INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Jerzy (Georg) Suszko (Suszka)      Jerzy Suszko, wizerunek na podstawie fotografii.

Jerzy (Georg) Suszko (Suszka)  

 
 
Biogram został opublikowany w XLVI tomie Polskiego Słownika Biograficznego w latach 2009-2010.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Suszko Jerzy (do r. 1921 Georg Suszka) (1889–1972), chemik, profesor Politechniki Lwowskiej i Uniwersytetu Poznańskiego, rektor Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Ur. 7 II w Piasku (pow. jabłonkowski) na Śląsku Cieszyńskim w rodzinie chłopskiej, wyznania ewangelicko-augsburskiego. Był synem Jana (zm. 1889) i Anny z Sikorów (zm. 1914).

S. uczył się w klasycznym Gimnazjum Polskiej Macierzy Szkolnej w Cieszynie. Po zdaniu matury, w czerwcu 1908, pracował do końca t.r. jako praktykant w aptece p. wezw. św. Anny w Łazach. Otrzymał stypendium im. cesarza Franciszka Józefa i studiował chemię na politechn. w Pradze. Studia ukończył summa cum laude i uzyskał w r. 1912 stopień inżyniera chemika, a następnie w r. 1913 stopień doktora nauk technicznych na podstawie rozprawy Umlagerung und Bildung von China-alkaloiden, napisanej pod kierunkiem Paula Rabego. Po doktoracie nadal pracował u Rabego. Zmobilizowany w r. 1914 do armii austro-węgierskiej walczył w stopniu podporucznika na Bałkanach. Z powodu odniesionych obrażeń (do końca życia posługiwał się laską) został wycofany ze służby frontowej i skierowany do zorganizowania oraz prowadzenia aptek wojskowych kolejno w Sapatrze i Kotorze w Dalmacji. Pod koniec października 1918 wrócił na Śląsk Cieszyński i zgłosił się do służby w WP, ale z powodu zaawansowanego szkorbutu został po kilku tygodniach zwolniony i poddany kilkumiesięcznej kuracji.

W kwietniu 1919 podjął S. pracę jako asystent w Zakł. Chemii Organicznej UJ u Karola Dziewońskiego. Opublikowali razem osiem artykułów dotyczących badań nad wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi o pierścieniach skondensowanych. W r. 1921 otrzymał S. stanowisko adiunkta, po czym rozpoczął samodzielne badania nad alkaloidami kory chinowej i ogłosił rozprawę Zur Kenntnis des ß-Isochinins und Nichins („Bulletin International de l’Académie Polonaise des Sciences et des Lettres. Classe des Sciences Mathématiques et Naturelles. Série A: Sciences Mathématiques” 1925 nr 3–4). Na jej podstawie habilitował się w r. 1925, uzyskał veniam legendi z chemii farmaceutycznej i odtąd jako docent wykładał chemię organiczną, ogólną i farmaceutyczną. Dn. 1 I 1927 został powołany jako zastępca profesora (od r. 1928 profesor nadzwycz.) na Katedrę Chemii Ogólnej Wydz. Rolniczo-Lasowego Politechn. Lwow. W r. 1928 został członkiem Tow. Naukowego we Lwowie. Od t.r. należał też do American Association for the Advancement of Science oraz American Chemical Society.

Dn. 4 VI 1930 objął S. Katedrę Chemii Organicznej na Wydz. Matematyczno-Przyrodniczym Uniw. Pozn. W ciągu kilku miesięcy zorganizował Zakł. Chemii Organicznej w nowo wzniesionym gmachu Collegium Chemicum przy ul. Grunwaldzkiej. Wykładał chemię związków naturalnych i węglowodorów, chemię farmaceutyczną, stereochemię i podstawy chemii organicznej dla studentów chemii, farmacji i medycyny. Od r. 1932 był członkiem zwycz. Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk. Działał w Polskim Tow. Chemicznym jako członek jego zarządu głównego (od r. 1937) i prezes oddziału poznańskiego (1938–9). Dn. 14 IX 1937 został mianowany profesorem zwycz. przez prezydenta RP Ignacego Mościckiego. Od r. 1938 był dziekanem Wydz. Matematyczno-Przyrodniczego. Dn. 27 III 1939 został wybrany na członka korespondenta PAU.

Zainteresowania naukowe S-i koncentrowały się wokół związków organicznych, zwłaszcza pochodzenia naturalnego; badał ich strukturę oraz właściwości chemiczne i fizyczne w kontekście funkcji w organizmach żywych i sposobu oddziaływania na procesy życiowe. Jego badania alkaloidów kory chinowej dotyczyły najbardziej reaktywnych i sterycznie ważnych fragmentów cząsteczek tych związków: łańcucha winylowego, chiralnego centrum karbinolowego z wicynalnym sąsiedztwem grupy aminowej, pierścienia chinuklidynowego oraz pozycji 5’ i 6’ chinolinowego układu aromatycznego. Badania te doprowadziły do wyjaśnienia wielu problemów strukturalnych i przegrupowań wewnątrzcząsteczkowych oraz do opracowania metod przekształceń cząsteczkowych wiążących struktury przedstawicieli tej grupy alkaloidów i stanowiących podstawę do pełnej ich syntezy. Jako pierwszy w Polsce zajął się badaniami stereochemicznymi związków organicznych; dotyczyły one ustalenia elementów symetrii odpowiednio funkcjonalizowanych wielopierścieniowych związków aromatycznych oraz konfiguracji i konformacji podstawionych cyklicznych związków alifatycznych (w tym monoterpenów bicyklicznych) i wyjaśnienia zależności przebiegu reakcji od budowy przestrzennej reagentów.

Po wybuchu drugiej wojny światowej opuścił S. w listopadzie 1939 Poznań i osiedlił się w Krakowie, gdzie od grudnia t.r. pracował jako robotnik w Wodociągach Miejskich. Początkowo zajmował się porządkowaniem zbiorników wodnych, a od września 1941 przeprowadzał analizę bakteriologiczną wody w stacji pomp w Bielanach pod Krakowem. Równocześnie w r. szk. 1940/1 pracował jako nauczyciel w Państw. Szkole Chemii Technicznej. W lipcu 1942 otrzymał posadę chemika i kierownika laboratorium naukowo-technicznego w Zakł. Badania Żywności; stanowisko to wykorzystywał do zatrudniania polskiej młodzieży, chroniąc ją przed wywiezieniem do pracy przymusowej w Niemczech oraz umożliwiając jej dokształcanie w ramach tajnego UJ. Sam w tajnym nauczaniu prowadził zajęcia z chemii organicznej dla studentów biologii, geografii, matematyki, fizyki i chemii. Po wyzwoleniu Krakowa spod okupacji niemieckiej objął 27 I 1945 kierownictwo Zakł. Chemii Organicznej UJ. Równocześnie został przewodniczącym Tymczasowej Komisji Administracyjnej Uniw. Pozn. z siedzibą w Krakowie.

Pod koniec lutego 1945, na polecenie ministra oświaty Stanisława Skrzeszewskiego, wrócił S. do Poznania jako Delegat Rządu dla Spraw Szkół Akademickich w Poznaniu. W kwietniu t.r. przekazał kierownictwo Uniw. Pozn. wybranemu w r. 1939 rektorowi Stefanowi Dąbrowskiemu, a sam wznowił swe wykłady oraz podjął przerwane przed wojną obowiązki dziekana Wydz. Matematyczno-Przyrodniczego (sprawował je do r. 1947). Organizował równocześnie nowo powołany Wydz. Farmaceutyczny i do r. 1946 kierował jego Katedrą Chemii Organicznej. Wybrany przez senat uczelni w maju 1945 na referenta ds. odbudowy zniszczonych gmachów uniwersyteckich, doprowadził w ciągu kilku miesięcy do stanu używalności spalony i zburzony gmach Collegium Chemicum; funkcję referenta pełnił do r. 1948. Dn. 18 VII 1945 został wybrany na członka czynnego PAU. W r. akad. 1951/2 był prorektorem ds. nauki, a od 1 X 1952 rektorem. Od r. 1951 kierował utworzonym z jego inicjatywy Zespołem Katedr Chemii Wydz. Matematyki, Fizyki i Chemii, a od r. 1953 był równocześnie kierownikiem jego Katedry i Zakł. Chemii Organicznej. Kontynuował też działalność stowarzyszeniową; w Polskim Tow. Chemicznym był członkiem zarządu głównego (1947), wiceprezesem (1948) oraz prezesem (1949). W l. 1948–58 pełnił funkcję wiceprezesa Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk i działał w jego komisjach: Matematyczno-Przyrodniczej, Historii Medycyny i Historii Nauk Przyrodniczych, Nauk Technicznych oraz Nauk Podstawowych Stosowanych. Na przełomie l. czterdziestych i pięćdziesiątych pełnił funkcję prezesa poznańskiego oddz. Polskiego Tow. Ewangelickiego. Po przerwaniu działalności PAU w r. 1952 został t.r. członkiem korespondentem PAN. Od r. 1954 kierował zlokalizowaną w Poznaniu Pracownią Produktów Naturalnych Nr 5 Zakł. Syntezy Organicznej PAN w Warszawie. Jako rektor przyczynił się do nadania 24 XII 1955 Uniw. Pozn. imienia Adama Mickiewicza oraz do wzniesienia jego pomnika przed gmachem uczelni. Dystansując się 30 VI 1956 na wiecu studentów i pracowników UAM od oficjalnej oceny czerwcowej rewolty robotniczej w Poznaniu oraz krytykując na inauguracji r. akad. 1956/7 ograniczanie autonomii uczelni, starając się też o przywrócenie do pracy profesorów zwolnionych z przyczyn politycznych, stracił zaufanie władz politycznych i 10 X 1956 został usunięty ze stanowiska rektora. Od r. 1958 był członkiem rzeczywistym PAN.

S. kontynuował w tym czasie badania z zakresu chemii związków naturalnych, węglowodorów, związków heterocyklicznych oraz stereochemii. Opracował m.in. metody epimeryzacji alkaloidów kory chinowej poprzez ich estry tosylowe, przekształcenia dwubromopochodnych alkaloidów kory chinowej w ich winylowe analogi, syntezy kupreidyny będącej fenolową pochodną chinidyny oraz przemiany winylowych toksyn chinowych w nienasycone ketony chinowe. W zakresie chemii farmaceutycznej podjął badania nad alkaloidami izolowanymi z nasion łubinu (m.in. lupaniną) oraz roślin makowatych (readyną i kodeiną). Ogółem opublikował ok. 150 prac prezentujących wyniki jego badań i kilkanaście artykułów o charakterze monograficznym. Jego badania nad chemią alkaloidów chinowych przytaczane były w wielu monografiach dotyczących tej problematyki, m.in. przez H. G. Boita (1930, 1960), T. A. Henryego (1960), R. H. F. Manskyego i H. Holmesa (1972) oraz A. Brossiego (1988). Uznany za nestora polskich chemików organików oraz pioniera badań produktów naturalnych i problemów stereochemicznych w Polsce, wypromował czterdziestu doktorów, z których połowa się habilitowała. Do jego uczniów należeli m.in. profesorowie Wiesław Zygmunt Antkowiak, Jan Bartz, Maria Bratek-Wiewiórowska, Zofia Dega-Szafran, Eugenia Domagalina, Bożenna Golankiewicz, Krzysztof Golankiewicz, Witold Hahn, Marian Janczewski, Stefan Kinastowski, Zofia Kosturkiewicz, Aleksander Lempka, Rufina Ludwiczak, Lidia Prajer, Aleksander Ratajczak, Maria Danuta Rozwadowska, Mirosław Szafran i Maciej Wiewiórowski. Był członkiem m.in. Czechosłowackiej Akad. Nauk, Akad. Nauk Holandii, Akad. Brytyjskiej oraz Akad. Nauk w Waszyngtonie.

Pod koniec r. 1960 przeszedł S. na emeryturę w UAM, natomiast kontynuował działalność naukową w PAN, gdzie w Inst. Chemii Organicznej nadal kierował Pracownią Produktów Naturalnych (przekształconą w r. 1964 w Zakł. Chemii Produktów Naturalnych, a w r. 1968 w Zakł. Stereochemii Produktów Naturalnych). W r. 1964 otrzymał członkostwo honorowe Polskiego Tow. Chemicznego, a w r. 1969 tytuł doktora honoris causa UAM. T.r. z okazji 80. rocznicy urodzin poświęcono mu czwarty numer „Roczników Chemii”. Zmarł 5 X 1972 w Poznaniu, został pochowany w alei zasłużonych cmentarza Junikowskiego. Był odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim (1951) i Komandorskim (1954) Orderu Odrodzenia Polski, Medalem X-lecia Polski Ludowej (1955), Orderem Sztandaru Pracy II kl. (1959), Medalem im. Jędrzeja Śniadeckiego (1968) oraz Medalem 50-lecia UAM (1969).

S. był dwukrotnie żonaty. W pierwszym małżeństwie zawartym 20 IV 1918 z Emilią z Guldów (1895–1972) miał dwóch synów: Bogdana (zm. w dzieciństwie 1924), i Romana (zob.), oraz dwie córki: Alinę (1923–1996), zamężną Suszko-Purzycką, chemika, docent Wyższej Szkoły Rolniczo-Pedagogicznej w Siedlcach, i Jadwigę (1925–1994). Po rozwodzie poślubił pod koniec życia Ewę z Bagińskich 1.v. Antkowiak (1907–1988), wieloletniego pracownika Uniw. Pozn. i UAM.

Imieniem S-i została nazwana jedna z ulic w Poznaniu. Z okazji setnej rocznicy jego urodzin odsłonięto w r. 1990 w Collegium Chemicum UAM tablicę pamiątkową, wykonaną przez Stefana Stawińskiego.

 

Biogramy uczonych pol., Cz. III; Członkowie Polskiej Akademii Nauk. Informator, Wr. 1984; Katalog wydawnictw Polskiej Akademii Umiejętności 1873–1947, Kr. 1948 I–II; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Poczet członków Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Umiejętności w latach 1872–2000, Kr. 2006; Poczet rektorów Almae Matris Posnaniensis, P. 2004 s. 177–88 (fot.); Poczet wielkopolskich członków Polskiej Akademii Nauk, P. 2000 s. 161–5 (fot.); Słown. pol. tow. nauk., I; Śródka A., Uczeni polscy XIX–XX stulecia, W. 1998 IV; Wpol. Słown. Biogr.; – Antkowiak W. Z., Sylwetki prezesów Polskiego Towarzystwa Chemicznego. Jerzy Suszko (1889–1972), „Orbital” 1997 nr 5 s. 278–80 (fot.); tenże, Wspomnienia o profesorze Jerzym Suszce i szkic jego dokonań naukowych, „Wiad. Chem.” R. 52: 1998 nr 7–8 s. 473–509 (bibliogr. prac, fot.); Kroniki Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu z l. 1955/56–1970/71 P. 1957–75; Kroniki Uniwersytetu Poznańskiego z l. 1930/31–1937/38, P. 1932–9; toż za l. 1945–1954/55, P. 1958; Ludwiczak R., Wiewiórowski M., Jerzy Suszko, „Nauka Pol.” R. 11: 1963 nr 5 s. 57–61 (fot.); Nauka w Wielkopolsce, Red. G. Labuda, P. 1973 (fot.); Ne cedat Academia. Kartki z dziejów tajnego nauczania w Uniwersytecie Jagiellońskim 1939–1945, Kr. 1975; 15 lat pracy Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii UAM 1945–1960, P. 1961 s. 88–90 (częściowa bibliogr. prac); Politechnika Lwowska 1844–1945, Wr. 1993; Popławski Z., Dzieje Politechniki Lwowskiej 1844–1945, Wr. 1992; Veritate et scientia. Księga pamiątkowa w 125-lecie Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Red. A. Gąsiorowski, W.–P. 1982; – Rocznik Polskiej Akademii Umiejętności 1938/1939, Kr. 1945 s. XL–XLII (częściowa bibliogr. prac); – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Farmac. Pol.” T. 29: 1973 nr 1 s. 100–2 (J. K. Podlewski, fot.), „Kron. M. Poznania” R. 42: 1974 nr 1 s. 131–4 (fot.), „Nauka Pol.” R. 21: 1973 nr 3 s. 211–14, „Trybuna Ludu” 1972 nr 285, „Życie Warszawy” 1972 nr 242, 244; – Arch. UAM: Akta personalne S-i, protokoły posiedzeń senatu akademickiego za l. 1950–7; – Informacje Rufiny Ludwiczakówny, Włodzimierza Trzebnego i Macieja Wiewiórowskiego z P.

Wiesław Z. Antkowiak

 
 

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Roman Suszko

1919-11-09 - 1979-06-03 filozof
 
 
    Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.