Sokoliński (Drucki Sokoliński) Janusz, kniaź (zm. 1618), poseł na sejmy, wojski witebski, podkomorzy połocki. Był synem Bohdana Andrejewicza, stryjecznego brata Pawła (zob.) i Tymofieja (zob.), i Wasylisy Lwowny, bratem stryjecznym pisarza i referendarza lit. Jana (zob.).

S. potwierdzony jest źródłowo po raz pierwszy 6 II 1582, kiedy wraz z innymi Sokolińskimi, swymi bliskimi krewnymi, mianowicie marszałkiem orszańskim Tymofiejem, podkomorzym witebskim Jerzym (zob.) oraz stryjem Andrianem (Andrzejem) procesował się z woj. brzeskim lit. Hawryłem Hornostajem o kamienicę w Wilnie i sioło Ulianowicze w dzierżawie mohylowskiej. W t.r. tychże Sokolińskich pozywał Andrzej Firlej, kaszt. lubelski, o wyżej wymienione Ulianowicze oraz Kadino we włości mohylowskiej, dane Sokolińskim w zamian za zajęte przez Moskwę ich dobra dziedziczne w Połockiem. Latem 1587 uczestniczył w obradach sejmu elekcyjnego. Tak jak większość Litwinów oraz neutraliści podpisał protest przeciw rozdwojeniu elekcji a następnie wszedł do deputacji, która 26 VIII bezskutecznie usiłowała wnieść do grodu warszawskiego akt sprzeciwu wobec podwójnej nominacji. Dn. 20 X 1591 jako świadek podpisał S. akt działu dóbr dziedzicznych między kanclerzem lit. Lwem Sapiehą i jego braćmi. W r. 1594 został obrany, zapewne na sejmiku w Orszy, deputatem do Tryb. Lit. Dn. 11 VI t.r. podpisał w Wilnie manifest wystosowany przez trybunalistów do kapituły wileńskiej, aby nie dopuściła do obsadzenia wileńskiego stolca biskupiego przez Polaka – Bernarda Maciejowskiego.

Bliskie pokrewieństwo sprawiło, że S. był politycznie związany z kanclerzem lit. L. Sapiehą. Zapewne w jego orszaku przybył na sejm odbywający się w początku 1595 r. w Krakowie. Po zakończeniu obrad Zygmunt III Waza wyprawił go w charakterze posła królewskiego do szlachty orszańskiej. Jego misja miała przeciwdziałać opozycji Litwinów, zwłaszcza protestantów związanych z woj. wil. Krzysztofem Radziwiłłem, którzy po części zbojkotowali ów sejm, zaś posłowie uczestniczący w jego obradach nie wyrazili zgody na uchwalenie poboru. Dn. 5 V 1595 zaopatrzony w instrukcję królewską stawił się S. na sejmiku relacyjnym orszańskim, aby nakłaniać szlachtę do przyjęcia uchwały podatkowej sejmu krakowskiego, co udało mu się przeprowadzić, ale jednocześnie sejmik uzależnił wydanie zebranego podatku od wspólnej zgody senatorów i posłów W. Ks. Lit. na kolejnym sejmie. Następnie obrano S-ego na sejmiku w Orszy posłem na sejm 1597 r. W końcu stycznia t.r. uczestniczył w sejmiku generalnym w Słonimiu, na którym zrelacjonował instrukcję orszańską: «O konfederacyją prosić a o inszych potrzebach R[zeczy]p[ospolitej] traktować». Pod koniec sejmu (20 III) otrzymał przywilej na urząd wojskiego witebskiego. J. Wolff podaje mylną datę nominacji, błędna jest również jego informacja o nominacji S-ego na podsędka połockiego. Dn. 28 VI 1606 uzyskał S. nominację na podkomorstwo połockie, które od kilku lat wakowało. Urzędy zawdzięczał niewątpliwie protekcji kanclerza Sapiehy. Dn. 30 VII 1604 podpisał w Wilnie protestację stronników sapieżyńskich przeciw procesom wytoczonym przez kaszt. parnawskiego Piotra Stabrowskiego o dobra fundowane na kolegium połockie. S. marszałkował sejmikowi połockiemu 15 VIII 1611; podpisał wówczas instrukcje dane posłom na sejm oraz posłowi wyprawionemu przez szlachtę połocką do Zygmunta III. Na przełomie l. 1612 i 1613 prowadził z kanclerzem Sapiehą procesy sądowe w Orszy w związku z zabójstwem swego rodzonego brata Konstantego przez poddanych czerejskich.

S. był średniozamożny. Posiadał część Sokolina (Sokolni, pow. orszański) oraz dobra Kamień (Kamień Ostrowno i Kamień Porecki), Horodec i Weretejsk (Weretje) – wszystkie w woj. połockim. W r. 1592 ustąpił z pretensji do czwartej części dóbr Dreczyłuki z siołem Wierchowiem (woj. witebskie) na rzecz krewnego, podkomorzego witebskiego Jerzego Druckiego Sokolińskiego. Niewątpliwie wychowany w wyznaniu prawosławnym, przeszedł S. potem na katolicyzm. Wspólnie z bratem Konstantym fundował w Sokolinie kościół katolicki. Zmarł w 1. poł. 1618, gdyż następca na wakujący po nim urząd podkomorzego połockiego, Krzysztof Korsak, otrzymał nominację 23 XI t.r.

S. był żonaty z Aleksandrą (zm. po 1630), córką kniazia Konstantego Łukomskiego (zob.). Miał z nią dwóch synów: Stefana (czasami błędnie tytułowanego podkomorzym połockim) i Samuela Stanisława (zob.), którzy 19 I 1621 przeprowadzili dział dóbr spadkowych.

Niesiecki; Wolff, Kniaziowie lit.-rus., s. 476–7; – Rzońca J., Sejmy z lat 1597 i 1598, Cz. I: Bezowocny sejm z 1597 roku, W.–Wr. 1989 s. 118; – Archeografičeskij sbornik dokumentov, IV 57; Archiwum domu Sapiehów, Wyd. A. Prochaska, Lw. 1892; Giltebrand P., Rukopisnoje otdelenije Vil. publ. bibl., Vil. 1871 Vyp. 1 s. 100; Istoriko-Juridičeskije Materiały, Vitebsk 1891–1903 XXII 472, XXV 435, XXVIII 291, XXXI 20–2; Kurczewski J., Kościół zamkowy czyli katedra wileńska, T. 2 (Akta kapituły wil.), Wil. 1910 s. 100–1; Lietuvos Vyriausiojo Tribunolo sprendimai 1583–1655, Vyp. V. Raudeliunas ir A. Baliulis, Vil. 1988; Script. Rer. Pol., XX (Diariusze sejmowe 1597); – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. II nr 284, 301; B. Czart.: rkp. 313 s. 187–190, rkp. 1352 (Herbarz W. Kojałowicza z r. 1658) s. 297; B. Narod.: rkp. 3085 k. 69v.; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 360 k. 224–225, rkp. 365 k. 49–53v., rkp. 6069 (bez pag); Lietuvos Mokslų Akadėmijos Centrinės bibliotekos rankraštynas w Wil.: F. 16–81 k. 127, F. 139 nr 1508; Rossijskij gosudarstvennyj archiv drevnich aktov w Moskwie: F. 389 (Metryka Lit.) nr 83 k. 228v.–229, nr 85 k. 418v., 448–448v., nr 95 k. 148–149, nr 288 k. 585–586v., 609–608v.

Henryk Lulewicz