INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Jerzy Strzetelski     

Jerzy Strzetelski  

 
 
1874-11-11 - 1943-12-26
Biogram został opublikowany w latach 2007-2008 w XLV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Strzetelski Jerzy (1874–1943), inżynier górniczy, geolog i przemysłowiec naftowy.

Ur. 11 XI w Uściu Zielonym (pow. samborski), był synem Artura (1847–1902), powstańca styczniowego, absolwenta Szkoły Rolniczej w Dublanach (1867), zarządcy w dobrach Dzieduszyckich, od r. 1883 kierownika urzędu hipotecznego w Drohobyczu, i Marii Mossoczy (zm. 1916), z pochodzenia Węgierki.

Po ukończeniu w r. 1885 szkoły powszechnej w Drohobyczu uczył się S. w tamtejszym gimnazjum, ale maturę zdał w gimnazjum w Samborze w r. 1895. Następnie odbył krótki kurs w Krajowej Szkole Wiertniczej w Wietrznie (pow. krośnieński). T.r. rozpoczął studia w Akad. Górniczej w Leoben (Austria), jednak po roku przeniósł się do Akad. Górniczej w Příbramie (Czechy), gdzie w r. 1899 uzyskał dyplom inżyniera górniczego. W l. 1899–1900 odbywał praktyki: górniczą w kopalni wosku ziemnego w Kałuszu i wiertniczą w Borysławiu (pow. drohobycki). W lipcu 1900 objął kierownictwo ruchu w kopalni ropy naftowej firmy «Finder i Ska» w Zmiennicy-Turzepolu (pow. brzozowski). Szybko zdobył uznanie jako geolog naftowy i został zatrudniony w działającej na Kaukazie firmie «Nobel Brothers Naphta Company»; od r. 1901 prowadził badania geologiczne w Zagłębiu Donieckim, w okolicach Baku oraz w rejonie Groznego, gdzie odkrył złoże ropy naftowej. W l. 1908–18 kontynuował poszukiwania ropy na Półwyspie Apszerońskim, Szubanach, Binogradach i Chardałamie; odkrył złoże naftowe «Nowogroznienskoje». Publikował artykuły w rosyjskich czasopismach, m.in. Aus dem Kaukasus („Nafta” 1902) i Die Naphtalagerstätten bei Grosny („Petroleum” 1914, wspólnie z N. Lindtropem). Współpracował z rosyjskim geologiem I. M. Gubkinem, a także z działającymi w Rosji polskimi geologami Karolem Bohdanowiczem i Stefanem Czarnockim. Był właścicielem lub udziałowcem szeregu kopalń ropy naftowej na Przedkaukaziu i zgromadził duży majątek (wg relacji rodzinnych kilka milionów rubli); posiadał bogate zbiory wschodnich starożytności oraz kolekcje dywanów i artystycznej broni. Po ustanowieniu władzy sowieckiej cały majątek S-ego został skonfiskowany, a jego samego aresztowano w r. 1918 i więziono kolejno w Groznym, Baku i Moskwie. Zwolniony został dopiero po podpisaniu 18 III 1921 traktatu pokojowego w Rydze.

Po powrocie do kraju w r. 1921 otworzył S. własne Biuro Geologiczne w Jaśle. W l. 1922–3 prowadził rekonesansowe badania w Albanii, Grecji i we Włoszech. Swoje obserwacje z tych podróży publikował na łamach lwowskiego „Słowa Polskiego”, m.in. w r. 1923 Współczesna Albania (nr 193) i Z wycieczki do Albanii (nr 214). Równocześnie na zlecenie Okręgowego Urzędu Górniczego w Jaśle badał pod względem geologicznym region krośnieńsko-jasielski; w artykule Nareszcie… („Nafta” R. 2: 1923) skrytykował dotychczasowe badania geologiczne w Karpatach. Od r. 1924 dla rumuńskiego Tow. Handlowo-Przemysłowego «Cometa» w Bukareszcie badał geologicznie rejon Ploeszti; dokonał istotnej weryfikacji jego budowy geologicznej i przyczynił się do odkrycia nowych złóż ropy naftowej. Wyniki tych prac przedstawił potem w pracy Złoża naftowe w Ploeszteńskim Zagłębiu. Gisements pétrolifères dans le bassin de Ploesti („Karpaty i Przedgórze”, W.–Borysław–Lw. 1935 III). W r. 1925 na I Międzynarodowym Kongresie Wiertniczo-Naftowym w Bukareszcie wygłosił referaty o geologii nafty na przykładzie Kaukazu (Étude analytique d’un pli diapir et de l’influence de la tectonique sur l’accumulation du pétrole, w: I Congrès International des Forages, Bucarest 1925) oraz o historii górnictwa naftowego w Rosji (L’industrie pétrolifère en Russie avant et après la révolution. Ses perspectives d’avenir, tamże, Bucarest 1926). Badania w Rumunii prowadził corocznie w sezonach roboczych przez osiem lat. Równocześnie w kraju pracował jako inżynier górniczy w Okręgowym Urzędzie Górniczym w Jaśle. Od r. 1931 był także doradcą geologicznym Państw. Fabryki Olejów Mineralnych «Polmin», która prowadziła poszukiwania złóż ropy naftowej na przedgórzu Karpat Polskich oraz zajmowała się wykupem tamtejszych pól naftowych i kopalń od właścicieli zagranicznych. Opublikował monografię Jasielskie zagłębie naftowe. Cz. 1 (Borysław 1929), w której m.in. przedstawił budowę geologiczną, tektonikę, akumulację ropy i stosunki wodne rejonu Jasło–Krosno (rękopis części drugiej zaginął w czasie drugiej wojny światowej). Autoryzowany niemiecki skrót ukazał się pt. Das Erdölbecken Jasło – Krosno („Internationale Zeitschr. für Bohrtechnik” Jb. 38: 1930). S. był także autorem wstępu do opracowania Podkarpackiego Związku Posiadaczy Terenów, Udziałowców i Pracowników Naftowych „Linie wytyczne dla zamierzonej reformy prawa naftowego w Polsce” (Jasło 1931). W l. 1932–3 kierował angielsko-włoską misją poszukiwawczą złóż ropy naftowej w Iraku. W l. 1935–7 pracował dla angielsko-irackiej firmy «Iraq Petroleum Comp.» i prowadził badania na terenie Iraku oraz Syrii, gdzie w paśmie Djebel ech Charqi zbadał geologicznie obszar od Nebek do Palmiry; jego prognozy poszukiwawcze doprowadziły do odkrycia tam dużych złóż gazu ziemnego. W pracach tych pomagał S-emu absolwent Akad. Górniczej w Krakowie Hilary Ortyński. W r. 1937 został S. powołany na członka Kuratorium Karpackiego Inst. Geologiczno-Naftowego w Borysławiu. Uczestniczył t.r. w II Światowym Kongresie Naftowym w Paryżu, gdzie wygłosił referat o polskim przemyśle naftowym (L’industrie du pétrole dans les Carpates polonaises, w: II Congrès Mondial de Pétrole Paris 1927. Section Géologique, Paris 1938, skrót w jęz. polskim „Przem. Naftowy” R. 12: 1937). Zagadnienie to rozwinął w pracy Możliwości krośnieńsko-jasielskiego rejonu naftowego („Nafta” R. 17: 1938). W opublikowanym w „Czasie” (1938 nr z 3 VII) artykule Jak gospodaruje Polmin? skrytykował prowadzoną w tym rejonie gospodarkę złożową. S. był w okresie międzywojennym właścicielem lub współwłaścicielem kopalń ropy naftowej w Bieczu («Harta»), Gorlicach («Magdalena») i Lipinkach («Orion») na terenie pow. gorlickiego, w Soboniowie («Bellarm») i Łubnie Szlacheckim na terenie pow. jasielskiego oraz w Hłomczy («San») i Łodzinie na terenie pow. sanockiego.

W r. 1939 przebywał S. w Syrii i uzyskał koncesję na prowadzenie tam dalszych badań. Wybuch drugiej wojny światowej zastał go w kraju i prac w Syrii już nie podjął. Podczas okupacji niemieckiej przebywał w Jaśle; jego Biuro Geologiczne zostało przejęte przez Niemców, a on sam objął stanowisko geologa w Amt für Bodenforschung. W r. 1940 otrzymał propozycję kierowania ekspedycją poszukiwawczo-geologiczną w Urugwaju, ale władze okupacyjne nie zgodziły się na jego wyjazd. Zmarł na zapalenie płuc 26 XII 1943 w Jaśle, został pochowany na tamtejszym cmentarzu.

S. był dwukrotnie żonaty; pierwszy raz z Eweliną Jakubską, córką polskiego zesłańca w Rosji, drugi raz z Luci Vladescu, Rumunką pochodzenia ormiańskiego. Oba małżeństwa były bezdzietne.

W testamencie S. ustanowił fundację swojego imienia, której celem miało być przyznawanie rocznego stypendium dla niezamożnego studenta inżynierii górniczej, geologii lub chemii. Z powodu wojny, a potem zmiany ustroju w Polsce fundacja nie rozpoczęła działalności.

 

Fleszarowa, Bibliogr. geol.; Olszewicz, Lista strat kultury pol.; – Farajewicz G., Odsłonięcie obelisku w Ropience, „Dukielski Przegl. Samorządowy. DPS” R. 13: 2003 nr 7 s. 11; Historia polskiego przemysłu naftowego, Oprac. R. Wolwowicz, Brzozów–Kr. 1994 I–II; Jaros J., Dzieje polskiej kadry technicznej w górnictwie (1136–1976), W.–Kr. 1978 (fot.); Kossuth S., Polacy-słuchacze Akademii Górniczej w Przybramie (Czechy), Kat. 1961 s. 28; Pawłowski W., Geolog i przemysłowiec naftowy Jerzy Strzetelski (1874–1943), „Wiek Nafty” R. 11: 2001 nr 3 s. 18–19 (fot.); Sukces polskiego uczonego, „Ilustr. Kur. Codz.” 1932 nr 336 s. 6; Wańkowicz M., Przez cztery klimaty 1912–1972, W. 1976 s. 162; – Mater. Red. PSB: Teka Kazimierza Mińskiego (życiorysy nafciarzy), informacje Wojciecha Strzetelskiego (z r. 1986) i Wincentego Pawłowskiego (z r. 1988) z Kr.

Stanisław Tadeusz Sroka

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.