII. Opublikował też dużo recenzji. Ukończył monografię poświęconą działalności Piotra Doroszenki (niedrukowana). W spuściźnie naukowej pozostało nadto wiele rozpraw i szkiców, m. in. Z przeszłości Podlasia, włość kamieniecka (w całości oparte o wielką kwerendę archiwalną), Zarys dziejów gminy żydowskiej w Kamieńcu Litewskim. P. był prezesem Rady Zakładowej Związku Nauczycielstwa Polskiego przy WSP (1961–3) oraz członkiem Komisji Nauk Historycznych i Komisji Nauk Pedagogicznych Oddziału PAN w Krakowie. Zmarł 5 I 1973 w Krakowie i tam został pochowany na cmentarzu Rakowickim.
W małżeństwie od r. 1929 z nauczycielką Bronisławą z Żurków miał P. syna Jerzego, pracownika naukowego Politechniki w Krakowie.
Konopczyński W., Wieża dwóch filozofów, „Tyg. Powsz.” 1945 nr 19 s. 7; – Nekrologi z r. 1973: „Dzien. Pol.” nr 3, 7, „Kwart. Hist.” s. 177–8 (A. Winiarska), „Studia Hist.” s. 489–91 (A. Przyboś, tu informacja o publikacjach P-i); – Informacja żony Bronisławy.
Adam Przyboś