Strzyż (Strzeż, Strzesz, Striz, Strasz) Jan h. Szaława (zm. 1575), pisarz ziemski halicki, poseł sejmowy.
Pochodził z rodziny szlacheckiej osiadłej w ziemi lwowskiej. Miał brata Nikodema, który wg Bartosza Paprockiego odstąpił od katolicyzmu.
S. rozpoczął działalność publiczną posłując z ziemi halickiej na sejm piotrkowski 1562/3 r. W r. 1563 na sejmiku woj. ruskiego w Sądowej Wiszni został obrany posłem na sejm warszawski 1563/4 r. Podczas obrad nie przyłączył się do opozycyjnej grupy posłów ruskich, występujących przeciwko rewindykacji dóbr królewskich, poddał się rewizji nadań i 17 II 1564 okazał przed komisją rewizorską dokumenty wydane przez królów Władysława III i Kazimierza Jagiellończyka, na podstawie których w r. 1554 otrzymał od króla Zygmunta Augusta w dożywotnie użytkowanie królewszczyznę Goździecka Bania; komisja rewizyjna uznała nadanie za zgodne z prawem. S. reprezentował szlachtę woj. ruskiego na sejmie lubelskim 1569 r. Dn. 2 III t.r., po opuszczeniu sejmu przez Litwinów, podczas dyskusji posłów kor., poparł podkomorzego chełmskiego Mikołaja Sienickiego, domagającego się wówczas surowego potraktowania W. Ks. Lit.; 13 IV skrytykował ogłoszenie bez powiadomienia sejmujących edyktu „O wywołaniu monety”, zaaprobował natomiast wyznaczenie deputatów do zbadania kontrowersyjnych pozwów, odnoszących się do egzekucji dóbr. Być może w trakcie sejmu (lub wcześniej) uzyskał nominację na urząd pisarza ziemskiego halickiego, gdyż z tym tytułem podpisał akt unii. Jako poseł ziemi trembowelskiej (zapisany jako Stanisław Strasz, ale z przydaniem urzędu pisarza halickiego) wziął udział w sejmie warszawskim 1572 r.
Po śmierci Zygmunta Augusta S. uczestniczył 31 VII 1572 w zjeździe woj. ruskiego i podolskiego w Glinianach skąd wspólnie z wojskim halickim Mikołajem Kuropatwą został delegowany z ziemi halickiej do urzędu starościńskiego, aby przyjmować skargi pokrzywdzonej szlachty. Po wyjeździe z Polski króla Henryka Walezego był 28 VII 1574 na sejmiku woj. ruskiego we Lwowie i został powołany w skład sądu kapturowego ziemi halickiej. S. zmarł przed 26 X 1575, kiedy jako pisarz ziemski halicki wystąpił Prokop Raszko. Wg Paprockiego i Kaspra Niesieckiego był S. sędzią ziemskim halickim.
W małżeństwie z Anną, córką Jędrzeja Skarbka, która w r. 1578 posiadała Głuchowice w pow. lwowskim (być może wcześniej należące do S-a), miał S. syna Hieronima, sędziego ziemskiego halickiego (zm. przed 5 VI 1621) oraz córki: Zofię, żonę Jana Cieszanowskiego (wg Paprockiego i Niesieckiego) lub Jana Bełzeckiego (wg Wojciecha Hejnosza), Elżbietę, żonę Jakuba Glinki, i Jadwigę, żonę Jakuba Glinki lub Jana Bełzeckiego (obie informacje wg Niesieckiego). Po śmierci S-a wdowa poślubiła wojskiego lwowskiego Marcina Wilczka.
Niesiecki; Okolski, III 87; Paprocki, s. 218, 342 (poza indeksem); PSB (Bełzecki Bartłomiej); Urzędnicy, III/1; – Kaniewska I., Małopolska reprezentacja sejmowa za czasów Zygmunta Augusta 1548–1572, Kr. 1974 tabl. 13; Tokarz W., Ze studiów nad sejmem walnym za czasów Zygmunta Augusta (mszp. pracy doktorskiej w Arch. UJ) – Akta grodz. i ziem., XX 3, 18, 39; Akta Unii; Dnevnik ljublinskago sejma 1569 goda, Wyd. M. Kojalovič, Pet. 1569; Vol. leg., II 767; – B. Czart.: rkp. 1725 k. 167–8, rkp. MNKr. 136 s. 182.
Irena Kaniewska