Strakowski (von Strackwitz, Strakofski, Strakowitz) Jerzy (Georg, Georgius), (1614–1675), budowniczy i fortyfikator gdański.
Ur. 30 I, ochrzczony 2 II, był synem Jana (zob.) i Anny z domu Krüger.
Zapisany w kwietniu 1620 do gdańskiego gimnazjum, podjął S. naukę zapewne w sierpniu 1623 (ponownie wymieniony w metryce szkoły). Wcześnie, z pewnością pod wpływem ojca, zainteresował się sztuką fortyfikacyjną. Dn. 13 III 1630 zwrócił się do gdańskiej rady miasta z prośbą o udzielenie z funduszu miejskiego stypendium na studia zagraniczne; po przedłożeniu prac dokumentujących nabyte umiejętności i kompetencje otrzymał wiosną 1630 trzyletnie stypendium w wysokości 200 guldenów rocznie. Wyjechał do Republiki Zjednoczonych Prowincji, gdzie najprawdopodobniej przebywał głównie w Amsterdamie. Łączył studia teoretyczne z obserwacją obiektów ufortyfikowanych (np. twierdz Bergen op Zoom i ’s Hertogenbosch). Latem 1632 uczestniczył w wyprawie armii holenderskiej ks. orańskiego Fryderyka Henryka de Nassau na Limburgię. Wiosną t.r. przedłużono mu stypendium na trzy lata, a w grudniu podwyższono je do 300 guldenów rocznie. Jednak pod koniec r. 1634 przerwał pobyt za granicą i w listopadzie, zapewne w związku ze spodziewanym wznowieniem konfliktu polsko-szwedzkiego po wygaśnięciu rozejmu altmarskiego, wrócił do Gdańska. Nie uzyskał jednak stałego zatrudnienia w strukturach miejskich, prawdopodobnie z powodu szybkiego wyjaśnienia się sytuacji wojennej (w styczniu 1635 rozpoczęły się rokowania polsko-szwedzkie), a może z powodu zbyt młodego wieku. Dopiero 1 VI 1635 otrzymał podrzędne stanowisko kaprala z wynagrodzeniem 20 guldenów miesięcznie. Podczas niespełna rocznego pobytu w Gdańsku wykonywał S. na zlecenie rady prace projektowe, w których mógł się wykazać zdobytymi w Niderlandach umiejętnościami: zaprojektował fortyfikacje na jednym z górujących od zachodu wzgórz – Grodzisku oraz przebudowę dwóch bastionów frontu ciągu zachodniego – Bożego Ciała i św. Elżbiety, którym nadał bardziej nowoczesne formy. Uczestniczył też w rozbudowie fortyfikacji Wisłoujścia, chociaż jego projekt dzieła rogowego Szańca Wschodniego twierdzy został przez radę odrzucony. Zapewne zaprojektował też szańce przy przejściu przez Wisłę w Kieżmarku. W uznaniu za wykonane prace przyznano mu 8 X 1635 gratyfikację w wysokości 30 guldenów za każdy miesiąc pobytu w Gdańsku, a także dwuletnie stypendium na dalsze studia zagraniczne, w wysokości 400 guldenów rocznie; stypendium przedłużano następnie w l. 1637 i 1639. Na początku r. 1640 rada wstrzymała stypendium uznawszy, że spełniło swój cel. S. przebywał odtąd za granicą na własny koszt. W poł. lub w 2. poł. r. 1641 wrócił do Gdańska. W marcu 1642 został na własną prośbę zaangażowany przez radę na stanowisku inżyniera z pensją 1800 fl. rocznie. W l. 1643–5 zajęty był zapewne przy budowie Małej Zbrojowni na Starym Przedmieściu, w południowo-zachodnim narożniku fortyfikacji bastionowych, jedynej znanej dziś przypisywanej mu budowli murowanej. Ważną część działalności S-ego w tym czasie stanowiły prace kartograficzne. Sporządził m.in. mapę Mierzei Wiślanej (1643–4), plany: parcel w Grabinie-Zameczku (1645), łąk klasztornych w Oliwie (1647), gruntów na Biskupiej Górce (1652) oraz spornej granicy w Rudnikach pod Gdańskiem (1654). W r. 1648 wykonał projekt zagospodarowania terenu po zburzonym w r. 1454 zamku krzyżackim (Zamczysko). Ok. r. 1650 projektował umocnienia tzw. ciągu wodnego, czyli łańcucha redut łączących fortyfikacje Gdańska z twierdzą w Wisłoujściu. W r. 1654 wg jego projektu rozpoczęto korektę położenia tzw. Szańca Zachodniego Wisłoujścia. W r. 1655 nie sprawował już najprawdopodobniej funkcji inżyniera miejskiego.
W okresie «potopu» szwedzkiego S. aktywnie uczestniczył w przedsięwzięciach związanych z obronnością miasta, jednak jego stosunki z władzami gdańskimi nie były wolne od napięć. W obliczu zagrożenia szwedzkiego rada angażowała specjalistów wojskowych z zewnątrz, stanowiących dla S-ego konkurencję. W r. 1655 rywalizował S. z inżynierem Fryderykiem Getkantem o zlecenie na fortyfikację Doliny Siedleckiej na wzgórzach po zachodniej stronie miasta. Ostatecznie przyjęto do realizacji projekt Getkanta (jednak z poprawkami S-ego), natomiast S. zajął się rozbudową fortyfikacji ciągu wodnego. Na początku r. 1656 został dowódcą jednej z kompanii stacjonujących w Wisłoujściu; odtąd był pełnoprawnym uczestnikiem narad wojennych. W poł. t.r. mianowano go podporucznikiem, wkrótce uzyskał także stanowisko inżyniera (z pensją zaledwie 600 guldenów rocznie). Prawdopodobnie już w r. 1658 awansował na kapitana (z pensją 100 guldenów miesięcznie i dodatkiem na ordynansa). Jesienią 1659, podczas oblężenia zajętej przez Szwedów twierdzy Głowa Gdańska (w rozwidleniu Wisły na Leniwkę i Szkarpawę), kierował pracami oblężniczymi. Na początku r. 1660 wykonał kilka projektów przebudowy zdobytej w grudniu 1659 twierdzy. Po zawarciu pokoju w Oliwie projektował, a także nadzorował budowę i przebudowę założeń fortyfikacyjnych w kluczowych dla Gdańska miejscach: przede wszystkim w pasie umocnień na wzgórzach od zachodu, osłaniających bastionowy pierścień fortyfikacji miasta. Przygotował projekty rozbudowy dzieła rogowego na Grodzisku oraz przebudowy dzieła koronowego Biskupiej Górki; zrealizowane już po jego śmierci, nadały ostateczny kształt temu elementowi gdańskiego systemu obronnego. Ok. r. 1665 zaprojektował S. drugi, tzw. niski wał w linii ziemnych fortyfikacji staroholenderskich, zaniechany podczas budowy wałów w l. 1622–36, najpewniej ze względów oszczędnościowych. Zaprojektował również lunety strzegące dostępu do Śluzy Kamiennej. Najbardziej zaangażowany był w rozbudowę twierdzy Wisłoujście, która dzięki jego projektom otrzymała najpełniejszy kształt (znany z planu autorstwa jego syna Efraima). Zajmował się nadal kartografią; wykonał m.in. plany: ujścia Wisły (głębia morska, 1655), terenów leśnych w Pruszczu i Drzewinie (oba 1662) oraz fragmentów Wisły i Szkarpawy (l. sześćdziesiąte). W l. 1672–5, wraz z Danielem Wilcke i Johannem Heinrichem Thimem, uczestniczył w dyskusjach na temat poprawy stanu głębi morskiej w rejonie Wisłoujścia i opracował kilka ekspertyz w tej sprawie. W zakresie swoich kompetencji fortyfikacyjnych cieszył się S. zapewne uznaniem w Gdańsku, chociaż czasami mógł (podobnie jak ojciec) czuć się niedoceniony. O jakości jego prac kartograficznych świadczy wykorzystanie niektórych z nich jako podstawy dla sporządzenia miedziorytów (np. oblężenie Głowy Gdańskiej).
Już ok. r. 1630 podpisywał się S. «von Strackwitz»; prawdopodobnie taka forma wynikała z przełożenia na język niemiecki szlachecko brzmiącego nazwiska Strakowski (Strakofski), choć mogła to być także uzurpacja pokrewieństwa ze śląską rodziną von Strachwitz. S. zmarł 17 V 1675. Poświęcony mu napis epitafijny znajdował się na zaginionej obecnie chorągwi nagrobnej w kościele Mariackim w Gdańsku.
S. był żonaty od 12 XII 1641 z Barbarą de Neri, córką osiadłego w Gdańsku Piotra de Neri z Lukki. W małżeństwie tym miał córki: Aurelię, Katarzynę i Adelgundę, oraz synów: Gottlieba, Karola, żonatego od r. 1695 z córką Piotra Willera, autora rycin do dzieła Reinholda Curickego „Der Stadt Danzig historische Beschreibung” (Danzig 1687), Jana Jerzego, Gotfryda i Efraima. Jedynie Efraim poszedł w ślady ojca; znany jest jako autor planu Wisłoujścia z r. 1673, planu ujścia Wisły (głębi) z r. 1674 oraz obszernego, zachowanego w kilku rękopiśmiennych egzemplarzach, topograficznego opisu Wisły w rejonie Białej Góry Szpicy Mątowskiej i przemian tego odcinka w l. 1552–1677.
Altpreuss. Biogr., II; Łoza, Architekci; Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Gd. 1997 IV; Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler, XXXII; – Cuny G., Danzigs Kunst und Kultur im. 16. und 17. Jahrhundert, Frankfurt am Main 1910 s. 57–9; Dybaś B., Fortece Rzeczypospolitej, Tor. 1998; Friedrich J., Gdańskie zabytki architektury do końca XVIII w., Gd. 1997; Historia Gdańska, Gd. 1982 II, Gd. 1993 III/1; Hoburg K., Geschichte der Festungswerke Danzigs, Danzig 1852 s. 133, 174–84; Keyser E., Baugeschichte der Stadt Danzig, Köln–Wien 1972; Stankiewicz J., Nadmorska twierdza w Wisłoujściu, „Kwart. Architektury i Urban.” T. 1: 1956 z. 2 s. 115–56; tenże, Strakowscy – fortyfikatorzy, architekci i budowniczowie gdańscy, Gd. 1955; tenże, System fortyfikacyjny Gdańska i okolicy w czasie wojny 1655–1660 r., Studia i Mater. do Hist. Wojsk., XX 73–121; Stankiewicz J., Biskup K., Fortyfikacje miejskie Gdańska od XVI do XIX wieku, w: Gdańsk pomnik historii (teka gdańska 3), Gd. 1998 s. 82–114; – Gregorius Frisch, Der Sankt Marien Pfarrkirchen in Dantzig inwendige Abriss, Wyd. K. Cieślak, Gd. 1999 s. 225; Księga wpisów uczniów gimnazjum gdańskiego 1580–1814, Oprac. Z. Nowak, P. Szafran, W.–P. 1974; – AP w Gd.: sygn. 300,10 nr 29 k. 18, nr 30 k. 128, 132v, 146v, 221, sygn. 300,MP 206, 281, 294, 318, 319, 322, 365, 395, 408, 416, 518, 523, 524, 531, 581, 622, 632, 633, 635, 640–645, 668, 669, 674, 678, 681–684, 686, 691, 693, 701, 704, 705, 711, 715–719, 723, 730, 731, 747, 753–758, 760, 761, 765, 766, 774, 776, 781, 792–800, 801, 802, 804, 805, 807, 809, 811–813, 815, 817, 818, 826, 828, 829, 833, 835, 856, 868, 904, 905, 961, 1039, 1041, 1111, 1116, 1118, 1129, 1161, 1210, 1221, 300,R/E nr 1, 3, 5; B. Gdań. PAN: Ms. Uph. fol. 144.
Bogusław Dybaś