INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Jan Rychel     
Biogram został opublikowany w latach 1991-1992 w XXXIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Rychel Jan (1902–1974), działacz narodowy na Śląsku Opolskim. Ur. 27 X w Dziećmarowie w pow. głubczyckim, wiosce dość mocno zgermanizowanej. Jednakże w domu rodzinnym R-la abonowano pisma polskie i wychowywano dzieci w duchu polskim. Miał brata Romana (ur. 1895), syndyka Związku Spółdzielni Polskich w Niemczech i Zjednoczenia Górnośląskich Rolników.

R. ukończył 8-klasową szkołę powszechną w Dziećmarowie w grupie dwujęzycznej, polsko-niemieckiej. W l. 1917–23 uczęszczał do seminarium nauczycielskiego w Głubczycach, gdzie po podziale Górnego Śląska w r. 1922 prowadzono także kurs języka polskiego. Nie otrzymał jednak posady nauczyciela i podjął pracę biurową w cukrowni w Baborowicach. Wkrótce za pośrednictwem Związku Polaków w Niemczech (ZPwN) R. został skierowany do Polski i zatrudniony jako nauczyciel w szkole wydziałowej w Strzelnie w Poznańskiem. Równocześnie doskonalił znajomość języka polskiego, historii i geografii (1925–6), zdał egzamin nauczycielski w Piotrkowie Trybunalskim, uzyskując prawo nauczania w szkołach powszechnych w Polsce. Powrócił jednak na Śląsk Opolski i rozpoczął pracę w Opolu w redakcji miesięcznika „Zdrój”, organie Związku Stowarzyszeń Młodzieży Polsko-Katolickiej na Śląsku Opolskim (ZSMP-K na ŚO). Z ramienia ZPwN w l. 1927–8 organizował też kursy języka polskiego w pow. opolskim, wykładając oprócz literatury ojczystej także historię; zakładał i prowadził terenowe koła śpiewacze, opiekował się polskimi klubami sportowymi, wreszcie uczestniczył w ruchu harcerskim. Działalność R-la koncentrowała się, poza Opolem, m. in. w miejscowościach: Grudzice, Malina, Królewska Nowa Wieś, Popielów, Siołkowice, Biadacz, Kępa i Źlinice. Na zjeździe delegatów ZSMP-K na ŚO w kwietniu 1927 w Opolu, został przewodniczącym tej organizacji. Wkrótce powołano go też na stanowisko kierownika Banku Ludowego w Oleśnie (1929), a ponadto powierzono zakładanie polskich szkół prywatnych w tym powiecie. R. organizował je jako pracownik Polsko-Katolickiego Tow. Szkolnego na Śląsku Opolskim (P-KTSz na ŚO) w Oleśnie, razem z ówczesnym sekretarzem oddziału powiatowego ZPwN w tym mieście Janem Wawrzynkiem. Od r. 1935 R. był kierownikiem Banku Ludowego w Strzelcach Opolskich, a nadto od r. 1937 sekretarzem tamtejszego zarządu powiatowego ZPwN oraz P-KTSz na ŚO. Opiekował się więc także polskimi szkołami mniejszościowymi w Jędryni, Jemielnicy i Centawie oraz polskimi bibliotekami w Strzelcach (przy sekretariacie ZPwN) i w Żędowicach, Błotnicy oraz Grodzisku. Rok wcześniej, 19 IV 1936, R. został wybrany przez walne zebranie delegatów na wiceprezesa Związku Polskich Kół Śpiewaczych Śląska Opolskiego. Był też członkiem zarządu Banku Ludowego w Oleśnie i Rady Nadzorczej Spółdzielni Rolniczo-Handlowej «Rolnik» w Opolu. W r. 1938 zorganizował zbiorowy wyjazd Polaków z pow. strzeleckiego na Kongres Polaków w Niemczech w Berlinie. Dn. 30 VIII 1939 R. został aresztowany w Strzelcach Opolskich i osadzony w tamtejszym więzieniu, a później przewieziony do Opola i w końcu do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie. Był tu więziony do czasu oswobodzenia wiosną 1945.

W sierpniu 1945 R. powrócił do Strzelec Opolskich. Podjął pracę w Komunalnej Kasie Oszczędności, a po włączeniu jej do Banku Rolnego został wicedyrektorem, później pełnomocnikiem tegoż Banku. Od r. 1946 był członkiem Stronnictwa Demokratycznego (SD) i od r. 1948 do śmierci jego lokalnym przewodniczącym. W l. 1957–60 R. był posłem na Sejm PRL z ramienia SD z okręgu wyborczego nr 61 w Koźlu, a w Sejmie członkiem Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisji Nadzwyczajnej Ziem Zachodnich. Pełnił też funkcje radnego Wojewódzkiej i Powiatowej Rady Narodowej w Opolu i Strzelcach Opolskich.

Społecznie pracował również w Radach Nadzorczych „Rolnika”, strzeleckiego Oddziału Związku Spółdzielni Spożywców «Społem», był przewodniczącym tamtejszego Komitetu Frontu Jedności Narodu i członkiem jego Ogólnopolskiego Komitetu oraz członkiem Rady Naczelnej Tow. Rozwoju Ziem Zachodnich. Ogłosił artykuł pt. Bank Ludowy w Strzelcach Opolskich kuźnią polskości (w: „Na Ziemi Strzeleckiej 1908–1958”, Racibórz 1959). R. zmarł 16 II 1974 w Strzelcach Opolskich. Był odznaczony: Orderem Sztandaru Pracy II kl. i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Imię R-la nosi ulica na jednym z osiedli mieszkaniowych w Strzelcach Opolskich.

W małżeństwie zawartym w r. 1931 z Emilią Breitkopf (ur. 1906) miał R. córkę Marię Annę (ur. 1932), zamieszkałą w Katowicach.

 

Spis posłów na Sejm i regulamin Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, W. 1957 s. 66, 116, 193; – Jarzębińska-Herda A., Zasłużeni działacze Banku, w: 75 lat Banku Spółdzielczego w Strzelcach Opolskich, Opole 1983 s. 102–4 (fot.); Jońca K., Polityka narodowościowa Trzeciej Rzeszy na Śląsku Opolskim (1933–1940), Kat. 1970; Lehr H., Osmańczyk E., Polacy spod znaku Rodła, W. 1972 (fot.); Mendel E., Stosunki społeczne i polityczne w Opolu w latach 1919–1933, W.-Wr. 1975; Musioł T., Polskie szkolnictwo prywatne na Śląsku Opolskim w latach 1930–1939, Wr.-W.-Kr. 1962 (fot.); Połomski F., Zamierzenia likwidacji działaczy polskich na Opolszczyźnie w latach 1939–1944, w: Studia Śląskie, S. N., 1958 I 194; Schatton R., Die Finanzpolitik der polnischen Minderheit in Deutschland, Berlin 1931 s. 61; Wrzesiński W., Polski ruch narodowy w Niemczech 1922–1939, P. 1970; Żyga S., Bank Ludowy w Strzelcach Opolskich w latach 1908–1939, w: 75 lat Banku Spółdzielczego w Strzelcach Opolskich…, s. 37–8; tenże, Polskie Banki Ludowe na Górnym Śląsku pod panowaniem niemieckim w latach 1895–1939, W. 1967; – Antypolska polityka władz hitlerowskich na Śląsku Opolskim w latach 1933–1939 w świetle raportów konsulów polskich, Oprac. W. Wrzesiński, Wr.-W.-Kr. 1970 (dot. brata, Romana); Malczewski K., Ze wspomnień śląskich, W. 1957 s. 288; Materiały do dziejów polskiego szkolnictwa na Śląsku Opolskim w międzywojennym dwudziestoleciu, Oprac. K. Orzechowski, Wr.-W.-Kr. 1965; Polacy i sprawy polskie w kartotece opolskiego gestapo, Wybór i oprac. R. Dermin, S. Popiołek, Opole 1974 III; Wspomnienia Opolan, W. 1960–5 I, II, passim; – „Tryb. Opolska” 1974 nr 50.

Leonard Smołka

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.