Pilecki Jan (1821–1878), lekarz zdrojowy w Druskienikach. Ur. w Wilnie, tamże uczył się w gimnazjum i studiował początkowo w Akademii Duchownej (1834–7), potem w Akademii Medyko-Chirurgicznej (1837–42). Studia ukończył z odznaczeniem. W r. 1842 osiedlił się w Grodnie, skąd na sezon kąpielowy przyjeżdżał do Druskienik. W tym czasie zdrojowisko znajdowało się jeszcze w surowym stanie. Źródła druskienickie zostały oficjalnie uznane za mineralne po ogłoszeniu w r. 1835 wyników badań nad nimi przez Ignacego Fonberga. Gubernator grodzieński G. Doppelmayer w r. 1837 przeznaczając na ten cel uzyskaną od rządu pożyczkę 25 000 rubli srebrnych zapoczątkował rozwój zakładu. W pierwszych latach P. pracował jako pomocnik dra Ksawerego Wolfganga, lekarza wolnopraktykującego, stale zamieszkałego w Druskienikach. W r. 1845 P. prowadził już samodzielną praktykę lekarską. Po r. 1846 otrzymał stanowisko lekarza etatowego i inspektora zakładu zdrojowego w druskienickim Komitecie Zarządu Wód. (Informacje J. Bielińskiego, Borzywoja, Girsztowta, K. Kaszewskiego i S. Kośmińskiego, że P. już w r. 1842 został mianowany lekarzem etatowym w Druskienikach, są mylne, gdyż wg „Ondyny Druskienickich Źródeł” lekarzem etatowym w l. 1844–6 był Ludwik Zembrzycki).
P. młody, energiczny, o ujmującej powierzchowności, obdarzony umiejętnością postępowania z ludźmi i pasją społeczną położył wielkie zasługi (obok Doppelmayera, wicegubernatora J. P. Rożnowa i Wolfganga) w rozwoju Druskienik. Urządził nowe łazienki, których budowę rozpoczęto jeszcze w r. 1840, przyczynił się do lepszego zagospodarowania zdrojowiska, do zbudowania w r. 1853 w parku Foksalu mieszczącego salę do tańców i koncertów, galerie, restauracje, bilardy i bibliotekę. Stworzył resursę druskienicką, której sam w charakterze dyrektora przewodniczył, teatr, którym jako dyrektor zarządzał i do którego sprowadzał wybitnych artystów z Grodna, Wilna, Warszawy i Lwowa. Starał się urządzić zakład na wzór zagranicznych. Przyczynił się do budowy ze składek kuracjuszy murowanego kościoła katolickiego, ukończonego w r. 1846. Dzięki zabiegom P-ego powstały: w r. 1851 dom dobroczynności dla ubogich chrześcijan bez różnicy wyznań, na 12 łóżek mieszczący rocznie 50–80 osób, i w r. 1853 przy pomocy rabina Abrahama Tregera, szpital dla ubogich wyznania mojżeszowego, również na 12 łóżek, w którym leczyło się rocznie w czasie pory kąpielowej 200–300 osób. W r. 1856 z inicjatywy P-ego kosztem rządu urządzono szpital na 36 łóżek dla przybyłych na kurację niezamożnych urzędników okolicznych guberni i ochronkę dla biednych dzieci. Wzniesienie tych zakładów wymagało wielu kosztów i zabiegów. Fundusze uzyskiwał P. z koncertów, balów, przedstawień i loterii fantowych urządzanych na cele charytatywne. Ogłosił 14 artykułów („Gaz. Lek.” 1873–5, 1877–8, „Kuryer Wil.” 1860–1, „Ondyna Druskienickich Źródeł” 1845, „Tyg. Illustr.” 1877, „Tyg. Lek.” 1860–2, „Wody Mineralne” 1875), w których zachęcał do korzystania z krajowych zdrojowisk oraz opisywał urządzenia zakładu druskienickiego, wprowadzone w nim ulepszenia, frekwencję gości i wyniki stosowanych kuracji. Zalecał wody druskienickie przy «skrofułach, chorobach paralitycznych, artrytycznych, reumatyzmach, kołtunie…, cierpieniach nerwowych…» (uważał, że istnieje choroba kołtunowa). Ogłosił też Kratkij očerk chimičeskich svojstv i celitelnoj sily Druskenikskich mineral’nych vod (Pet. 1867).
W l. 1843–4 głównie dzięki staraniom P-ego zakład stał się modny. Przejeżdżano doń zarówno dla kuracji, jak i rozrywki. Artyści dawali koncerty, opery i przedstawienia teatralne polskich autorów, m. in. Stanisława Bogusławskiego, Aleksandra Fredry i Józefa Korzeniowskiego, a dzieła Stanisława Moniuszki grano tu wcześniej niż w Warszawie. Scena druskienicka ok. r. 1850 uchodziła za jedną z lepszych polskich scen prowincjonalnych. P. przez żonę (Sołtanównę z domu) spokrewnioną z wyższymi sferami towarzyskimi pozyskiwał gości z różnych stron kraju. Przyjeżdżali m. in. Apolinary Kątski, Ignacy Kraszewski, Stanisław Moniuszko, Władysław Syrokomla, Teodor Tripplin, artyści, literaci, profesorowie uniwersytetów i akademii. Doborem towarzystwa i liczbą gości Druskieniki przewyższały inne zakłady krajowe. Nazwisko P-ego zaczęto utożsamiać z Druskienikami, które cieszyły się wielkim uznaniem społeczeństwa i władz. Corocznie goście zakładowi zbierali składkę, by uczcić P-ego wystawnym przyjęciem, ale on zebrane fundusze przeznaczał na cele charytatywne. Jedynie w r. 1859 urządzono bal, a przy uczcie W. Syrokomla wygłosił wiersz napisany na cześć P-ego. P. prowadził dom otwarty, utrzymywał kontakty z polskimi patriotami, z Tomaszem Zanem po jego powrocie z zesłania, prawdopodobnie i z Janem Czeczotem, zmarłym w r. 1847 w Druskienikach. Przyjaźnił się z Edwardem Pawłowiczem. Nie wiadomo, czy P. był identyczny z Pileckim – homeopatą, o którym wspominał Andrzej Edward Koźmian w latach 1851–3 w swoich „Listach”. W r. 1853 został P. członkiem Tow. Lekarskiego Wileńskiego i w r. 1857 nadesłał mu Opisanie zakładów mineralnych druskienickich wód. Statystyczne wiadomości od r. 1840 i Praktyczne uwagi za rok 1856 (nie drukowane). Przeprowadzenie w r. 1862 w pobliżu Druskienik drogi żelaznej Warszawsko-Petersburskiej, wybuch powstania styczniowego i wreszcie przejście zakładu rządowego na własność prywatną, zmieniło charakter uzdrowiska, które stało się kosmopolityczne. P. przy nowych właścicielach został naczelnym lekarzem zakładu (wg Girsztowta; wg Kaszewskiego – kierownikiem, wg Bielińskiego zaś – dyrektorem) i nadal nim kierował. Zmarł na chorobę serca 24 IX 1878 w Druskienikach i tam został pochowany. Pozostawił znaczny majątek.
Brak wiadomości, czy w małżeństwie z Heleną z Sołtanów, 1. v. żoną Jana Oktawiana Eysymonta, działaczką charytatywną, miał dzieci.
Jackowski A., Bibliografia turystyki polskiej 1800–1899, Wr. 1972; tenże, Bibliografia turystyki polskiej. Biografie 1800–1970, Wr. 1971; W. Enc. Ilustr. (Druskieniki); Janowski, Słownik bio-bibliogr. Uniw. Wil.; Kośmiński, Słown. lekarzów (niepełna bibliografia prac); Słown. Geogr. (Druskieniki); Zieleniewski M., Słownik bibliograficzno-balneologiczny zakładów polskich, Kr. 1889 s. 41; – Bieliński, Stan nauk lek., s. 275, 691, 692, 810, 861 (niepełna bibliografia prac); Borzywoj, Dr Jan Pilecki, „Tyg. Powsz.” 1878 s. 653–4 (portret); tenże, Druskieniki, tamże s. 578–9; Bujakowski W., Obecny stan oraz wartość lecznicza zdrojów druskienickich, „Medycyna” T. 11: 1883 nr 49–52 i odb. W. 1884; Girsztowt, Dr Jan Pilecki. Twórca i naczelny lekarz Zakładu Zdrojowego w Druskienikach, „Wody Mineralne” dodatek 18 do „Gaz. Lek.” R.10; 1875 nr 14 s. 1–3 (portret); Kaszewski K., Ś. p. dr Jan Pilecki, „Kłosy” T. 27: 1878 nr 693 s. 227 (s. 226 portret); Ostrowska T., „Ondyna Druskienickich Źródeł”, „Wiad. Lek.” T. 23: 1970 nr 20 s. 1845–7; Baliński I., Wspomnienia o Warszawie. Edinburgh 1946; Pawłowicz E., Wspomnienia. Studya-Podróże, Wyd. 3 Lw. 1895 I 316; tenże, Wspomnienia z nad Wilji i Niemna, Lw. 1882 s. 82, 83, 85, 88, 136, 140, 142, 143; tenże, Wspomnienia z nad Wilji i Niemna. Studia-Podróże, Lw. 1882 s. 60, 61, 64, 100, 104, 111, 113; – Nekrologi z r. 1878: „Kłosy” T. 27 s. 223, „Kur. Warsz.” nr 216; „Medycyna” T. 6 s. 688, „Przegl. Lek.” R. 17 s. 491.
Teresa Ostrowska